'Milli' veya 'Yerli' adlı tarım projeleri neden başarılı olamıyor?

Tarımın arşivi "Milli" ve "Yerli" vurgulu projelerle dolu

- Milli Botanik Bahçesi Projesi

- Milli Tarım Projesi

- Havza Bazlı üretim projesi

- Yerli Hayvancılık Projeleri

- Tarımda Milli Birlik Projesi

- Tarım Şurası

- Yerli Tohum Projesi

- Tohumda Milli Çeşit Listesi

Bu projeler, tarımda en çok bilinen ve gündem edilen projeler olarak "Milli" ve "Yerli" vurgularla öne çıkarılmış ancak bir türlü hedeflenene ulaşılamamıştır. Bu projelerin bazıları kısmen yürürlükte olsa da, gerçekte, başlangıçtaki iddialı çıkışından ve kamuoyuna sunulan beklentilerden çok gerilere düşmüş durumdadır. Tarımda, beklenenden ve hedeflenenden her geriye düşüş aslında bir mevzi kaybıdır. Bir sonraki çalışmaları ve projeleri daha zora sokmaktadır. Bu da şu anda canlı olarak yaşanmaktadır. Bu kadar kısa zamanda, bu kadar çok ve büyük proje üretip hiçbirinde sebat edememek ve istenen başarıya ulaşamamak, konudan habersiz sıradan insana bile şu soruyu sorduruyor; Tarımın kurtuluşu gibi gösterilen, çok büyük katılımlarla kamuoyuna sunulan bu projelerin uygulamaya geçememesi veya uygulamada sönük kalması, hatta sorunları çözecekken sorunları çoğaltmasının nedeni nedir? Öngörülemeyen eksiklikler mi var? Yoksa engeller mi var?

- Evet, hem eksiklikler var, hem engeller var!

"Milli" ve "Yerli" vurgulu tarım projelerde bir türlü giderilemeyen eksiklikler ve engeller

1- Bu projeler kurtarıcıymış gibi sunulsa da, öncelikle enine boyuna düşünülerek ortaya çıkarılmış kurtarıcı projeler değildir. Bu projelerin birçoğu, her ne kadar iyi niyetle ortaya çıkmış olsa da, belli sayıdaki şahısların ve bazı tarımsal STK'ların popülariteye kapılarak ortaya koydukları projelerdir.

2- Uygulanabilirliği ve işlevselliği yeterince tartışılıp olgunlaştırılmamış projelerdir.

3- Tarımda alınan birçok kararda olduğu gibi, bu proje kararlarında da, her ne kadar başlangıçta ilgi ve katılımcı sayısı fazla olsa da, alınan kararlarda etkili olan yetkili sayısı sınırlıdır.

4- Projelerin başlığında ve sunumunda "yerli" ve "milli" kelimesi kullanılmış ama içeriği bu kelimelere uygun doldurulmamıştır. Her seferinde, düşünen, tasarlayan ve ileriyi gören akıl değil, popüler akıl ön plana çıkarılmıştır.

5- Bu tür çalışmalar ve projeler hazırlanırken, hem geçmişten gelen tarımsal yapımız hem de küresel tarımın geldiği nokta ve geldiği süreç yeterince incelenmemiş, refleksleri dikkate alınmamış, küresel tarımın ülkemiz içindeki etkisinin yerli ve milli tarım lehine nasıl azaltılacağı hiç hesaba katılmamıştır.

6- Küresel tarımın aktörleri, bizim gibi tarımsal etkinliği ve varlığı belli bir seviyeyi aşmakta zorlanan ülkelerde "milli tarım" ve "yerli tarım" vurgularını, sunumlarda kullanmaya ve söylemlerde öne çıkarmaya azami destek verirken, uygulamada ve işlevsel hale gelmesinde kendi potansiyelini öne sürerek devamlı engel olmaktadır. Bunu da, öne çıkarılan yerli tarım aktörleri sayesinde yapmaktadır. Bu nedenle de tarımda "milli" ve "yerli" girişimlerden istenilen sonuç alınamamaktadır.

7- Küresel aktörler siyaset, ekonomi, sanayi gibi birçok alanda olduğu gibi, tarımda da aynı kararlılıkla tüm dünyada ve dolayısıyla ülkemizde etkin olmak istemektedirler. Ve ciddi oranda da etkindirler. Bu duruma karşın bizler bu alanlarda (siyaset, ekonomi, sanayi ve askeri alanlarda) sağlam durmaya özen göstermekte ve bunun için çok ciddi tedbirler almaktayız. Ancak aynı hassasiyeti ve ciddiyeti tarımda göstermemekteyiz.

8- Siyaset, ekonomi, sanayi ve askeri alanlarda, özellikle mevzuat, altyapı, sıkı takip ve güvenlik, süreklilik, en ince ayrıntısına kadar düşünülen tasarım ve projelendirme, bu alanlar için uzmanları özel yetiştirme, kesenin ağzını açma gibi sağlam fedakarlıklar ve zinde çalışmalar ortaya koyduğumuz ve işi sıkı tuttuğumuz ve bundan dolayı da belli oranda iyi sonuçlar aldığımız halde neden tarım ve gıda da aynı yolu izlemiyoruz/izleyemiyoruz? Oysa gıda ve tarımın insanların hayatındaki yeri ve önemi bellidir.

9- Tarımın genelinde çok ciddi kopukluklar ve başıboşluklar var. Çiftçi, üretici, sanayici, tarımsal STK'lar ve Bakanlık unsurları arasında bağlar zayıf ve olması gereken bütünlük sağlanamamış durumdadır. Bunların nedenleri üzerinde de pek düşünülmediği görünmektedir. Bu durumda büyük projeleri çok yalın hazırlasanız da bu şartlarda gerçekleştirmeniz mümkün olmaz.

10- Bütün bunların yanında tarımda "Milli" ve "Yerli" vurgularla hazırladığımız projeler yüzeysel kalınca ve tutmayınca, bu kelimelerde yıpratılmış, gözden düşürülmüş olmuyor mu? Bunun sosyal yansıması ve güven eksikliğine yol açması da ayrı bir sorun olarak değerlendirilmelidir.

Bütün bunlar göstermektedir ki, öncelikle "Milli" ve "Yerli" kelimeler, sırf popülarite olsun diye kullanılmamalıdır. İçi doldurulmalıdır, gerçekçi olmalıdır. Büyük masraflaralarla ve büyük ümitlerle gündeme getirilen ancak kısa sürede işlevselliğini yitirerek, ümit kırıcı ve israfa dönüşen projelerin, özetlemeye çalıştığımız hususlar ve buraya alamadığımız diğer hususlar ışığında analizinin yapılmasını ve o analize göre yol alınmasını zorunlu kılmaktadır.

Diğer alanlarda olduğu gibi tarımda da yerel ve küresel boyut ihmal edilmemeli, ona göre anlayış ve davranış geliştirilmelidir. Birçok alanda ülkemize "milli" ve "yerli" vurgulu çalışmalarla belli başarılar getiren ciddiyet, yöntem ve hassasiyet tarımda da uygulanmalıdır. Tarımda, insanımız nezdinde değeri olan bu tür kelimelerin başıboş kullanımının önüne geçilmelidir.

M. Murat GÜN