Petrol Dünya'da çakıldı, Türkiye'de yüzde 19 düştü

Mithat Yurdakul

Petrol fiyatları, uluslararası uzmanlar tarafından kritik olarak öngörülen sınırların da altına indi ve 45 doları aşağısını test etti. Petrolün ucuzlamasıyla, ABD'de benzin fiyatları son 6 yılın dibini görürken, Türkiye ancak 2011'deki fiyatları yakalayabildi.

Petrolde arz fazlası, piyasalara rekor indirimle yansıdı. Petrolün varil fiyatı Temmuzda gördüğü 106 dolarlı seviyelerden hızlı inişe geçerek, dün itibariyle 45 doların altına kadar indi. ABD Enerji Kurumu'na göre, ABD'de ortalama benzin fiyatı 2.139 dolar/galon oldu ve 6 yılın en düşük seviyesine geriledi. Motorin de ABD'de 8.4 cent düşüşle 3.053 dolar/galon oldu ve 4 Ekim 2010 tarihinden bu yana en düşük seviyesine düştü.

Kur etkisi de var...

Türkiye'de ise temmuzdan bu yana litre fiyatında 1 liralık indirim yaşandı ve benzin, Mart 2011'deki rakamları geri yakalamış oldu. Ancak o dönemler brent petrolün varili 110 dolar civarlarındaydı. Yani o dönemden bu yana petrol yüzde 60 ucuzlarken, benzin ancak o dönemki fiyatına tekrar gerileyebildi ve 4.14 lira oldu.

Temmuz 2014'ten bugüne kadar, petroldeki fiyat düşüşü yüzde 58'e ulaşırken, benzindeki ucuzlama yüzde 19'da kaldı. Uzmanlar, petroldeki istikrarlı düşüşe rağmen benzinin zaman zaman zamlanmasını kur (dolar) etkisine bağlıyor. Döviz kurundaki değişim akaryakıta bir süre sonra yansıyor. Ancak benzin ve motorinin petrole paralel indirim görmemesinin en temel sebebi yüksek vergi oranları.

Düşüş istenmiyor

Devlet 100 TL'lik akaryakıtın ortalama 60 lirasını vergi olarak alıyor. Bu rakam 95 oktan benzinde 63 liraya kadar yükseliyor. Petrolün 100 doların üzerinde olduğu dönemde bu rakam 60 liranın daha altındaydı. Petroldeki şok düşüş sırasında akaryakıtta vergi oranı artırılarak, devletin gelir kaleminin zarar görmesinin önüne geçildi. Bu da petrol fiyatındaki düşüşün vatandaşa indirim olarak yansımasını engelledi. Devletin akaryakıt ve doğalgaz tüketiminden yıllık geliri 45 milyar TL'ye işaret ediyor.

20 dolara inebilir!

Ünlü ekonomist Prof. Dr. Taner Berksoy, Milliyet'e yaptığı açıklamada, OPEC'in petrolü belli bir seviyede tutmayı amaçladığını belirterek, "OPEC bir kartel. Ama kartel gücü sıkıntılıdır. İçlerinden biri piyasaya biraz daha petrol vereyim dese fiyet düşer, kavga çıkar" diye konuştu. Bundan sonraki süreçte petrol için 100 dolar seviyesinin ufukta görünmediğini vurgulayan Piri Reis Üniversitesi öğretim üyesi Berksoy, 48-52 dolar arası bir varil fiyatının piyasalar için kabul edilebilir olacağını söyledi.

Berksoy, "Çok düşük seviyeye inmesine izin vermezler. Ama petrolün 20 dolarlara kadar indiği zamanlar da oldu. Bu da olabilir" dedi. ABD'de yükselen kaya gazının yüksek miktarda , ama marjinal maliyetinin düşük olduğunu ifade eden Berksoy, "Onda zarar olduğunu tahmin etmiyorum" dedi. Berksoy, petrol üretiminde maliyetlerin ülkeden ülkeye, şirketten şirkete değiştiğini vurgulayarak, "Bu maliyetlerin altına mal edenler zarar edecek" diye konuştu.