Memurun, uzlaştırmacılık yapabileceği açıkça düzenlenmeli!

Bu yıl mayıs ayında yapılacak sınavla uzlaştırmacı ailesine 5 bin yeni uzlaştırmacı daha katılacak. Böylece toplam uzlaştırmacı sayısı 30 bini aşacak. Uzlaştırmacılık sınavına uzlaştırmacılık eğitimine katılıp sertifika alan hukuk fakültesi mezunları ile müfredatlarında hukuk eğitimi almış 4 yıllık fakülte mezunları katılabilecek.

Uzlaştırma müessesesi belirli suçlar bakımından yargının yükünü azaltmayı amaçlayan ve failin, mağdurun veya suçtan zarar görenin karşılıklı anlaşması yoluyla ihtilafların giderildiği, uyuşmazlıkların yargı gözetiminde karşılıklı rıza yoluyla çözüme kavuşturuluduğu bir yöntemdir. Tarafların uzlaşması halinde soruşturma veya kovuşturma süreci durmakta edimin ifa edilmesiyle da savcılıkça kovuşturmaya yer olmadığına veya mahkemece davanın düşmesine karar verilmektedir. Adalet Bakanlığı verilerine göre 2019 yılında yaklaşık 239 bin dosya, 2020 yılında ise 220 bin dosya uzlaşma ile sonuçlanmıştır.

Uzlaştırmaya ilişkin hükümler, Ceza Muhakemesi Kanununun 253 ila 255. maddelerinde yer almakta olup, uzlaştırmacıların nitelikleri, eğitimi, sınavı, görevi ve sorumlulukları ile uzlaştırmaya ilişkin diğer hususların yönetmelikle düzenlenmesi öngörülmüştür.

Ceza Muhakemesinde Uzlaştırma Yönetmeliğine göre avukatlar ve hukuk fakültesi mezunları ile hukuk ya da hukuk bilgisine programlarında yeterince yer veren siyasal bilgiler, idari bilimler, iktisat, maliye alanlarında veya polis akademesinde en az dört yıllık yükseköğrenim görmüş olanlar uzlaştırmacı olabilmektedir.

Gerek CMK'da gerekse Yönetmelikte kamu görevlilerinin uzlaştırmacı olup olamayacağına ilişkin bir hükme yer verilmemiştir. Uygulamada kamu görevlisi olduğu bilindiği halde memurlar uzlaştırmacı sınavına kabul edilmekte, sınavda başarılı olmaları halinde sicile kaydedilmekte, uzlaştırmacı olarak tayin edilmekte ve tarifesinde belirlenen ücret kendilerine ödenmektedir.

Ancak, Mülga Devlet Personel Başkanlığı memurların uzlaştırmacılık yapıp yapamayacağına ilişkin verdiği görüşlerde, her çeşit ödemeye hak kazanılabilmesi ve kazanç getirici faaliyette bulunulabilmesi için mevzuatta konuya ilişkin düzenleme yapılmış olması gerektiğini, gerek 657 sayılı Kanun gerekse de Ceza Muhakemesi Kanununda konuya ilişkin özel bir düzenleme bulunmadığını belirterek memurların uzlaştırmacılık yapamayacağını ifade etmektedir.

657 sayılı Kanunun 28 ve 88. maddelerinin kısıtlayıcı bir şekilde yorumlanmasıyla bu sonuca ulaşmak mümkündür. Ancak bu yöntemin benimsenmesi halinde memurların kitap yazması, eser üretmesi ve karşılığında telif ücreti alması da mümkün olamayacaktır. Çünki 5846 sayılı Kanunda telif ücreti düzenlenmiş olmakla birlikte, eser sahibi memurların da bu kapsamda telif ücreti alabileceği açıkça ifade edilmemiş, 657 sayılı Kanunun 28. maddesinde de telif ücreti istisna edilmemiştir. Hal böyleyken memurların eser üretmesi ve telif ücreti alması konusunda herhangi bir tereddüt bulunmamaktadır. Oysa telif ücretinde olduğu gibi uzlaştırmacılık konusunda da genişletici bir yorum yapılarak ilgili mevzuatında uzlaştırmacılığın memurlarca yapılamayacağı açıkça düzenlenmediğinden memurların da görevlerini aksatmamak kaydıyla uzlaştırmacılık yapabileceği sonucuna ulaşılması mümkündür.

Diğer taraftan 657 sayılı Kanunun 28. maddesiyle memurlara dikilen gömlek artık dar gelmektedir. Kamuda uzaktan çalışma, dönüşümlü çalışma gibi yöntemlerin hayatımıza girdiği, memurların bir mekana bağlı olmaksızın elektronik ortamda görevlerini yapabildiği, vatandaşların pek çok hizmete kamu kurumlarına gitmeden E-Devlet üzerinden ulaşabildiği bir ortamda; hizmet binası, oda, masa, koltuk, bilgisayar odaklı kamu hizmeti sunumu anlayışı da gelecekte değişmeye mahkum olmakla birlikte hükümet programlarının değişmez bir parçası olan personel reformunun yapılamamış olması karşısında mevcut mevzuatla uzun süre birlikte yaşayacağımız anlaşılıyor.

Sonuç olarak memurlarca fiilen yapılan ancak görmezden gelinen uzlaştırmacılığa, benzer yönleri bulunan bilirkişilik gibi 657 sayılı Kanunun 88. maddesinde yer verilmesi, hem bu görevi yerine getiren memurların üzerindeki kurum veya amir baskısını ortadan kaldıracak, hem de uzlaştırma sürecinden beklenen verimin artmasını sağlayacaktır. Bunun için en kısa sürede bir yasa değişikliği yapılmasının gerekli olduğunu değerlendirmekteyiz.