"Türkiye Halk Denetçiliği Kurumu"na doğru...
Türkiye Cumhuriyeti'nin, Anayasa'da belirtilen nitelikleri çerçevesinde, her türlü idari işlem, eylem, tutum ve davranışları; insan hak ve özgürlüklerine saygı, hukuka ve hakkaniyete uygunluk ile yerindelik yönlerinden incelemek ve araştırmak üzere, Türkiye Halk Denetçiliği Kurumu kurulacak.
AA muhabirinin aldığı bilgiye göre, Adalet Bakanlığı'nca hazırlanan, Türkiye Halk Denetçiliği Kurumu Kanunu Tasarısı Taslağı, görüş alınmak üzere taraflara sunuldu.
Türkiye Halk Denetçiliği Kurumu, idarenin, insan hak ve özgürlüklerine saygılı, hukuka ve hakkaniyete uygun olarak görev yapmasını, kamu hizmetlerinin düzenli ve verimli yürütülmesini sağlamak için icrai nitelik taşımayan önerilerde bulunacak.
Merkezi Ankara'da olacak kurum, bir başdenetçi ve en fazla on denetçi ile uzman, uzman yardımcıları ve diğer personelden oluşacak.
Kurum, Türkiye Cumhuriyeti'nin, Anayasa'da belirtilen nitelikleri çerçevesinde, her türlü idari işlem, eylem, tutum ve davranışları; insan hak ve özgürlüklerine saygı, hukuka ve hakkaniyete uygunluk ile yerindelik yönlerinden inceleyecek ve araştıracak.
Kurum, başdenetçi tarafından yönetilecek ve temsil edilecek, başdenetçi, gerekli gördüğü yerlerde büro açabilecek.
Yasama organının sadece yasama ve yargı organlarının sadece yargılama faaliyetleri, Türk Silahlı Kuvvetleri'nin sadece askeri nitelikteki faaliyetleri ile mahalli idareler, kurumun görev alanı dışında kalacak.
Türk vatandaşı olan, seçimin yapıldığı tarihte 45 yaşını tamamlayan ve 65 yaşını bitirmeyen, hukuk alanında en az 20 yıl çalışmış bulunan ve kamu haklarından yasaklı olmayanlar başdenetçi olabilecek.
DENETÇİ VE BAŞDENETÇİ SEÇİMİ
Başdenetçi ve denetçi olmak isteyenler TBMM İnsan Hakları Komisyonu'na başvurabilecek, TBMM de aday önerebilecek.
TBMM İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu, başdenetçi seçiminde başvuruda bulunan aday adayları arasından üç adayı, denetçi seçiminde, başvuruda bulunan aday adayları arasından, denetçi sayısının üç katı kadar adayı, başvuru süresinin bittiği tarihten itibaren 1 ay içinde belirleyerek Genel Kurul'a sunulmak üzere TBMM Başkanlığı'na bildirecek.
Genel Kurul, bildirim tarihinden itibaren bir ay içinde, başdenetçi ve denetçi seçimlerini yapacak.
Başdenetçi veya denetçi, TBMM üye tam sayısının üçte iki çoğunluğu ile seçilecek. Seçim gizli oyla yapılacak.
EMİR VE TALİMAT VERİLEMEYECEK
Hiçbir organ, makam, merci veya kişi, başdenetçiye ve denetçilere görevlerini yerine getirirken emir ve talimat veremeyecek, genelge gönderemeyecek, tavsiye ve telkinde bulunamayacak.
Başdenetçi ve denetçiler, TBMM Genel Kurulu'nda ant içerek görevlerine başlayacaklar ve görev süreleri 7 yıl olacak.
Bir dönem başdenetçi olarak görev yapan bir kimse tekrar başdenetçi veya denetçi seçilemeyecek. Bir dönem denetçi olarak görev yapan bir kimse sadece bir dönem daha denetçi veya başdenetçi olarak seçilebilecek.
Başdenetçi veya denetçiliğe kamu kurum veya kuruluşları mensupları arasından seçilenler görevleri süresince ücretsiz izinli sayılacak, bunların kamu kurum veya kuruluşlarındaki kadroları ile ilgileri kesilemeyecek. İzinli oldukları sürece memuriyetleri ile ilgili özlük hakları devam ettiği gibi, bu süreler terfi ve emekliliklerinde hesaba katılacak, başkaca bir işleme gerek duyulmadan süresinde mümtazen terfi etmiş sayılacaklar.
Başdenetçiye Başbakanlık Müsteşarı; halk denetçilerine Başbakanlık müsteşar yardımcılarına uygulanan mali ve sosyal hak ve yardımlara ilişkin hükümler uygulanacak.
Kurumda çalışan uzman, uzman yardımcısı, çözümleyici ve programcılara, Başbakanlık'ta emsal unvanlı ve aynı dereceli kadrolarda çalışanlara uygulanan mali ve sosyal hak ve yardımlara ilişkin hükümler uygulanacak.
Genel ve katma bütçeli daireler ile döner sermayeli kuruluşlarda, kanunlarla kurulan fonlarda, belediyeler veya özel idarelerde, sermayesinin yüzde ellisinden fazlası kamuya ait kuruluşlarda, iktisadi devlet teşekkülleri ve kamu iktisadi kuruluşları ile bunlara bağlı ortaklıklar ve müesseselerde çalışanlar, hakim ve savcılar uzmanlık kadrosunda görevlendirilebilecekler. Bu şekilde yapılan görevlendirmenin süresi 3 ayı geçemeyecek. Ancak ihtiyaç halinde bu süre 3 ay daha uzatılabilecek.
BAŞVURU
Kuruma, gerçek ve tüzel kişiler başvurabilecekler. Başvurular; yönetmelikte belirlenecek şartlara uyulmak kaydıyla elektronik ortamda veya diğer iletişim araçlarıyla da yapılabilecek.
Kuruma, illerde valilikler, ilçelerde kaymakamlıklar aracılığıyla da başvurulabilecek. Başvurulardan herhangi bir ücret alınmayacak.
Dava açma süresi içinde yapılan başvuru, işlemeye başlamış olan dava açma süresini durdurmayacak.
İSTENEN BİLGİ VE BELGELERİN VERİLMESİ ZORUNLU
Kurumun inceleme ve araştırma konusu ile ilgili olarak istediği bilgi ve belgelerin, özel kanunlardaki yasaklamalara bakılmaksızın bu isteğin tebliğ edildiği tarihten itibaren bir ay içinde verilmesi zorunlu olacak. Bu süre içinde istenen bilgi ve belgeleri haklı bir neden olmaksızın vermeyenler hakkında başdenetçi veya denetçinin başvurusu üzerine fiilin niteliğine uyan disiplin soruşturması açılabilecek. Ancak istenen bilgi ve belgeler devletin güvenliğine veya yüksek menfaatlerine veya devletin güvenliği ve yüksek menfaatleriyle birlikte yabancı devletlere de ilişkin ise başbakan veya ilgili bakan gerekçesini bildirmek suretiyle istenen bilgi ve belgelerin açıklanmaması ve rapora geçirilmemesini başdenetçiden isteyecek.
Kurum, inceleme ve araştırmasını başvuru tarihinden itibaren en geç 3 ay içinde sonuçlandıracak.
Başvurunun kurum tarafından reddedilmesi halinde, durmuş olan dava açma süresi gerekçeli ret kararının ilgiliye tebliğinden itibaren kaldığı yerden işlemeye başlayacak.
Başvurunun kabul edilmesi halinde; ilgili merci kurumun önerisi üzerine 30 gün içinde herhangi bir işlem tesis etmeyecek veya eylemde bulunmayacak ise durmuş olan dava açma süresi kaldığı yerden işlemeye devam edecek.
RAPOR, KAMUOYUNA AÇIKLANACAK
Kurum her takvim yılı sonunda, yerine getirdiği tüm faaliyetler ile önerilerini içeren bir rapor hazırlayarak, İnsan Hakları Komisyonu'na sunacak.
Kurumun raporu, her yıl şubat ayında genel kurulda başdenetçi tarafından okunduktan sonra, Resmi Gazete'de yayımlanacak ve kamuoyuna duyurulacak.
Kurum; açıklanmasında fayda gördüğü hususları da yıllık raporun dışında kamuoyuna duyuracak.
YASAKLAR
Başdenetçi, denetçi, uzman ve uzman yardımcıları ile diğer personel, siyasi partilere üye olamayacaklar, herhangi bir siyasi parti, kişi veya zümrenin yararını veya zararını hedef tutan bir davranışta bulunamayacaklar, görevlerini yerine getirirken dil, ırk, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç, din ve mezhep ayırımı yapamayacaklar, görevleri sebebiyle herhangi bir şekilde öğrendikleri mesleki veya ticari sırları görevlerinden ayrılmış olsalar bile açıklayamayacaklar, kendilerinin veya başkalarının yararına kullanamayacaklar.
Başdenetçi, denetçi, uzman ve uzman yardımcıları ile diğer personel, bu görevleri süresince resmi veya özel hiçbir görev alamayacaklar, ticaretle uğraşamayacaklar.
Başdenetçinin ve denetçilerin görevleri sebebiyle bir suç işledikleri öne sürüldüğü takdirde haklarında ceza soruşturması yapılabilmesi TBMM Başkanı'nın iznine bağlı olacak. Açılacak kamu davası, Yargıtay'ın ilgili ceza dairesinde görülecek.
Kurumun bütçesi, TBMM bütçesi içinde yer alacak.
aa