ÜAK, yağmacı dergilerle ilgili ne zaman açıklama yapacak?

Hatırlayacağınız üzere, 08 Mart 2019 tarihli haberimizde; Hacettepe Üniversitesi ve Akdeniz Üniversiteleri Senatoları tarafından alınan kararlarla, hakem ve editöryal süreçlerin sağlıklı işlemediği, Dünya'da "PREDATORY" olarak tanımlanan, para karşılığı yayın yapan yağmacı/yırtıcı/şaibeli/sahte/fake dergilerde yapılan bilimsel çalışmaların başta akademik atama ve yükseltmeler olmak üzere diğer bilimsel faaliyetlerde üniversitelerince değerlendirmeye alınmadığını, iki büyük üniversite ile başlayan bu örnek uygulamanın genele yayılması için başta Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı ve Üniversitelerarası Kurul Başkanlığının konuyu teşvik etmesinin önemli olduğunu, "en kısa sürede" şaibeli dergilerde yapılan bilimsel çalışmaların başta atama ve yükseltmelerde olmak üzere tüm akademik değerlendirmelerde dikkate alınmaması konusunda bütün yükseköğretim kurumlarının bilgilendirilmesi gerektiğini gündeme taşımıştık.

Haberimizden bir gün sonra, konu hakkında Yükseköğretim Kurulu Başkanı Prof. Dr. M. A. Yekta SARAÇ tarafından 09 Mart 2019 tarihinde yapılan açıklamada; "Üniversitelerarası Kurul'un (ÜAK) kendi önerisiyle para karşılığı yayın yaptığından "YAĞMACI" (predatory) adı verilen dergilerde yayımlanan bilimsel makalelerin, akademik yükseltmelerde dikkate alınmamasını kararlaştırdığını, ülkemizin bu kararla dünya genelinde de hızla artan, akademik yükseltmeler için dergilerde para karşılığı yayımlanan makalelerin kullanılmasına "dur" diyen ilk ülkeler arasında yer aldığını" ifade etmiştir.

Ayrıca, açıklamasında -YAĞMACI- olarak tanımlanan dergilerin 7 (yedi) özelliği şu şekilde sıralamıştır:

1- Yayımlama için makale işleme ücreti (Article Processing Charge) ödenmesinin zorunlu tutulması,

2- Makaleleri hızlı yayınlama sözü verilmesi ve yayınlanması,

3- İlan ettiği konu dışında veya birbiriyle ilgisi olmayan birçok farklı alanda makalelere yer verilmesi,

4- Yayın ilkeleri açıklamasının eksik olması,

5- Yayın ilkelerinde açıkça makalelerde özgünlük, önem ve etki aranmadığının belirtilmesi,

6- Yayınlanan araştırmanın telif hakkını saklama veya koruma politikası olmaması

7- Hakem sürecinin gerçekçi işletilmemesi, hakem görüş ve önerilerinin yazar ile paylaşılmaması.

Bu açıklamadan beş gün sonra ise, Üniversitelerarası Kurul Başkanlığı tarafından yapılan konu hakkında duyuruda; "YAĞMACI/ŞAİBELİ DERGİLERİN DOÇENTLİK BAŞVURU ŞARTLARINDA (BEYANNAMEDE) KULLANILMAMASINA, DOÇENTLİK BAŞVURULARINDA ADAYLARDAN BU KONUDA BEYAN ALINMASININ UYGUN OLDUĞUNA KARAR VERİLMİŞTİR. UYGULAMA İLE İLGİLİ AÇIKLAMALAR DAHA SONRA YAPILACAKTIR. BU KARARLAR DOÇENTLİK YÖNETMELİĞİ UYARINCA 2019 EKİM DÖNEMİNDEN İTİBAREN UYGULANACAKTIR." ifadesi yer almıştı.

Diğer taraftan, 15 Nisan 2018 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanan "Doçentlik Yönetmeliği"nin 4 üncü maddesinin 1 inci fıkrasına göre; "Üniversitelerarası Kurul başka bir tarih belirlemedikçe doçentlik başvurusu, yılda iki kez olmak üzere Mart ve EKİM AYLARININ ON BEŞİNCİ GÜNÜ BAŞLAYIP, EN GEÇ İLGİLİ AYIN SON ÇALIŞMA GÜNÜ MESAİ SAATİ BİTİMİNE KADAR DEVAM EDER." düzenlemesine göre Ekim-2019 dönemi doçentlik başvurularının başlamasına çok kısa bir süre kalmıştır.

Bu kapsamda, Üniversitelerarası Kurul Başkanlığı tarafından yapılan duyuru çerçevesinde doçentliğe başvuracak adaylardan yağmacı dergiler konusunda nasıl bir beyan alınacağı, uygulama ile ilgili sürecin bu dönemden itibaren nasıl işleyeceği ve resmi olarak netleştiyse yağmacı dergilerin kriterlerinin doçentlik müracaatları öncesinde kamuoyuna duyurulması büyük önem arz etmektedir.

Yavuz Selim KAPLAN