Müfettişlerin prim hesabında özel hizmet tazminatı niçin farklı uygulanıyor?

Soru: 5510 sayılı Kanunun 80. maddesi hükmü gereği bu sayılı Kanuna tabi olup 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararname eki (III) sayılı Cetvel kapsamında maaş alan müfettişlerin prime esas kazancına makam, görev ve temsil tazminatı ve özel hizmet tazminatı dahil edilmektedir. Müfettişlerin prime esas kazanç tutarı belirlenirken özel hizmet tazminatı tutarı için hangi oran esas alınmalıdır?

Cevap: Memurların emekli keseneğine esas aylık tutarları/prime esas kazançlarının belirlenmesinde 1 Ekim 2008 tarihi önemlidir. Bu tarihten önce göreve başlayan memurların emekli keseneğine esas aylık tutarları gösterge aylığı, ek gösterge aylığı, taban aylığı ve kıdem aylığı ile tazminat yansıtma oranı olarak bilinen zam, tazminat ve ödenekler ile benzeri ödemelere karşılık gelmek üzere ek göstergelerine göre en yüksek Devlet memuru aylığının belli oranı dikkate alınarak belirlenmektedir. Tazminat yansıtma oranı memura ödenmekte olan özel hizmet tazminatı oranından daha yüksek veya daha düşük olabilmektedir. Örneğin müfettişlerin özel hizmet tazminatı oranı yüzde 195, tazminat yansıtma oranı yüzde 145; merkez teşkilatı kariyer uzmanlarının özel hizmet tazminatı oranı yüzde 130, tazminat yansıtma oranı yüzde 145 olarak uygulanmaktadır. Bu oran tamamıyla memurun ek göstege alıp almamasına veya ek gösterge rakamına göre belirlenmekte olup en yüksek yüzde 255 en düşük yüzde 55 olarak uygulanmaktadır.

İlk defa 5510 sayılı Kanunun 4. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi kapsamında sigortalı olanların durumu ise farklıdır. Bu durumdakilerin sosyal güvenlik primine esas kazanç tutarları Kanunun 80. maddesinde düzenlenmiştir. Madde hükmüne göre, Devlet memurlarının prime esas kazançlarının hesabında;
1) Gösterge aylığı ve ek gösterge aylığı tutarları,
2) Memuriyet taban aylık ve kıdem aylık tutarları,
3) Makam, temsil ve görev tazminatları, 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 152 nci maddesi uyarınca (bölge, kurum, birim, çalışma mahalli, görevin niteliği ve benzeri kriterlere dayalı olarak asıl tazminatlara ilave, ek veya ayrıca ödenen tazminatlar hariç) ödenen tazminatlar (375 sayılı Kanun Hükmünde Kararname eki (III) sayılı Cetvelin 1 inci ve 2 nci sıralarında sayılanlar ile düzenleyici ve denetleyici kurumların emsali personeli için, 152 nci maddenin "II- Tazminatlar" kısmının "A- Özel Hizmet Tazminatı" bölümünün (ğ) bendi ile "F- Denetim Tazminatı" bölümünün (b) bendinde yer alan tazminatları esas alınmaktadır. Görüleceği üzere 1 Ekim 2008 tarihinden sonra göreve başlayanlar için mevzuatında öngörülmüş olan özel hizmet tazminatı tutarı aynen prime esas kazanca dahil edilmektedir.

Devlet memurlarına ödenen özel hizmet tazminatı oranları 657 sayılı Kanunun 152. maddesi ile bu maddeye dayalı olarak yürürlüğe konulan Devlet Memurlarına Ödenecek Zam ve Tazminatlara İlişkin Kararda düzenlenmiştir. 152. maddenin "A- ÖZEL HİZMET TAZMİNATI" bölümünde kamu idarelerinde görev yapan müfettiş ve denetim elemanlarının özel hizmet tazminatı oranı genel olarak yüzde 195 olarak düzenlenmiştir. Aynı maddenin "F- DENETİM TAZMİNATI" bölümünde ise denetim elemanlarından KİT'lerde görev yapanlara yüzde 10, diğerlerine ise yüzde 30 oranında denetim tazminatı ödeneceği hükme bağlanmıştır.

Denetim elemanlarının özel hizmet tazminatı ve denetim tazminatı oranları yukarıda yer verdiğimiz gibi belirlenmiş olmakla birlikte bu personelin aylıkları 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin ek 10. maddesi kapsamında anılan KHK'ye ekli III sayılı cetvelin birinci ve ikinci sırasında yer alan ücret göstergesi ve tazminat göstergesi esas alınarak belirlendiği için özel hizmet tazminatı ve denetim tazminatı tutarları maaşlara dahil edilmemektedir. Ancak prime esas kazançların belirlenmesinde 5510 sayılı Kanunun 80. maddesi gereği söz konusu tazminatlar dikkate alınmaktadır. Tazminat oranları ise unvanlarının karşılığı olan ve yukarıda yer verilen oranlar yerine (ğ) bendinde yer alan merkez teşkilatı uzmanları için belirlenen yüzde 130 özel hizmet tazminatı ile yüzde 20 denetim tazminatı olarak uygulanmaktadır.

Müfettişlerin prime esas kazançlarının belirlenmesinde unvanlarının karşılığı olan tazminat oranları yerine merkez teşkilatı kariyer uzmanları için belirlenen oranların esas alınması 666 sayılı KHK ile getirilen düzenlemeye dayanmaktadır. 666 sayılı KHK ile müfettiş ve merkez teşkilatı kariyer uzman maaşları ile ek gösterge ve makam tazminatı göstergeleri eşitlenmiş olup bu eşitliğin emekli aylıkları bakımından da sağlanabilmesi için her iki unvanın prime esas kazançlarının eşit olması sağlanmıştır. Başka bir ifadeyle müfettişlerin özel hizmet tazminatı oranı 657 sayılı Kanunda yüzde 195 olarak belirlenmesine rağmen prime esas kazançlar hesaplanırken bu oran yüzde 130, denetim tazminatı ise yüzde 30 yerine yüzde 20 olarak hesaplanmaktadır.

Emeklilik hakları bakımından 5434 sayılı Kanunda her iki unvan için sağlanan hakların eşit olduğu ve aynı eşitliğin emeklilik hakları 5510 sayılı Kanuna tabi olanlar için de devam ettirilmesi amaçlandığı için ilk bakışta müfettişler aleyhine gibi gözüken bu düzenlemenin yerinde bir uygulama olduğunu değerlendirmekteyiz.