Çocuklarımız okulda sağlıklı besleniyor mu?
Çocuklarımızın okulda başarılı olabilmelerinin en önemli faktörlerinden biri yeterli ve dengeli beslenmeleri. Kantinlerde önemli değişiklikler yapılıyor ama ailelere de önemli görevler düşüyor...
HÜLYA YILDIRIM
Kızım ilkokula gidiyor, 08.30-16.30 arasında okulda ve biz yıllardır okulda verilen ara öğünlerin sağlıklı ve yeterli olmasını maalesef sağlayamadık. Ara öğünde okul yönetimi çocuklara bisküvi verirse, çocuğa sağlıklı beslenmeyi nasıl öğreteceksiniz? Belki çocuklardan önce biz büyüklerin yani anne-babaların ve eğitimcilerin 'sağlıklı beslenme'yi öğrenmesi gerekiyor. Çocuklarımızın bir yandan büyüyüp bir yandan da okulda başarı gösterebilmeleri için sağlıklı, yeterli ve dengeli beslenebilmeleri bir zorunluluk! Neyse ki bu konuda atılmış güzel adımlar var.
Sağlık Bakanlığı'nın 'Türkiye Beslenme ve Sağlık Araştırması 2010' ön verilerine göre, 0-5 yaş grubundaki çocukların yüzde 17'si olması gerekenden zayıf, yüzde 21'i ise olması gerekenden kilolu. 6-18 yaş grubundaki çocuklardaysa, olması gerekenden zayıf olanlar yüzde 19, fazla kilolularsa yüzde 22 oranında. Oranlar arasında önemli bir fark görülmemesi biz ebeveynlere ve eğitimcilere, beslenme alışkanlıklarının küçük yaşta belirlenmesinin ve değiştirilmesinin gerekliliğini gösteriyor.
Yapılan araştırmalar, ilköğretim okullarında kız çocuklarının yüzde 55'inin, erkek çocuklarınsa yüzde 49'unun yağlı ve şekerli yiyecekleri okul kantinlerinden satın aldıklarını gösteriyor. Ayrıca, kızların yüzde 30'unun, erkeklerin de yüzde 32'sinin kantinden aldıkları ya da okul yemekhanesinden yedikleri yiyeceklere tuz, mayonez, ketçap ve ağır salata sosu ekledikleri bilgisi, araştırmaların başka bir sonucu. Okullarda satılan yiyeceklerde hayvansal yağların yüksek oranlarda olduğu, doymuş yağ içerdiği ve yüksek miktarda sodyum, kolesterol bulunduğu da konunun bir diğer boyutu. Dolayısıyla, bu tür yiyeceklerin sık tüketimi koroner kalp hastalıkları ve birçok kronik hastalık için risk faktörü oluşturuyor.
Uzmanlar; okul kantinlerinden beslenmek yerine, ailelerin evlerinde çocukların okula giderken yanlarına alabilecekleri sağlıklı beslenme mönüleri hazırlamasını öneriyor. Tabii, bu mönülerde protein, karbonhidrat ve yağın dengeli olmasına özen gösterilmeli, sebze ve meyve tüketimine ağırlık vermelisiniz. Çocuklarınıza şeker ve yağ içeriği yüksek besinleri tanıtarak, bunları tüketmelerini kısıtlamanız da yararlı olacaktır. Ayrıca, okul kantinleri ve çevresinde satılan yiyeceklerin denetimlerinin sık aralıklarla yapılması da çok önemli.
Çocukların okul kantinlerinden alışveriş yapmasını önlemek, yanına sağlıklı bir beslenme çantası koysanız da pek mümkün olmayabiliyor. Çünkü çocuklar için kantinler bir sosyalleşme ortamı... Tam da bu noktada kantinlerde satılan yiyeceklerin sağlıklı yiyecek ve içecekler olması konusu gündeme geliyor. Daha önce Antalya Valiliği'nin 356 okulda başlattığı 'sağlıklı kantin' uygulaması tüm yurda yayıldı. Sağlık ve Milli Eğitim Bakanlıkları kantinlerde hamburger gibi ürünlerin satılmasını yasakladı ve ayran, meyve gibi gıdalar zorunlu oldu. Zararlı gıda satan kantinin sözleşmesi feshedilecek.
DENGELİ BESLENMEYİ ÖĞRENECEKLER
Yeni eğitim-öğretim yılında okullu çocukların beslenmesiyle ilgili güzel haberler bununla da kalmıyor. 8-11 yaş ilkokul öğrencilerine yönelik, Sabri Ülker Gıda Araştırmaları Enstitüsü Vakfı (GAV)'nın Milli Eğitim Bakanlığı ile birlikte geliştirdiği, 'Yemekte Denge' eğitim programı bu dönem başlıyor. Türkiye'deki tüm ilköğretim okullarını kapsaması hedeflenen proje, bu yıl Gaziantep, İstanbul, İzmir ve Trabzon'daki 40 pilot okulda 20 bin öğrenciye ulaşacak. 'Yemekte Denge' eğitim programı, çocukların, okul çalışanlarının ve ebeveynlerin sağlıklı beslenme alışkanlığı geliştirmelerine destek olmayı hedefliyor.
20 bin öğrenciyi kapsayacak eğitim programının içeriği, İngiliz Beslenme Vakfı BNF'nin benzer bir projesinden örnek alınarak, Milli Eğitim Bakanlığı'nın işbirliği ve GAV Bilim Kurulu üyelerinin katkılarıyla geliştirildi. Sağlıklı beslenme tabağını referans alan programda çocuklara, 'Dengeli bir şekilde her şeyi yiyebilirsin. Yapman gereken, dengeyi nasıl kuracağını öğrenmek' mesajı veriliyor. Proje çerçevesinde önce öğretmenler, ardından 8-11 yaş (2-5 arası tüm sınıflar) grubundaki öğrenciler, sunumlar, alıştırmalar, kartlar ve posterler yardımıyla eğitilecek. Projenin internet sitesi www.yemektedenge.org adresinde yer alan interaktif oyunlar ve videolarla öğrencilere eğitimlerini pekiştirme imkanı sunulacak. Eğitim öncesi ve sonrası gelişimi karşılaştırabilmek için düzenlenecek testler yardımıyla da projenin ölçümlenmesi sağlanacak.
ANNE-BABALAR SOFRA HAZIRLARKEN BUNLARA DİKKAT!
Çocukların beslenme tercihleri benimsenmeli ancak sevmedikleri besinler de az miktarlarda olmak üzere sofrada sürekli bulundurulmalıdır.
Sabah kahvaltılarının basit olması önemlidir. Fazla rafine şeker tüketimiyle hiperaktivite ve hırçınlık arasında ilişki olduğu yönünde bilimsel araştırma sonuçları vardır. Bu nedenle şeker tüketimi sınırlandırılmalıdır. Yapılan bir bilimsel araştırmada, parazit enfeksiyonu olan çocukların tedaviden sonra matematik ve Fransızca derslerinde daha başarılı olduğu görülmüştür. Bu sonuç çocuklarda parazit nedeniyle gelişen kansızlığın düzelmesiyle ilişkili bulunmuştur.
Omega-3 ve tekli doymamış yağlar beyin gelişimini olumlu destekler. Trans ve hidrojene yağ tüketimi olabildiğince azaltılmalıdır. Okul yaş grubunda kol-bacak kırıkları sık görülür. Buna engel olunmak üzere yapılabilecek yaklaşım, süt ve süt ürünlerinin tüketiminin arttırılmasıdır. Çocukların yeterli ve dengeli beslenmelerini temin etmenin en kolay yolu, bir öğünde en az iki tercihen üç değişik besin grubundan da bulundurmaktır. Süt içmeyen çocuğun annesi karalar bağlamamalı, peynir ve/veya yoğurtla bu durumu kendisi için de çocuk içinde kriz noktasına taşımadan çözebilmelidir.
Nasıl beslenirse okul başarısı artar?
Prof. Dr. Benal Büyükgebiz Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı
Çocukluk yaşlarındaki beslenmeyle sonraki yıllarda akademik performans arasında önemli bir ilişki söz konusudur. Kahvaltının okul yaş grubundaki çocukların öğrenme kapasiteleri üzerindeki olumlu etkisi çok sayıda çalışmayla ispat edilmiştir. Kahvaltı eden çocuklar okulda daha aktif olarak eğitime katılırlar.
Demir eksikliği söz konusu olduğunda, beyin hücreleri arasında iletim hızı düşer. Demir eksikliği okul performansını olumsuz etkiler.
Erken yıllarda iyot eksikliği de zeka ve zihin işlevlerini olumsuz etkiler. Ayrıca okul yaş grubunda da akademik başarısızlık nedeni olabilir. İyotlu tuz kullanılması bu konuda yapılması gereken sağlıklı bir beslenme davranışıdır.
Bağışıklık sistemi fonksiyonlarıyla beslenme arasındaki yakın ilişki nedeniyle yetersiz beslenen çocuklarda enfeksiyon hastalıkları daha sıktır. Bu hastalıklar devamsızlığa, devamsızlık da başarısızlığa yol açabilir.
Yetersiz beslenme, çocuklarda fiziksel aktivite düzeyini azaltır, sosyal ilişki ve iletişimde yetersizliğe neden olur ve ilgisizlik olarak yaşanan meraksızlık, yetersiz kavramayla seyreder. Dengeli beslenmeyle bu sorunların önüne geçilebilir.