Hizmet toplamı, emekli aylığı ve ikramiye hesabında neden farklı uygulanır?

Talepler: Ziyaretçilerimizin yapmış oldukları taleplerden ve sitemizde yapılan yorumlardan, askerlik süresinin borçlanılmasına rağmen emekli ikramiyesinde dikkate alınmadığını, SGK primleri alınmasına rağmen neden emekli ikramiyesi tutarına dahil edilmediği şeklinde taleplerin olduğunu görmekteyiz. Bu nedenle askerlik süresinin emekli ikramiyesinde esas alınıp alınmadığı ile tam yıldan az sürelere neden emekli ikramiyesi ödenmediği, aylık ve ikramiye hesabında hizmet toplamının neden farklı uygulandığı konularında değerlendirmelerimizi yapmaktayız.

Detaylar/Değerlendirmeler:

Emekli aylığında dikkate alınan hizmet toplamı, ikramiye hesabında neden tam olarak dikkate alınmaz?

Memurlara ödenen emekli ikramiyesi usul ve esasları ile işçilere ödenen kıdem tazminatı usul ve esasları farklıdır. Memurlar, hizmet yapmalarına rağmen 1 yıldan az sürelerine emekli ikramiyesi alamıyorlar.

Memurların tam yıldan az sürelerine neden emekli ikramiyesi ödenmez?

Memurlar emekli ikramiyelerini emekli aylığı bağlandıkları zaman alabilmektedirler. Emekli ikramiyesi hesaplanması ödeme esas ve usulleri 5434 sayılı Kanun Madde 89 hükmünde bulunur ve bu maddede yer alan hüküm; "Hizmet sürelerinin tamamı bu Kanun ve/veya 31/5/2006 tarihli ve 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun geçici 4 üncü maddesi kapsamında geçenlerden emekli, adi malullük veya vazife malullüğü aylığı bağlanan veyahut toptan ödeme yapılan asker ve sivil tüm iştirakçilere, her tam fiili hizmet yılı için aylık bağlamaya esas tutarın bir aylığı emekli ikramiyesi olarak verilir." Şeklindedir.

Hükmün yorumu:

Emekli ikramiyesi memurların almakta oldukları görev aylıklarına bağlı bir ödeme olmayıp, aylık bağlamaya esas tutarın bir aylığı, yani memurların çalışırken Sosyal Güvenlik Kurumu kesintilerine tabi tutulan tutar üzerinden yapılan bir ödeme şekli oluyor.
Emekli ikramiyesi ödeme tutarında da her tam fiili hizmet yılı esas alınıyor.

Emekli ikramiyesi, her tam fiili hizmet yılı ile sınırlı olarak bu görevlerden ayrıldıkları tarihteki emeklilik keseneğine esas aylık tutarları üzerinden hesaplanarak ödenir.

Peki Sosyal Güvenlik Kurumu prim kesintileri her ay yatırılmış olan tam yıldan az sürelere neden ikramiye verilmez.

Bu konuyu açıklamak için 5434 sayılı Kanunda bakılması gereken üç madde bulunur. Birincisi 5434 sayılı Kanun Madde 41, İkinci Ek Madde 70 ve üçüncü ve en önemli olarak ve tam bir ifadeyle de Madde hükmü 89 dur.
Madde 41 kuralında aylık bağlanmasında;

Aylık bağlanmasında 657 sayılı Devlet Memurları Kanunundaki gösterge ve ek göstergelerin esas alınması gerektiği,

Esas alınan bu unsurlar sonucu bulunan rakamlarında memur maaş katsayısı ile çarpılması sonunda bulunacak tutarın hizmet süreleri toplamı üzerinden hesaplanarak ödenecek aylığın bulunacağını, ayrıca önemli olan noktası da bir tam yıldan az sürede olsa bu sürelerin bulunacak aylık tutarlarına ekleneceğini,
belirtmektedir.

Ek Madde 70 kuralında da bağlanacak olan aylık ve emekli ikramiyesi hesaplanmasında Taban aylık katsayısının, kıdem aylığı gösterge rakamının ve ek gösterge rakam aralığına göre ayrı ayrı belirlenen yüzde oranlarının da Sosyal Güvenlik prim kesinti oranlarına dahil edileceği belirlenmiştir.
Emekli ikramiyesinin küsuratlı aylar dışında tam yıllara karşılık ödeneceğini belirleyen en önemli madde hükmü ise Madde 89 hükmüdür.

Bu hükümler bağlamında, emekli ikramiyesi ödenmesinde fazla bir gerekçe olmaksızın küsuratlı ayların dışlanması, yani memurların çalışmış olmalarına ve Sosyal Güvenlik Kurumu kesintileri ödenmiş olmasına rağmen bu sürelere emekli ikramiyesi verilmemesi kanun hükümleri gereği normal görünmemekte, yani prim alınan sürenin ikramiye dışında tutulması her ne kadar kanun gereği ise de bir çelişki yarattığı da açık olmaktadır.

Borçlanılan askerlik süresine emekli ikramiyesi ödenir mi?

Askerlik borçlanması emekli ikramiyesi hizmet hesabına dahil edilir, ancak yukarıda belirttiğimiz gibi mutlaka memurluk, borçlanılan sürelerin toplamının her tam yılı esas alınır. Örnek: 29 yıl 11 ay memurluk hizmeti + 1 yıl 8 ay askerlik borçlanması olsun. Bu durumda her ikisinin toplamı 31 yıl 7 ay eder. Bu durumda sadece 31 tam yıla ikramiye ödenir, 7 ay süre 1 yıldan az olduğundan ikramiye ödenmez.

Askerlik süresinin borçlanmadan hizmetten sayılma konusu;

Askerlik süresi gibi borçlanma kapsamındaki süreler gerek 5434, gerekse 5510 sayılı Kanunlarda yer almaktadır. Askerlik süresinin borçlanması yeni bir uygulama değildir, 5434 sayılı Kanunun yürürlüğe girdiği 1950 yılından beri yapılan bir uygulama şekli olduğunu da söyleyebiliriz.

Ancak, bu sürenin bir vatani görev ve kamu hizmeti konusu olduğunu dikkate aldığımızda, borçlanılmadan hizmetten sayılıp sayılmayacağı konusunun ayrıca dikkate alınacak bir husus olduğunu da değerlendirebiliriz.
Genel olarak değerlendirmemiz;

Nasıl ki, emekli ikramiyesi ödemelerinde üst tavan 30 yılla sınırlandırılmış iken, bu sınır yapılmış olan kanun değişikliği ile kaldırılmış ise, aynı şekilde tam yıldan az sürelerin de emekli ikramiyesi hesabı içerisine alınması doğru olacağını değerlendirmekteyiz. Ayrıca, 1 yıldan az süreler içinde SGK kesintileri yapıldığı için bu sürenin kıdem tazminatı sistemiyle örtüşmesinin sağlanması, bir anlamda kıdem tazminatı ödemelerinde gün hesabıyla kıdem tazminatı nasıl ödeniyorsa gün olarak emekli ikramiyesinin de ödenmesi ve bu konuda da bir değişiklik yapılması gerektiğini değerlendirmekteyiz.