Gerçeklikten Uzak Sular: Türkiye'de Dezenformasyon Fırtınası
Türkiye'nin 14 Mayıs seçimleri, sosyal medya kaynaklı yoğun bir dezenformasyon saldırısının hedefine girdi! Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın seçim öncesi mitinglerinde ve gençlerle buluştuğu programda, CHP lideri Kemal Kılıçdaroğlu'na ait montajlanmış bir video gösterilerek post-truth dezenformasyonunun farklı yüzü ortaya çıktı! Bu olay manipülasyonlarla birlikte "post-truth" kavramı adeta zirveye taşındı. Şimdi soruyoruz: Post-truth nedir? Daha önce yaşanan örneklerle birlikte bu karanlık gerçekliği ele alalım!
"Post-truth" terimi, 2016 yılında İngilizce Oxford Sözlüğü tarafından yılın kelimesi olarak seçilerek daha geniş bir popülerlik kazanmıştır. İlk olarak Amerikan siyasetindeki tartışmalar ve Brexit referandumu gibi olaylarla ilişkilendirilen bu terim, gerçeklerin nesnel öneminin azaldığı ve duygusal veya kişisel inançların gerçeklik algısını etkilediği bir dönemi ifade eder.
"Post-truth" terimi, "post" (sonrası) ve "truth" (gerçeklik) kelimelerinin birleşiminden oluşur. Bu dönemde gerçeklerin objektifliği ve kesinliği yerine, duygusal çekim gücü, inançlar ve kişisel deneyimler daha fazla etkili olmaya başlar. İnsanlar, kendi inançlarını doğrulayacak bilgilere yönelme ve duygusal tepkilere dayanarak karar verme eğilimindedir. Bu durum, gerçeklerin ikincil hale geldiği ve insanların kendi inançlarını onaylayan bilgilere odaklandığı bir ortamın oluşmasına yol açar.
Post-truth dönemi, siyaset üzerinde önemli etkiler yaratır. Siyasi tartışmalarda gerçeklerin manipüle edilmesi, yanıltıcı haber başlıklarının ve içeriklerinin kullanılması, duygusal tepkilerin yönlendirilmesi gibi faktörler, siyasi kararların şekillenmesinde etkili olabilir. Bu dönemde, siyasetçiler veya kampanyalar gerçekleri çarpıtarak veya yanıltıcı bilgiler kullanarak insanların duygusal tepkilerini harekete geçirme ve kendi görüşlerini kabul ettirme yoluna gidebilir. Gerçeklerin öneminin azalmasıyla birlikte, insanların siyasi tercihlerini duygusal bağlar, kişisel inançlar veya popüler söylemler belirleyebilir.
Post-truth dönemi, toplumsal ve politik tartışmalarda kutuplaşma, yanlış bilginin yayılması ve kamuoyunu manipülasyona açık hale getirme riskini taşır. Gerçeklerin sorgulanması, bilimsel uzmanlığın küçümsenmesi ve farklı perspektiflerin reddedilmesi gibi eğilimler, sağlıklı demokratik süreçler üzerinde olumsuz etkiler yaratabilir. Post-truth toplumda ise şu şekilde etkileri görülmektedir;
Güven krizi: Post-truth dönemi, insanların haber kaynaklarına, politik liderlere ve bilimsel otoritelere olan güvenlerini sarsmıştır. Gerçeklerin manipüle edildiği veya çarpıtıldığı bir ortamda insanlar güvenilir bilgiye erişimde zorluk yaşar ve bu da genel bir güven krizine yol açar.
Kutuplaşma: Post-truth dönemi, insanları farklı görüşlere sahip gruplar arasında daha fazla kutuplaşmaya yönlendirebilir. Yanlış bilgi ve duygusal argümanlar, insanların kendi inançlarını pekiştirerek gruplar arası ayrışmayı derinleştirebilir.
Demokratik süreçlere zarar: Post-truth dönemi, demokratik süreçlere zarar verebilir. Yanlış bilgi ve manipülatif taktikler, seçmenlerin bilinçli kar
Post-truth kavramın güçlü olduğu dönemlerde dünyada yaşanan bazı olayların örnekleri şöyle;
Amerika Birleşik Devletleri'nde 2016 başkanlık seçimleri: Amerika Birleşik Devletleri'ndeki başkanlık seçimleri, post-truth döneminin belirgin örneklerinden biriydi. Kampanyalar sırasında yanıltıcı bilgiler ve iftiralar yoğun bir şekilde kullanıldı. Gerçeklerin yerine duygusal söylemler ve popülist yaklaşımlar ön plana çıktı. Bu durum, seçmenleri gerçekleri sorgulamadan duygusal tepkilerle hareket etmeye yöneltti.
Brexit referandumu: 2016 yılında Birleşik Krallık'ta yapılan Brexit referandumu da post-truth döneminin etkilerini gösteren bir olaydır. Referandum sürecinde, yanıltıcı bilgiler ve gerçeklikten uzak argümanlar ön plana çıktı. Kampanyalar, gerçekler yerine duygusal söylemlere ve kişisel inançlara dayanarak seçmenlerin kararlarını etkilemeye çalıştı. Bu da referandum sonuçlarını ve sonraki süreci etkiledi.
COVID-19 pandemisi: Pandemi sürecinde de post-truth döneminin etkileri görüldü. Yanlış bilgiler ve komplo teorileri, sosyal medya ve diğer iletişim kanalları üzerinden hızla yayıldı. Maske kullanımının etkisiz olduğu, aşıların zararlı olduğu gibi yanıltıcı iddialar insanları yanlış bilgilere inanmaya yöneltti. Bu da pandemi mücadelesini zorlaştırdı ve kamu sağlığına olumsuz etkiler yarattı.
Türkiye'de post-truth dönemine örnek olaylar;
Sosyal medya manipülasyonu: Türkiye'de sosyal medya platformları üzerinden yayılan yanıltıcı bilgiler ve manipülatif içeriklerin etkisiyle post-truth dönemi yaşanmıştır. Özellikle siyasi tartışmalarda gerçeklerin çarpıtılması, yanlış bilginin yayılması ve propaganda unsurlarının kullanılması, toplumda bilgi kirliliğine yol açmıştır.
Seçim kampanyalarındaki yanıltıcı bilgiler: Türkiye'deki seçimlerde de post-truth dönemine rastlanmıştır. Siyasi partiler ve adaylar, rakiplerini karalamak amacıyla yanıltıcı bilgiler ve iftiralar kullanmıştır. Gerçeklerin araştırılmadan kabul edilmesi ve duygusal tepkilerin yönlendirilmesi, seçmenlerin kararlarını etkilemiştir. Bu konuda son zamalarda yaşanan olaylar örnek verebiliriz; Cumhurbaşkanı Erdoğan, 22 Mayıs'ta katıldığı TRT canlı yayıyınında; mitinglerde, CHP'nin 'Haydi' reklam filmine montaj ile PKK elebaşının eklendiğini kabul ederek, "Kandil'dekilerle video çekimleri var, bunları yayımladılar. Ama montaj ama şu ama bu..." ifadelerini kullanmıştı. Başta Kılıçdaroğlu olmak üzere Erdoğan'a muhalefetten çok sert montaj eleştirileri gelmişti.
Bu örnekler, Türkiye'de post-truth döneminin etkilerini gösteren noktalardır. Post-truth dönemi, güvenilir bilgiye erişimde zorluklar, kutuplaşma ve demokratik süreçlere zarar gibi sonuçlar doğurabilir. Bu nedenle, eleştirel düşünme, kaynakları sorgulama ve doğru bilgiye ulaşma konularında dikkatli olmak önemlidir.
Zekeriya Eltimur
İbrahim Kalın: Video kurgu ama unsurları gerçek
Erdoğan'dan video açıklaması: Gençlerimizin kıvrak zekasının ürünü