Uzun süreli hastalık yoksa, memura refakat izni verilebilir mi?

Devlet memurlarının eş, çocuk, anne ve babasının bulunduğu yerleşim yerindeki bir sağlık hizmet sunucusunda veya yerleşim yeri dışındaki bir sağlık hizmet sunucusunda ayaktan veya yatarak tedavi olmaları nedeniyle tedavi süresince memurun refakat etmesi durumunda, memurun kurumlarından izinli sayılıp sayılmayacağı konusunda ülkede farklı uygulamalar bulunmaktadır.

Bilindiği üzere, 657 Sayılı Devlet Memurları Kanunun 105. maddesinin son fıkrasında; "Ayrıca, memurun bakmakla yükümlü olduğu veya memur refakat etmediği takdirde hayatı tehlikeye girecek ana, baba, eş ve çocukları ile kardeşlerinden birinin ağır bir kaza geçirmesi veya tedavisi uzun süren bir hastalığının bulunması hallerinde, bu hallerin sağlık kurulu raporuyla belgelendirilmesi şartıyla, aylık ve özlük hakları korunarak, üç aya kadar izin verilir. Gerektiğinde bu süre bir katına kadar uzatılır." hükmü yer almaktadır.

Devlet Memurlarına Verilecek Hastalık Raporları ile Hastalık ve Refakat İznine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğin 10. maddesinde; "1) Memurlara 657 sayılı Kanunun 105 inci maddesinin son fıkrası uyarınca izin verilebilmesi için memurun

a) Bakmakla yükümlü olduğu ana, baba, eş ve çocuklarından birinin,

b) Bakmakla yükümlü olmamakla birlikte refakat edilmediği takdirde hayatı tehlikeye girecek ana, baba, eş ve çocuklarıyla kardeşlerinden birinin, ağır bir kaza geçirdiğinin veya tedavisi uzun süren bir hastalığı bulunduğunun sağlık kurulu raporuyla belgelendirilmesi zorunludur.

(2) Birinci fıkra çerçevesinde düzenlenecek ve refakat sebebiyle izin verilmesine esas teşkil edecek sağlık kurulu raporunda refakati gerektiren tıbbi sebepler, refakat edilmediği takdirde hayati tehlike bulunup bulunmadığı, sürekli ve yakın bakım gerekip gerekmediği, üç ayı geçmeyecek şekilde refakat süresi ve varsa refakatçinin sahip olması gereken özel nitelikler yer alır. Gerekli görülmesi halinde üç aylık süre aynı koşullarda bir katma kadar uzatılır.

(3) Aynı kişiyle ilgili olarak aynı dönemde birden fazla memur refakat izni kullanamaz.

(4) Aynı kişi ve aynı vakaya dayalı olarak verilecek refakat izninin toplam süresi altı ayı geçemez.

(5) İzin süresi içinde refakati gerektiren durumun ortadan kalkması halinde memur iznin bitmesini beklemeksizin göreve başlar. Bu durumda veya izin süresinin bitiminde, göreve başlamayan memurlar izinsiz ve özürsüz olarak görevlerini terk etmiş sayılarak haklarında 657 sayılı Kanun ve özel kanunların ilgili hükümlerine göre işlem yapılır.

(6) Refakat izni kullanılırken memurun aylık ve özlük hakları korunur." hükmü yer almaktadır.

Bu hükümlerde refakat iznine ilişkin düzenlemeler bulunmakla birlikte bu düzenlemeler uzun süren ağır hastalık durumlarına ilişkin olup daha kısa süren tedavilerde refakat edilmesine ilişkin bir düzenleme bulunmamaktadır. Bu konuda ise Devlet Personel Başkanlığınca yayımlanan görüş yazılarına göre uygulamalar yapılmaktadır.

Devlet Personel Başkanlığının 10.05.2013 tarih ve 6759 sayılı görüş yazısında özetle "Yukarıda yer verilen hüküm ve açıklamalar çerçevesinde,

- Bakmakla yükümlü olduğu kişiler ile bakmakla yükümlü olmadığı eşi, çocukları, anne ve babasının hastalanması sebebiyle sağlık kurum ve kuruluşlarına müracaat ederek söz konusu kurum ve kuruluşlarca muayene edilmesi sırasında ya da muayene sonrası tetkik ve tahlillerde geçirdiği sürelerde bahsi geçen kişilere refakat eden Devlet memuruna izin verilmesi hususunda gerekli kolaylığın sağlanması gerektiği ve bu iznin suiistimal edilmesinin önüne geçilmesi amacıyla kamu kurum ve kuruluşlarca bahsi geçen duruma ilişkin belge istenebileceği," ifade edilerek refakat etme durumunda memurlara gereken kolaylığın sağlanması gerektiği belirtilmiştir.

Devlet Personel Başkanlığının 13.05.2016 tarih ve 2961 sayılı görüş yazısında ise önceki görüşünün aksine özetle "Yukarıda yer verilen hüküm ve açıklamalar çerçevesinde;

- 657 sayılı Kanunun 105 inci maddesinin son fıkrasında belirtilen haller dışında Devlet memurunun bakmakla yükümlü olduğu kişilerin sağlık hizmetinden yararlanmaları için muayene ve tedavi edildikleri yerleşim yeri dışına sevkinin yapılması halinde refakatçi olan Devlet memuruna 5510 sayılı Kanunun 65 inci maddesine göre gündelik ve yol giderleri ödenmekle birlikte söz konusu durumda olan Devlet memurunun izinli veya görevli sayılacağına ilişkin bir hükmün 5510 sayılı Kanun ile 657 sayılı Kanunda yer almaması sebebiyle, muayene ve tedavi edildikleri yerleşim yeri dışına sevk edilen bakmakla yükümlü olduğu kişilere refakat eden Devlet memurunun izinli veya görevli sayılmasının mümkün bulunmadığı,

- 657 sayılı Kanunun 105 inci maddesinin son fıkrasında belirtilen haller dışında bakmakla yükümlü olduğu kişilerin sağlık hizmeti sunucularında yatarak tedavi edilmeleri sırasında refakatçi olan Devlet memuruna 5510 sayılı Kanunun 65 inci maddesine göre yatak ve yemek giderleri ödenmekle birlikte, söz konusu durumda olan Devlet memurunun izinli veya görevli sayılacağına ilişkin bir hükmün 5510 sayılı Kanun ile 657 sayılı Kanunda yer almaması sebebiyle, sadece "Refakati uygundur." veya "Refakate ihtiyacı vardır" gibi ifadeleri içeren tek hekim veya sağlık kurulu raporlarına istinaden memura refakat sebebiyle izin verilemeyeceği," ifade edilerek önceki görüşün aksine refakat izni verilmemesi gerektiği yönünde görüş verilmiştir. Bu durum ise devlet memurlarında çok ciddi sıkıntılara sebebiyet vermiştir.

Örneğin; 5 yaşında çocuğu olan bir memur, çocuğunun hasta olması neticesinde çocuğunu doktora götürmek zorundadır. Çocuğunu doktora götürmek zorunda olan memur olan anne veya babasıdır. Bu durumda da memura refakat edecek devlet memuru olan anne ve babasına izin verilmemesinin kabulü mümkün değildir.

Devlet Personel Başkanlığının 13.05.2016 tarih ve 2961 sayılı görüş yazısı hakkaniyete aykırıdır ve görüş yazısının ivedilikle kaldırılması gerekmektedir.

Bu bağlamda Türk Eğitim Sen tarafından; öncelikle Devlet Personel Başkanlığının 13.05.2016 tarih ve 2961 sayılı görüş yazısının iptal edilmesi, devamında devlet memurunun eş, çocuk, anne ve babasının bulunduğu yerleşim yerindeki bir sağlık hizmet sunucusunda veya yerleşim yeri dışındaki bir sağlık hizmet sunucusunda ayaktan veya yatarak tedavi olmaları nedeniyle, tedavi süresince memurun refakat etmesi durumunda izinli sayılması (gereken kolaylığın gösterilmesi) amacıyla görüş verilmesi talep edilmişti.

Devlet Personel Başkanlığınca sendikaya cevaben gönderilen yazıda;

1- 2013 yılındaki görüş yazısının yerleşim yeri (aynı il) içerisindeki refakate ilişkin olduğunu ve bu konuda devlet memurlarına kurumlarınca gereken kolaylığın sağlanacağını (izinli sayılacağını),

2- 2016 yılındaki görüş yazısının ise yerleşim yeri dışındaki refakate ilişkin olduğunu (hastaya refakat eden devlet memurlarına izin verilemeyeceği) ve yerleşim yeri dışındaki refakatlerde devlet memurlarının izinli sayılabilmesi için mevzuat değişikliğinin gerektiği ifade edilmektedir.

Ahmet KANDEMİR