Bir sınıfta 40'dan fazla öğrenci olabilir mi?

Bir ilimizde sınıfında 40'dan fazla öğrenci olan öğretmenlerin verdikleri dilekçelere; "222 sayılı İlköğretim ve Eğitim Kanununun 50. maddesindeki "Birleştirilmiş sınıflar da dahil olmak üzere bir öğretmene düşen öğrenci sayısı 40 dan fazla olamaz." hükmü "olmaz" gibi bir hükümden daha çok "imkanlar ölçüsünde ve olması gereken ideal sayı" olarak anlaşılmalıdır." şeklinde cevap verilmiştir.

Ayrıca 1739 sayılı Milli Eğitim Temel Kanununun "Eğitim hakkı" başlıklı 7. maddesi 1. fıkrasındaki; "İlköğretim görmek her Türk vatandaşının hakkıdır." hükmü ile Anayasamızın "Eğitim ve öğrenim hakkı ve ödevi" başlıklı 42. maddesi 1. fıkrasındaki; "Kimse, eğitim ve öğrenim hakkından yoksun bırakılamaz." hükümleri hatırlatılarak bir sınıfta 40'dan fazla öğrenci olabileceği savunulmuştur.

BİR SINIFTA 40'DAN FAZLA ÖĞRENCİ NEDEN OLMAKTADIR?

Bu durumun nedenleri arasında; mücbir sebeplerin haricinde öğrenci kayıt alanlarının düzgün belirlenmemesi, okul yapımı için gerekli iş ve işlemlerin yürütülmemesi ve iyi öğretmene öğrencimi yazdırayım davranışıyla hareket eden öğrenci velililerinin adres kaydırmaları bulunmaktadır.

Peki, Anayasanın "Kimse, eğitim ve öğrenim hakkından yoksun bırakılamaz." hükümlerine istinaden bir sınıfta 40'dan fazla öğrenci olabilir mi?

Konuyu mevzuatlar ışığında detaylıca incelersek;

Milli Eğitim Bakanlığı Temel Eğitim Genel Müdürlüğü 21.10.2015 tarihli ve 10730773 sayılı yazılarıyla bir sınıfta olması gereken en az öğrenci sayısı ile en çok öğrenci sayısı hakkında açıklamalarda bulunmuştur.

Söz konusu yazıda;

SINIF MEVCUTLARININ OTUZ OLMASI ESASTIR

Milli Eğitim Bakanlığı Okul Öncesi Eğitim ve İlköğretim Kurumları Yönetmeliğinin "Nakil" başlıklı 12. maddesinin 10. fıkrasında; "İlköğretim kurumlarında sınıf mevcutları otuzun altında kalan okulların boş kontenjanları derslerin başladığı haftanın ilk iş gününde e-Okul sisteminde ilan edilir. Bu okullara kayıt alanı dışından öğrencisini nakil ettirmek isteyen velilerin başvuruları derslerin başladığı ilk hafta içerisinde e-Okul sistemi üzerinden alınır. İkinci haftanın ilk iş günü yapılan nakil başvurularının boş kontenjandan fazla olması durumunda, nakil ile gelecek olanlar e-Okul sistemi üzerinden kura çekilerek belirlenir ve ardından bu kişilerin nakilleri yapılır." hükümleri bulunmaktadır.

BİR ÖĞRETMENE DÜŞEN ÖĞRENCİ SAYISI 40 DAN FAZLA OLAMAZ

222 sayılı İlköğretim ve Eğitim Kanununun 50. maddesinde ise "Birleştirilmiş sınıflar da dahil olmak üzere bir öğretmene düşen öğrenci sayısı 40 dan fazla olamaz." hükmüne yer verilmiştir.

BİR ŞUBEDEKİ ÖĞRENCİ MEVCUDU 30'A TAMAMLANACAK AMA MASI, 40'I DA GEÇMEYECEK

Mevzuatları sıralandıktan sonra; "222 sayılı İlköğretim ve Eğitim Kanununu ve Milli Eğitim Bakanlığı Okul Öncesi Eğitim ve İlköğretim Kurumları Yönetmeliğinin birlikte değerlendirilmesinden de anlaşılacağı üzere; ilköğretim kurumlarında bir şubedeki öğrenci mevcudunun 30'a tamamlanması, 40'ı da geçmeyecek şekilde oluşturulması gerekmektedir." tespitinde bulunulmuştur.

DEVLETİN HEDEFİ SINIF MEVCUTLARININ AŞAMALI OLARAK 30 ÖĞRENCİYE İNDİRMEKTİR

Ayrıca Milli Eğitim Bakanlığı İnşaat ve Emlak Grup Başkanlığı'nın 17.01.2012 tarihli, 338 sayılı ve 2012/05 nolu genelgesinde "2012 Yılı Temel Eğitim Yapım Programı Hazırlama Esasları"nın "A-Temel ilkeler" bölümünde "ilköğretim kurumlarında sınıf mevcutlarının aşamalı olarak 30 öğrenciye indirmek." açıklamasına yer verilmiştir.

Milli Eğitim Bakanlığı İlköğretim Genel Müdürlüğü'nün 07.09.2011 tarihli ve 10150 sayılı yazılarında "... Diğer taraftan Bakanlığımız Stratejik Planında ve 61. Hükümet Programında da yer aldığı gibi sınıflarda azami 30 öğrencinin eğitim görmesini sağlayacak şekilde derslik yapımı planlanmaktadır.
İlçelerimizdeki nüfus yoğunluğunun farklı olması nedeniyle bazı okullarımıza öğrenci kayıtlarında düşüşler yaşanmakladır. Kayıt bölgesindeki öğrenci sayısı ve fiziki kapasitesi uygun okullarda tekli öğretim yapılması ve sınıf mevcutlarının 30 olması esastır." açıklamalarına göre sınıf/şube mevcutları belirlenecektir.

AMACI DIŞINDA KULLANILAN DERSLİKLER SINIF YAPILMAK ZORUNDADIR

Milli Eğitim Bakanlığı Bakanlığınız İnşaat ve Emlak Grup Başkanlığı'nın 06.03.2012 tarihli, 1842 sayılı ve 2012/14 nolu genelgesi ile amacı dışında kullanılan dersliklerin tespiti ve eğitim - öğretime kazandırılması çalışmaları çerçevesinde ilkokul ve ortaokullarımızdaki tüm fiziki imkanlar zorlanarak oluşturulacak sınıflardaki ve norm kadro fazlası sınıf öğretmenlerimizden azami derece faydalanmak için, okul ve kurumlarda yönetim, eğitim ve öğretim hizmetlerinin gerekli ve yeterli personelce yürütülmesi, personel boyutunda atıl kapasite yaratılmaması, var olan atıl kapasitenin ihtiyaç duyulan okul ve kurumlara yönlendirilmesi ve verimliliğe dönüştürülmesi ve uygulama birliğinin sağlanması amacıyla sınıf/şube sayıları belirlenirken 30 sayısının üst sınır olarak belirlenmesi gerekmektedir.

ÖĞRENCİ ALINACAK KAYIT ALANLARI BELİRLENMESİ, DERSLİKLER YETERLİ DEĞİLSE YENİ OKULLARIN YAPILMASI İÇİN GEREKLİ PLANLAMA YAPILMAK ZORUNDADIR

Yine; 222 Sayılı İlköğretim ve Eğitim Kanununun 50. maddesinde yer alan bir öğretmene düsen öğrenci sayısının 40 öğrenciden fazla olamayacağı hükmünün yerine getirilebilmesi için; 1739 sayılı Milli Eğitim Temel Kanununun "Planlılık" başlıklı 14. maddesi 3. fıkrasındaki; "Eğitim kurumlarının yer, personel, bina, tesis ve ekleri, donatım, araç, gereç ve kapasiteleri ile ilgili standartlar önceden tespit edilir ve kurumların bu standartlara göre optimal büyüklükte kurulması ve verimli olarak işletilmesi sağlanır." hükümleri gereğince okulların fiziki kapasite ve ulaşım imkanlarını dikkate alarak öğrenci alınacak kayıt alanları belirlenmesi, derslikler yeterli değilse yeni okulların yapılması için gerekli iş ve işlemlerin yapılması gerekmektedir.

Bu planlamalar yapılmaz ise 1739 sayılı Milli Eğitim Temel Kanununun "Fırsat ve imkan eşitliği" başlıklı 8. maddesi 1. fıkrasındaki; "Eğitimde kadın, erkek herkese fırsat ve imkan eşitliği sağlanır." hükmü ile Anayasamızın Eşitlik İlkesi hükmü yerine getirilmemiş olacaktır.

GEREKLİ PLANLAMANIN YAPILMASI İÇİN KOMİSYON KURULMAKTADIR

Bu planlamaların yapılması için Milli Eğitim Bakanlığı Okul Öncesi Eğitim ve İlköğretim Kurumları Yönetmeliğinin "Okul tespitinin planlanması" başlıklı 10. maddesindeki; "(1) Öğrencilerin, yerleştirilecekleri okulları belirlemek üzere mart ayında il/ilçe milli eğitim müdürünün görevlendireceği müdür yardımcısı veya şube müdürünün başkanlığında, eğitim bölgesindeki okulların özelliklerine göre seçilen en çok beş okul müdüründen öğrenci yerleştirme komisyonu oluşturulur. Kayıt alanı belirlenecek okulların müdürlerinin de görüşleri alınır. Gerek görülmesi halinde görüşleri alınmak üzere ilgili yerleşim biriminin köy/mahalle muhtarları ile kamu kurum ve kuruluşlarının yetkilileri de toplantıya davet edilebilir.
(2) Komisyon, okulların fiziki kapasite ve ulaşım imkanlarını dikkate alarak öğrenci alınacak kayıt alanlarını belirler ve e-Okul sisteminin ilgili bölümüne işler." amir hükümleri bulunmaktadır.

Bu amir hükümler Milli Eğitim Bakanlığı Temel Eğitim Genel Müdürlüğü 25.09.2018 tarihli ve 17410001 sayılı yazılarıyla hatırlatılarak, "Öğrencinin yüksek yararı gözetilerek, okulların bulunduğu konum, öğrencileri okula güvenli ulaşımı, okulların sayısı ve fiziki kapasitesi, kayıt alanında bulunan öğrenci sayılar dikkate alınarak ilgili mevzuatında belirtilen şartları aşmamak kaydıyla planlama yapılmaktadır." ifadelerine yer verilerek sınıflardaki öğrenci sayılarının 40 öğrenciyi geçemeyeceği açık bir dille ifade edilmiştir.

Dolayısıyla 40 dan fazla öğrenci olan öğretmenlerin verdikleri dilekçelere; "222 sayılı İlköğretim ve Eğitim Kanununun 50. maddesindeki "Birleştirilmiş sınıflar da dahil olmak üzere bir öğretmene düşen öğrenci sayısı 40 dan fazla olamaz." hükmü "olmaz" gibi bir hükümden daha çok "imkanlar ölçüsünde ve olması gereken ideal sayı" olarak anlaşılmalıdır." şeklinde cevap verilemez kaldı ki; Türkçe bilen her insanın "40 dan fazla olamaz." hükmünün "kesinlikle olmaz" anlamına geldiğini anlaması zor olmayacaktır.

PLANLAMA YAPMAYAN YETKİLİ KİŞİLER, ANAYASANIN "KİMSE, EĞİTİM VE ÖĞRENİM HAKKINDAN YOKSUN BIRAKILAMAZ." HÜKMÜNE SIĞINAMAZ

Ayrıca 1739 sayılı Milli Eğitim Temel Kanununun "Eğitim hakkı" başlıklı 7. maddesi 1. fıkrasındaki; "İlköğretim görmek her Türk vatandaşının hakkıdır." hükmü ile Anayasamızın "Eğitim ve öğrenim hakkı ve ödevi" başlıklı 42. maddesi 1. fıkrasındaki; "Kimse, eğitim ve öğrenim hakkından yoksun bırakılamaz." hükümleri hatırlatılarak bir sınıfta 40 dan fazla öğrenci olabileceği savunulamaz.

Çünkü yukarıda sıraladığımız 1739 sayılı Milli Eğitim Temel Kanununun "Planlılık" başlıklı 14. maddesi, 1739 sayılı Milli Eğitim Temel Kanununun "Fırsat ve imkan eşitliği" başlıklı 8. maddesi 1. fıkrasındaki; "Eğitimde kadın, erkek herkese fırsat ve imkan eşitliği sağlanır." hükmü, Anayasamızın Eşitlik İlkesi hükmü ile Milli Eğitim Bakanlığı Okul Öncesi Eğitim ve İlköğretim Kurumları Yönetmeliğinin "Okul tespitinin planlanması" başlıklı 10. maddesindeki hükümler gereğince kurulan ilçe kayıt alanı komisyonun ve diğer ilgili ve yetkili kişilerin Anayasanın "Kimse, eğitim ve öğrenim hakkından yoksun bırakılamaz." hükmüne sığınmaları sorumluklarını ortadan kaldırmaz. Kısaca Mevzuat bir bütün olup Mevzuatın bir maddesi ile yöneticiler sorumluluktan kurtulamazlar.

Dolayısıyla ilköğretim okullarında aynı yerleşim yerinde bir okuldaki sınıf/şube öğrenci sayıları 40'ın üzerinde iken bir başka okuldaki sınıf/şube öğrenci sayıları ise çok düşük seviyede olamaz.

PLANLAMA YAPMAYAN YETKİLİ KİŞİLERE, SORUŞTURMA AÇILMASI GEREKMEKTEDİR

Bu hükümler gereğince 1739 sayılı Milli Eğitim Temel Kanununun "Planlılık" başlıklı 14. maddesi, 1739 sayılı Milli Eğitim Temel Kanununun "Fırsat ve imkan eşitliği" başlıklı 8. maddesi 1. fıkrasındaki; "Eğitimde kadın, erkek herkese fırsat ve imkan eşitliği sağlanır." hükmü, Anayasamızın Eşitlik İlkesi hükmü ile Milli Eğitim Bakanlığı Okul Öncesi Eğitim Ve İlköğretim Kurumları Yönetmeliğinin "Okul tespitinin planlanması" başlıklı 10. maddesindeki hükümler gereğince kurulan ilçe kayıt alanı komisyonunun ve diğer ilgili ve yetkili kişilerin kamu kaynaklarını etkili ve verimli şekilde kullanmamasına ve eğitim verimliliğini düşürmesine yol açan yetkililer hakkında gerekli soruşturmaların açılması gerekmektedir.

Ahmet KANDEMİR