Taslaktaki 'Kamu Personelinin Savunma Hakkı' Yeniden Düzenlenmelidir

KAMU PERSONELİNİN SAVUNMA HAKKI

Demokratikleşme, İnsan Hakları, AB'ye uyum vs. söylemleri hiç kimse ağzından düşürmüyor. Bu amaç doğrultusunda yüzlerce kanun ve anayasa değişikliği yapılıyor. Ancak her nedense konu kamu personeline geldiği zaman eski hükümler aynen yeni kanunlara aktarılıyor. Bu anlayışın en önemli örneklerinden biriside bayramdan sonra TBMM gündemine gelecek Kamu Personel Kanunu Taslağının ?Savunma Hakkı? başlıklı 91.maddesinde görülmektedir. Bu madde 675 sayılı devlet memurları kanunundan alınarak taslağa monte edilmiştir.

"Kamu Personeli Kanunu Taslağı
Savunma hakkı
Madde 91- Memurlar ve sözleşmeli personel hakkında savunması alınmadan disiplin cezası verilemez.

Disiplin amirinin soruşturmanın tamamlanmasını müteakip yedi günden az olmamak üzere verdiği süre içinde veya belirtilen bir tarihte savunmasını yapmayan memur ve sözleşmeli personel, savunma hakkından vazgeçmiş sayılır. Yetkili disiplin kurulu da ihtiyaç duyması hâlinde ilgilinin savunmasını isteyebilir."

....

"657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu
Savunma hakkı:

Madde 130 ? Devlet memuru hakkında savunması alınmadan disiplin cezası verilemez.
Soruşturmayı yapanın veya yetkili disiplin kurulunun 7 günden az olmamak üzere verdiği süre içinde veya belirtilen bir tarihte savunmasını yapmıyan memur, savunma hakkından vazgeçmiş sayılır."

Yukarıya alınan 657 sayılı DMK ve Kamu Personel Kanunundaki bu maddeleri incelediğinizde savunma hakkı nasıl kısıtlanıyor sorusu akla gelebilir. Savunma hakkının nasıl kısıtlandığını bir soru sorarak açıklamak yerinde olacaktır.

Soru: Bir memur ya da sözleşmeliye 1 gün adlî para cezası ya da 1 gün hapis cezası verilmesi mi yoksa memuriyetten atılması, sözleşmenin feshedilmesi ya da derece ilerlemesinin durdurulması mı daha ağırdır?

1 gün adlî para cezası alan memur ya da sözleşmelinin durumunda çok fazla bir değişiklik olmazken memuriyetten çıkarılan ya da sözleşmesi feshedilen memurun tüm hayatı kararır.

- Peki 1 gün adli para cezası gerektiren eylemle suçlananın hakları nelerdir?
- Memuriyetten çıkarma, sözleşmenin feshedilmesi ya da derece ilerlemesinin durdurulması, aylıktan kesme cezası gerektiren eylemle suçlananın hakları nelerdir?

1 gün adli para cezası gerektiren eylemle suçlananın hakları Ceza Muhakemesi Kanununda düzenlenmiştir. Buna göre;
· Avukat tutabilir ya da tutacak durumda değilse Baro tarafından atanır.
· Susma hakkını kullanarak hiçbir açıklama yapmayabilir.
· Kendisi delil gösterebilir, delillerin toplanmasını isteyebilir.
· Suçlandığı suç hakkında ayrıntılı bilgi verilir.
· Kendisi ya da avukatı suçladığı dosya içeriğini ve muhafaza altına alınmış delilleri inceleyebilir; bütün tutanak ve belgelerin örneklerini harçsız olarak alabilir,

Memuriyetten çıkarma, sözleşmenin feshedilmesi vs. disiplin cezası gerektiren eylemle suçlanan memur yada sözleşmenin yukarıdaki sayılan

· Avukat tutma ya da Barodan atanması talep etme,
· Susma hakkını kullanarak hiçbir açıklama yapmama,
· Delil gösterme, delillerin toplanmasını isteme,
· Suçlandığı suç hakkında ayrıntılı bilgi verilmesini isteme,
· Kendisi ya da avukatı suçladığı dosya içeriğini ve muhafaza altına alınmış delilleri inceleme, bütün tutanak ve belgelerin örneklerini harçsız olarak alabilme,
· Disiplin kurulu önünde savunmasını bizzat kendisinin yada avukatının yapması

Haklardan hiçbirine sahip değildir.

Uygulamada memurun eline suçlandığı eylemi tam olarak belirtmeyen sadece DMK'daki eyleme karşılık gelen maddenin yazıldığı bir sayfalık bir yazıyla savunma istenmekte yedi gün içinde savunma yapmadığı takdirde savunma hakkından vazgeçmiş sayılarak ceza verilmektedir. Ardından bu ceza verilmekte, görev yeri değiştirilmektedir. Memur yada sözleşmeli idare mahkemelerinde yıllarca süren hak arama mücadelesi vermekte sonuçta haklı çıksa bile yaşadığı mağduriyeti hiçbir şekilde giderilmemektedir.

Kanuni düzenleme idareciler tarafından iyi bilindiğinden gerektiğinde bu hükümler kötüye de kullanılabilmektedir. Keyfi olarak cezalandırılmak yada mağdur edilmek istenen memur yada sözleşmeli hakkında bir soruşturma açılıp, hiçbir hak verilmeden ceza verilmekte, ardından bu cezaya bağlı sürgünler gelmektedir. Hele hele Kamu Personeli Kanununu yürürlüğe girdikten sonra bir çok memur sözleşmeli statüsüne geçirileceğinden bu yol sözleşmeli kıyımı için iyi bir araç olacaktır.

Bu nedenlerle ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararlarında belirtildiği üzere adli soruşturmada olduğu gibi idari soruşturmalarda da Savunma hakkı tam olarak tanınmalıdır. Devletin hırsızdan, tecavüzcüden esirmediği savunma hakkını kendi kamu görevlisinden esirgemesi, ona savunma hakkını tam olarak tanımamasının hukuki ve mantıki açıklaması yoktur. Tek açıklama personel kıyımı yada amirlerinin kişisel komplekslerini tatmin etme yolunun açık tutulması olabilir.

Sonuç olarak Kamu Personeli Kanunu Taslağının 91 inci maddesinde yer alan ?Savunma hakkı?na ilişkin maddeye aşağıdaki hükümlerin eklenmesi zorunludur.

"Memur veya sözleşmeliye üzerine atılı suç yazılı olarak açıklanır ve anlatılır, avukat tutma hakkının bulunduğu ve onun hukukî yardımından yararlanabileceği, yüklenen suç hakkında açıklamada bulunmamasının kanunî hakkı olduğu, delillerin toplanmasını isteyebileceği hatırlatılır ve kendisi aleyhine var olan şüphe nedenlerini ortadan kaldırmak ve lehine olan hususları ileri sürmek olanağı tanınır.

Memur, sözleşmeli veya bunların müdafi, dosya içeriğini ve muhafaza altına alınmış delilleri inceleyebilir; bütün tutanak ve belgelerin örneklerini harçsız olarak alabilir."

Ayrıca maddede yer alan; ?Disiplin amirinin soruşturmanın tamamlanmasını müteakip yedi günden az olmamak üzere verdiği süre içinde veya belirtilen bir tarihte savunmasını yapmayan memur ve sözleşmeli personel, savunma hakkından vazgeçmiş sayılır.? Hükmü

?Disiplin amirinin soruşturmanın tamamlanmasını müteakip yedi günden az olmamak üzere süre verilir? olarak değiştirilmelidir.

Bu değişiklikler; demokratikleşme ve insan hakları idealinin gerçekleştirilmesi için zorunlu bir unsurdur. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararları ile AB mevzuatında benzer hükümler vardır. Ayrıca memur ve sözleşmeli keyfi disiplin soruşturma ve cezalarına karşı korunmuş ve idare mahkemelerinin iş yükünü önemli oranda azaltacaktır.

Endenizler
Adalet Bakanlığı/ Hakim