ODTÜ Profesörü 50 yıllık fizik sorusunu yanıtladı
Lise eğitimini Sivas'ın Zara ilçesinde tamamlayan ODTÜ Fizik Bölümü hocası Prof. Dr. Ali Murat Güler, ?Fizik literatüründe 50 yıl askıda kalan bir sorunun yanıtının bulunmasına? katkı sağladığı için TÜBİTAK ödülünü aldı
BAHAR ATAKAN
Lise 2. sınıf öğrencisiyken Bilim ve Teknik Dergisi'nde okuduğu makalelerden etkilenerek fizikçi olmaya karar veren Prof. Dr. Ali Murat Güler (38), 23 yıl sonra ülkenin en önemli bilim ödülüne layık görüldü. ODTÜ Fizik Bölümü hocası Prof. Güler uluslararası düzeyde üstün nitelikli çalışmaları nedeniyle TÜBİTAK Bilim Teşvik Ödülü kazandı.
Ailesine, fizik okumak istediğini söyleyince ?mezun olunca nasıl iş bulacaksın? tepkisine aldırış etmeyen Güler, birçok fizikçinin bir gün bulunmak istediği Avrupa Nükleer Araştırma Konseyinde (CERN) ve teknolojik gelişimde öncü ülke olan Japonya?da pek çok başarılı çalışmalar yaptı.
Uluslararası proje olan OPERA deneyine, Türkiye'nin ?hiçbir maddi katkı vermemesine rağmen? yer almasını sağlayan Güler, ?fizik literatüründe 50 yıl askıda kalan bir sorunun yanıtının bulunmasına? katkı sağladı.
Meslektaşı İpek Güler ile evli olan Ali Murat Güler'in ODTÜ'deki çalışma odasının en değerli parçası, eşinin çizdiği bir kara kalem çalışması. Araştırmadan arta kalan vakitlerinde eşiyle seyahat etmekten ve film izlemekten hoşlanan Güler, kızları İzgi'nin dünyaya gelmesiyle hayatlarında yeni bir dönemin başladığını söylüyor.
Sivas'tan çıktı
Güler, Sivas'ın Zara ilçesinde tamamladığı lise eğitiminin ardından üniversite okumak için 1989'da Ankara'ya gelir.
ODTÜ Fen Edebiyat Fakültesi Fizik Bölümü'nden 1994'te mezun olan Güler, Yüksek Lisans çalışmasını ODTÜ'de tamamladıktan sonra 1997?de CERN'deki yaz okuluna kabul edilir. O dönemde yapmış olduğu çalışma CERN'de yürütülen CHORUS deneyinde kullanılır. Doktora çalışmasını CHORUS deneyinde yapmaya karar veren Güler, Japonya'ya gider, sonrasında doktora çalışmasını da bu ülkede 2000 yılında tamamlar.
Güler, Japon hükümetinin yıllık 30 kadar yabancıya sağladığı doktora sonrası araştırma bursunu kazanır. Bu burs ile iki yıl daha Japonya'da kalan Güler, doktora çalışmasını TÜBİTAK bursu kullanarak yaptığı için 2003'te ODTÜ'ye döner.
Vücudumuz ?yağmur altında'
Ödüle değer görülen çalışmalarına konu olan nötrinoyu Güler, şöyle açıklıyor:
?Nötrino, atom altı parçacık ama diğer parçacıklardan farklı. Ölçümlere göre nötrino, elektrondan en az 250 bin kez daha hafif. Nötrinonun küçük kütleli olmasının yanında çok az etkileşmesi çalışmaları zorlaştırıyor. Bu parcaçık, evreni çok yoğun şekilde dolduruyor. Adeta görünmez bir sağnak yağmur gibi saniyede trilyonlarca nötrino vücüdumuzdan gelip geçiyor. Nötrinolar nadiren etkileşim yaptıkları için nötrino yağmurunun bize zararı yok.?
Nötrino parçacığı nasıl gözlemlendi?
Prof. Dr. Ali Murat Güler, 50 yıllık soruyu ve yanıtını şöyle anlatıyor:
?Parçacığın varlığı 1930'da Avusturya'lı fizikçi Pauli tarafında öne sürüldü. 26 yıl sonra 1956'da ilk kez Reines ve Cowan tarafından gözlemlendi. Sonrasında güneşin muazzam bir nötrino kaynağı olduğu anlaşıldı. Her hidrojen yanmasında iki tane nötrino açığa çıkıyor. Dolasıyla güneş bir nötrino fabrikası gibi çalışmakta. Güneşten gelen nötrinoların miktarını ölçmeye yönelik çalışmalar 1960'larda başladı. Ölçümlerde güneşten gelen nötrinoların sayısının tahmin edilenden daha az olduğu görüldü. Bu problem fizik litaratürüne ?Güneş nötrino problemi' olarak geçti. Bu problemin çözümü için ortaya atılan fikirlerden birini Pontecorvo ileri sürüldü. Pontecorvo nötrinonun salınım yapabileceğini yani bir nevi metaformoza uğrayarak başka bir nötrinoya dönüşebileceğini ileri sürdü.
Bunu en basit şekilde şu örnekle anlatabiliriz:
Elimizde kırmızı bir top olsun, bunu çok yüksek bir hızla fırlatalım, bu topun çok uzun bir yol kat ettikten sonra yere düştüğünde renginin değiştiğini gözlemleyeceğiz. Nötrino buna benzer bir özellik gösteriyorsa, güneşte oluşan nötrinoların bir kısmı salınım yapıp farklılaştığı için tespit edilemiyor olabilirdi.
OPERA deneyi nötrinonun metaformoz sonucu neye dönüştüğünü gözlemlemek için tasarlandı. 2010'da detektörde tespit ettiğmiz bir etkileşim nötrinonun diğer bir nötrinoya (tau) dönüştüğünü gözlemledik. Bu oldukça önemli çünkü direkt yapılan ilk gözlem. Bu çalışmanın içinde bir Türk gubunun olması gurur verici.?