İmsak
Güneş
Öğle
İkindi
Akşam
Yatsı

Sayıştay, memurun ödeyeceği yemek ücretini açıklığa kavuşturdu

Sayıştay Temyiz Dairesi, Devlet memurlarına yapılacak yemek yardımına ilişkin olarak miktarın nasıl hesaplanmasını gerektiğini açıklığa kavuşturdu.

Kaynak : Memurlar.Net - Özel
Haber Giriş : 15 Mayıs 2020 12:30, Son Güncelleme : 15 Ağustos 2021 19:01
Sayıştay, memurun ödeyeceği yemek ücretini açıklığa kavuşturdu

Bilindiği üzere, 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 212 inci maddesine göre Devlet Memurlarına yiyecek yardımı yapılmaktadır. Bu yardımın yarısı kurum bütçesinden yarısı ise yemek yiyenlerden karşılanmaktadır.

"Yemek yiyenlerden karşılanacak %50'nin nasıl olması" gerektiğini ise yemeğin toplam maliyeti üzerinden hesaplanacak. Yemeğin toplam maliyetinin yarısı, eğer memurlara Bütçe Kanunu ile verilen rakamla karşılanamıyorsa, kalan miktarı yemek yiyen memurlar ödeyecektir.

Sayıştay Temyiz Kurulu; yemek maliyetinin ancak yarısının bütçeden karşılanabileceği, yukarıda bahsedilen farkın memurlardan kesilmemesi halinde bütçeden karşılanan kısmın %50'yi geçeceği, bunun da kanuna aykırı olduğunu belirtti.

Sayıştay Temyiz Kurulu

Dosya No 44176

Tutanak No 46629

Tutanak Tarihi 25.9.2019

Konu: Yemek yardımı.

101 sayılı İlamın 2 maddesiyle; Devlet Memurları Yiyecek Yardımı Yönetmeliği'ne aykırı olarak "Memur Öğlen Yemeği Hizmet Alımı İşi" adı altında yemek yardımı hizmeti satın alınması sonucu oluşan ...TL tutarındaki kamu zararının tazminine hükmedilmiştir.

İlamda Harcama Yetkilisi sıfatıyla sorumlu tutulan ...'ın 12.07.2018 tarihli, ...'ın 18.07.2018 tarihli ve Gerçekleştirme Görevlisi olarak sorumlu tutulan ...'in 16.07.2018 tarihli aynı mahiyetteki temyiz dilekçelerinde özetle;

"Yiyecek yardımının gerektirdiği giderler, yemek maliyetlerinin yarısını aşmamak üzere, bu Yönetmelik kapsamına dahil memur kadrosu adedine göre kurum bütçelerine konulacak ödeneklerle karşılanır. Ödenek dağıtımı yemek servisi kurulacak kurumdaki memur sayısı dikkate alınmak suretiyle yapılır' denmektedir.

Buna istinaden kurumumuzda çalışan personelin öğle yemeği ihtiyacı 4734 Sayılı Kanun hükümlerine uygun hizmet alımı ihalesi olarak yapılmıştır. İhale kapsamında yenen yemek bedelleri firmaya, 657 sayılı Kanun'un 212. maddesine istinaden çıkarılan Memurlara Yiyecek Yardımı Yönetmeliğinin 4,5,6,7 ve 9. maddeleri ile 2015/1 nolu Bütçe tebliğine uygun olarak ödenmiştir.

657 sayılı Kanun'un 212. maddesine dayanarak çıkarılan Devlet Memurları Yiyecek Yardımı Yönetmeliğinin 4. maddesinde: "Yiyecek Yardımının gerektirdiği giderler, yemek maliyetinin yarısını aşmamak üzere, bu yönetmelik kapsamına memur kadrosu adedine göre kurum bütçesine konacak ödenekle karşılanır." demektedir. Aynı Yönetmeliğin 9. maddesinde yemek maliyetinin hesaplanmasına dahil edilmeyecek kalemler dikkate alınarak yemek maliyetinin hesaplanması esastır. Bütçeye konulan ödenek, personel sayısı dikkate alınarak hazırlanan standart maliyeti ifade etmektedir. İhale yoluyla yapılan yemek hizmeti alıntında yemeğin maliyet unsurlarının tespit edilmesi mümkün bulunmamaktadır. Sorguda da maliyet unsurları hesaplanmamıştır.

Yüksek yargı kararlarına göre memurlara yemek yardımının servisler aracılığı ile ihale edilip hizmet alımı olarak yapılmasına engel bir hüküm bulunmamaktadır. Belediyemiz merkez ve tüm ilçeler de olmak üzere dağınık bir şekilde hizmet vermektedir. Personelin aynı yerde yemek yemesi imkansızdır. Yemek yardımı yapılmaması ise bir hakkın verilmemesidir. Bu nedenle yemek servislerinden anlaşmalı olan tüm yerlerde ticket vasıtasıyla yemek yenmesi amaçlanmış ve yapılan ihale ile personelin yemek yardımından faydalanma hakkı korunmuştur.

Devlet Memurlarına verilecek yemek yardımları bazı istisnai durumlar haricinde yemek verme şeklinde yapılmaktadır. Sayıştay Başkanlığınca daha önceki yıllarda verilen kararlarda da yemek yardımının para ile temsil edilebilen araçlarla yapılamayacağı yönünde kararları bulunmaktaydı. Ancak son yıllarda Sayıştay Başkanlığınca verilen kararlarda ticket olarak uygulaması bulunan ve karta para yüklenmek suretiyle karta ait şirketin anlaşmasının olduğu lokanta veya restaurantlar vb. yemek yenmesine imkan veren ihalelere ilişkin olarak yapmış olduğu denetimlerde bu şekilde yapılan yemek yardımlarının mevzuata uygun olduğu yönünde kararlar vermektedir.

Sayıştay Temyiz Kurulunun 14.06.2016 tarih ve tutanak no: 42055, dosya no:40449 sayılı kararında '...kanunda öngörülmüş sosyal bir hak oluşu, bu hakkın bir şekilde yerine getirilmesi, aksi halde yemek yardımından yemek vermek üzere kurulan yemek servisi, yardım sandığı, dernek veya bu mahiyetteki kuruluş vasıtasıyla faydalanan memurlara nazaran kanunda öngörülmüş bir haktan mahrum bırakılma gibi eşitlik ilkesine aykırı bir durumun söz konusu olacağı hususları göz önüne alındığında, bu tür bir uygulamanın memur lehine değerlendirilerek kabul edilmesi gerekmektedir gerekçelerine yer verilerek tazmin hükmü verilen ilamlar bozulmuştur.

Anayasa Mahkemesinin 22.12.2011 tarih ve E.2010/96 ve 2011/168 sayılı kararında; Devlet memurlarının yiyecek yardımından yararlanmaları ile ilgili olarak tüm memurlar yönünden tek tip bir düzenleme yapılması mümkün olmayıp bu yardımın kapsamı ve miktarı yürütülen kamu hizmetinin niteliğine, memurların çalışma saatlerine, kamu kurumlarında çalışan memur sayısına, kurum tarafından yemek verilip verilmemesine, verilen yemeğin kurumda yapılmasına veya satın alınmasına, yemek maliyetlerindeki farklılıklara, kamu kurumlarının bütçe olanaklarına göre değişkenlik arz etmektedir. Yiyecek yardımı bir sosyal yardım olmakla birlikte yukarıda belirtilen niteliği nedeniyle diğer sosyal yardımlardan farklı olarak ayrıntılı düzenlemeyi gerekli kılmaktadır. Söz konusu teknik ve ayrıntılı düzenlemenin ise mutlaka yasa ile yapılması zorunluluğundan bahsedilemez. Bu nedenle, yiyecek yardımının yasal düzenlemeye konu edilerek devlet memurlarına yiyecek yardımı yapılabilmesine olanak tanınmasında ve yiyecek yardımından faydalanılmasının usul ve esaslarının düzenlenmesinin yürütme organına bırakılmasında yasal düzenleme İlkesine aykırılık bulunmamaktadır. Gerekçeleri ile Sayıştay Temyiz Kurulunun 15.02.2017 tarih ve tutanak 42742 sayılı kararı da aynı gerekçeler ile tanzim hükmünün bozulmasına karar verilmiştir.

Bütçe Uygulama Talimatına uygun yemek yiyen memurlardan katılım bedeli alınmıştır. Yemek hizmeti satın alınması karşılığında yapılan ödeme yasal olup kurum bütçesinden kadrolu memurların her gün yiyebileceği varsayılarak konulan yiyecek yardımı ödeneğini aşmamak üzere harcama yapılabilecektir. Buna ilişkin Sayıştay Temyiz Kurulu örnek kararları mevcuttur.

Devlet Memurları Yiyecek Yardımı Yönetmeliğinin 4. Maddesindeki yemek maliyetinin yarısından kastedilen maddenin başlığından da anlaşılacağı üzere yemek servis giderleri yani servis hizmetlerinde görevlendirilecek aşçı, işçi, salon kirası vs. giderlerinin olduğunu, aksi halde yemek maliyetinin yarısının memurlardan katkı payı olarak alınması şeklinde düşünülmediği, Maliye Bakanlığı tarafından her yıl katkı payı olarak ek göstergeli görevlerde çalışan memurlardan ek göstergeleri oranında, sözleşmeli olarak çalışan personelden de brüt sözleşme ücreti oranında katkı payları kesildiğinden, 2016 yılında memurlara öğle yemeği olarak bütçe kalemimize konulan ödenek aşılmamıştır.

Kurumumuza ait 2016 yılı gider bütçesinde, sözleşmeli/memurlara sosyal yardımlar karşılığında ...-TL. ayrılmış olup, yemek bedeli için KDV dahil ...-TL. harcanmıştır. Bu bedel KDV miktarı düşüldükten sonra ...-TL. dir. Yukarıda belirtildiği üzere bu miktardan da bütçe uygulama talimatı doğrultusunda ...-TL. çalışan memur ve sözleşmeli personelin tamamından kesilmiştir. Yapılan kesintiler ve ödenen yemek ücretleri hesaplandığında kuruntumuz bütçesinden toplam KDV hariç ...-TL. harcama yapılmıştır, Bu haliyle kuruntumuz bütçesine, memurların öğle yemeği kalemi olarak konulan ödenek miktarı aşılmamış ve 2016 yılı için bütçe uygulama talimatında belirtilen tutarlar da yemek yiyen personellerden tahsil edilmiştir.

Yukarıda yer alan açıklamalar ve ekte yer alan yargı kararları örnekleri de dikkate alınarak temyiz dilekçemin işleme alınmasını ve tarafıma hükmedilen tazmin hükmünün kaldırılmasına karar verilmesini takdirlerinize arz ederim." denilmiştir.

Yukarıda belirtilen dilekçilerce sunulan 24.05.2019 tarihli ek temyiz dilekçelerinde sırasıyla;

Sorumlu ...'ın ek temyiz dilekçesinde özetle;

"26.02.2019 Tarih 365 Sayılı Kararı 140 nolu ilamda; Sayıştay sitesinde yayımlanmıştır. Yayımlanan söz konusu ilamda; 2016 yılına ait ...TL Kamu zararının;

Konu ile ilgili olarak "Belediyede çalışan personele mevzuata aykırı bir şekilde yemek yerine elektronik kartla para yüklemesi yapılarak kamu zararına sebebiyet verildiği hususunda tereddüt bulunmamakla birlikte kamu zararının hesabında; yemek yardımından yararlananlardan yemek maliyetinin yarısının kesilmesi, kamu zararı tutarının da yemek maliyetinin yarısı ile personelden kesilen bütçe uygulama talimatındaki rakamlar arasındaki olması gerektiğinden... TL ile ilgili olarak ilişecek husus bulunmadığına," denmektedir. 26.02.2019 tarih 365 karar ve 140 nolu ilamın incelenmesi ve harcama yetkilisi olarak adına çıkarılan kamu zararının miktarının yeniden belirlenmesi talep edilmektedir.

Bilgilerinize arz ve talep ederim." denilmektedir.

Sorumlu ...'nın ek temyiz dilekçesinde;

"26.02.2019 tarih 365 karar ve 140 nolu ilam Sayıştay sitesinde yayınlanmıştır. Yayınlanan söz konusu ilamda;

Konu ile ilgili olarak "belediyede çalışan personele mevzuata aykırı bir şekilde yemek yerine elektronik kartla para yüklemesi yapılarak kamu zararına sebebiyet verildiği hususuna tereddüt bulunmamakla birlikte kamu zararının hesabında; yemek yardımında yararlananlardan yemek maliyetinin yarısının kesilmesini, kamu zararı tutarının da yemek maliyetinin yarısı ile personelden kesilen bütçe uygulama talimatındaki rakamlar arasındaki olması gerektiğinden... ile ilgili olarak ilişecek hususu bulunmadığı," denmektedir.

Ekte sunulan 26.02.2019 tarih 365 karar ve 140 nolu ilamın incelenmesi ve Harcama yetkilisi olarak adıma çıkarılan kamu zararının kaldırılmasını:

Bilgilerinize arz ve talep ederim." Denilmektedir.

Sorumlu ...'in ek temyiz dilekçesinde;

"26.02.2019 tarih 365 karar ve 140 nolu ilam Sayıştay sitesinde yayınlanmıştır. Yayınlanan söz konusu ilamda; 2016 yılına ait ...TL kamu zararının;

Konu ile ilgili olarak "Belediyede çalışan personele mevzuata aykırı bir şekilde yemek yerine elektronik kartla para yüklemesi yapılarak kamu zararına sebebiyet verildiği hususunda tereddüt bulunmamakla birlikte kamu zararının hesabında; yemek yardımından yararlananlardan yemek maliyetinin yarısının kesilmesi, kamu zararı tutarının da yemek maliyetinin yarısı ile personelden kesilen bütçe uygulama talimatındaki rakamlar arasındaki olması gerektiğinden ...TL ile ilgili olarak ilişecek husus bulunmadığına," denmektedir. Ekte sunulan 26.02.2019 tarih 365 karar ve 140 nolu ilamın incelenmesi ve gerçekleştirme görevlisi olarak adıma çıkarılan kamu zararının miktarının yeniden belirlenmesini:

Bilgilerinize arz ve talep ederim." belirtilmiştir.

GEREĞİ GÖRÜŞÜLDÜ:

Rapor dosyası ve eki belgelerin incelenmesi neticesinde; Temyiz başvurusunda bulunanların iddialarından ve gösterilen Temyiz Kurulu emsal kararları çerçevesinde konu tekrar ele alınmıştır.

Konunun esasıyla ilgili olarak;

657 sayılı Devlet Memurları Kanununun "Yiyecek Yardımı" başlıklı 212 inci maddesi uyarınca çıkanları Devlet Memurları Yiyecek Yardımı Yönetmeliği'nin "Yemek Servisi Giderleri" başlıklı 4 üncü maddesinde;

"Yiyecek yardımının gerektirdiği giderler, yemek maliyetlerinin yarısını aşmamak, üzere bu yönetmelik kapsamına dahil memur kadrosu adedine göre kurum bütçelerine konacak ödeneklerle karşılanır.

Ödenek dağıtımı yemek servisi kurulacak kurumdaki memur sayısı dikkate alınmak suretiyle yapılır. Yemek bedelinin bütçeden karşılanamayan kısmı yemek yiyenlerden alınır. 2255 sayılı 'Bazı Kamu Personeline Tayın Bedeli Verilmesi Hakkındaki Kanun'a göre tayın bedeli verilen personel İle sözleşmeli olarak çalıştırılanların, bu yönetmeliğe göre yiyecek yardımı yapılan yemek servislerinde yemeleri halinde yemek bedelinin tamamı-kendilerinden alınır." denilmektedir.

Öte yandan "2012 yılı Bütçe Kanununu eklenen ve Bazı Ödeneklerin Kullanımına ve Harcamalara İlişkin Esasları Düzenleyen (E) Cetveli" nin 34. maddesinde "657 sayılı Kanunun 212 nci maddesine dayanılarak hazırlanan ve 19/11/1986 tarihli ve 86/11220 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan Devlet Memurları Yiyecek Yardımı Yönetmeliğinin 4 üncü maddesi uyarınca, "...yemek maliyetlerinin yarısını aşmamak üzere kurum bütçelerinden yapılan yemek yardımı Ankara, İstanbul ve İzmir illerinin büyükşehir belediyesi sınırları içinde görev yapan personel için yemek maliyetlerinin azami üçte ikisi olarak uygulanabilir." denilmiştir.

Buna göre kurum bütçesinden kadrolu memurların her gün yiyebileceği ihtimaline karşılık konulan yiyecek yardımı ödeneğinden yemek maliyetinin yarısını aşmamak üzere harcama yapılabileceğinden, yemek maliyetinin bütçeden karşılanamayacak olan kısmı yemek yiyenlerden karşılanacaktır. Yemek yiyenlerden alınacak yemek ücretleri tarifesi ise her yılbaşında Bütçe Uygulama Talimatı ile asgari rakamlar üzerinden belirlenmekte olup, kurumlar yemek maliyetinin kalan kısmını karşılayacak şekilde bu rakamların daha üstünde fiyatlar tespit edebilecektir.

Bu nedenle Bütçe Uygulama Talimatı ile belirlenen miktarlar en az alınması gereken miktarı ifade etmektedir. Eğer bütçe uygulama talimatında belirtilen miktarlar üzerinden kişilerden tahsil edilen bedel, yemeğin maliyetinin kalanını karşılamaya yetmiyorsa, kişilerden tahsil edilen miktarın yemeğin maliyetinin kalan kısmını karşılayacak şekilde artırılması veya yemeğin maliyetinin düşürülmesi gerekmektedir. Aksi takdirde yemek maliyetinin yarısından fazla bir miktarı bütçeden karşılanmış olacaktır ki bu da yukarıda ifade edilen Bütçe Kanunu hükmüne aykırıdır. Ayrıca devlet memurlarının yiyecek yardımından hangi hallerde, ne şekilde faydalanacaklarını ve bu yardımın uygulanması ile ilgili esasları belirlemek amacıyla hazırlanan Devlet Memurları Yiyecek Yardımı Yönetmeliği'nin "Yardım Şekli" başlıklı 3'üncü maddesinde yiyecek yardımının yemek verme şeklinde yapılacağı ve bu yardım karşılığında nakden bir ödemede bulunulmayacağı açık bir şekilde ifade edilmektedir.

Bahsi geçen Yönetmeliğin "Yardımın Şartları" başlıklı 5. maddesinde yer alan: "Kurum bütçelerine yiyecek yardımı karşılığı konulan ödenek memurlara yemek vermek üzere kurulan yemek servisi, yardım sandığı, dernek veya bu mahiyette kuruluşa ödenir" hükmü karşısında, özel firmalardan yemek teminine açıkça cevaz verilmediği anlaşılmakta ise de bunun Kanunda öngörülmüş sosyal bir hak oluşu, bu hakkın bir şekilde yerine getirilmesi gerekliliği; aksi halde, yemek yardımından yemek vermek üzere kurulan yemek servisi, yardım sandığı, dernek veya bu mahiyetteki kuruluş vasıtasıyla faydalanan memurlara nazaran Kanunda öngörülmüş bir haktan mahrum bırakılma gibi eşitlik ilkesine aykırı bir durumun söz konusu olacağı hususları göz önüne alındığında, bu tür bir uygulamanın memur lehine değerlendirilerek kabul edilmesi gerekmektedir.

Dolayısıyla yemek yardımından yararlananlardan yemek maliyetinin yarısının kesilmesi gerektiği anlaşılmaktadır. Kamu zararı tutarı yemek maliyetinin yarısı ile personelden kesilen bütçe uygulama talimatı rakamı arasındaki farkın olması gerekmektedir.

Sorumluluk yönünden;

4734 sayılı Kanunun 4'üncü maddesinde "hizmet" kavramı tanımlanırken "yemek hazırlama ve dağıtım" işi hizmet kapsamında değerlendirilmiş, ihalenin yapıldığı dönemde yürürlükte olan Kamu İhale Genel Tebliğinin 74.5.1 ve 74.5.2 inci maddelerinde yemek hazırlama ve dağıtım hizmetinin idarelerin kendi hizmet binalarında veya diğer görev sahalarında gerçekleştirilen hizmetler olduğu ifade edilmiştir. Söz konusu Tebliğ hükmünden görüleceği üzere yemek hazırlama ve dağıtım işinin mekansal sınırı, idarelerin kendi hizmet binalarının yanı sıra, idarelerin hizmet ağının geniş olması halinde diğer görev sahalarında da yapılabileceği ifade edilmiştir.

Temyiz konusu ilamın ilişkin olduğu ...Belediyesi'nin de bu kapsamda değerlendirilmesi kaçınılmaz olduğundan, memurların görev yaptıkları tüm alanların görev sahası olarak düşünülmesi gerekliliği hususu açıktır. Nitekim düzenleyici nitelikte bir idari işlem olsa da Maliye Bakanlığı Bütçe Mali ve Kontrol Genel Müdürlüğünün Kamu ihale Kurumu Başkanlığına yazmış olduğu 07.05.2008 tarih ve B.07.0.BMK.0.15-115458-44/6071 sayılı görüş yazısında; kurumların çeşitli nedenlerde öğle yemeklerini mutfaklarından sağlayamamaları halinde, kurum bütçelerine bu amaçla konulan ödeneğin Devlet Memurları yiyecek yardımı Yönetmeliğinde belirtilen esaslar çerçevesinde oluşturulacak yemek servisine aktarılması ve kurum bünyesinde kurulacak yemekhanede servise sunulacak yemeklerin de söz konusu yemek servisince, bu amaçla bütçeye konulan ödenek ile yemek yiyecek personelden alınacak yemek bedelleri dikkate alınmak suretiyle ihale edilerek piyasadan satın alınmasının mümkün olabileceğinin değerlendirildiği ifade edilmiştir.

Konuya ilişkin bir diğer önemli husus, 4734 sayılı Kanunun yürürlüğünden sonra Devlet Memurları Yiyecek Yardımı Yönetmeliğinde muhtelif değişiklikler yapılmış olmasına karşın, yiyecek yardımının nakit para ve para temsili araçlar sağlanarak veya civardaki lokantalara bedeli ödenmek suretiyle temin edilebilmesine dönük engelleyici bir düzenlemeye gidilmemesidir.

Tüm bu sebeplerle verilen talimat üzerine yapılması gereken ihaleyi gerçekleştirmekle görevli ihale komisyonunda yer alan başkan ve üyelerin sorumluluğunun bulunmadığı anlaşılmıştır.

Öte yandan, ilamda ahiz listesi yer almamaktadır. Ancak; Sayıştay ilamlarının muhatabı, ilamda kendilerine tazmin hükmü verilen kişiler olmakla İlamlarda gösterilen tutarların bu kişilerce Belediyeye ödenmesinden sonra, bunların ödemenin yapıldığı üçüncü kişilere rücu etmesi, sorumlularla ahizler arasında ayrı bir hukuki ilişkinin konusunu teşkil etmektedir. Sayıştay Dairelerinin Çalışma Usul Ve Esaslarının "İlamların Düzenlenmesi" başlıklı 17'nci maddesinin 2'nci fıkrasının "e" bendinde "Kararın hukuki dayanakları ile gerekçesi, tazmin hükmolunan hallerde tazmin miktarı ve uygulanacak faizin başlangıç tarihi ile ödeme tutarlarına ait ahiz listesi" denildiğinden, ilama ahiz listesinin de eklenmesi gerekmektedir.

Bu itibarla, yukarıda belirtilen hususlar dikkate alınarak yeniden hüküm tesisini teminen 101 sayılı ilamın 2. Maddesi ile verilen tazmin hükmünün BOZULARAK dosyanın kararı veren DAİREYE GÖNDERİLMESİNE, (Üyeler ...'IN aşağıda yazılı ayrışık görüşlerine karşı) oy çokluğuyla,

25.09.2019 tarihinde karar verilmiştir.

NOT: Karar 24 sayfa olduğundan Başsavcılık Mütalaası alınmamıştır. Okumak isteyen takipçilerimiz için KARARIN TAM METNİ

Bu Habere Tepkiniz

Sonraki Haber