Eşi özel sektörde çalışan memurların 'merkez' sorunu

657 sayılı Kanuna tabi kadrolu ebeyim. Bir yıl kadar önce özel sektörde çalışan eşimin yanına tayin oldum. Bu süreçte eşim iş değiştirdi. Fiilen aynı yerde görev yapmakla birlikte sigorta primi şirket merkezinin bulunduğu farklı bir şehirden ödeniyor. Bu durumun eş durumu mazeretime bağlı olarak gerçekleşen tayinime olumsuz bir etkisi olur mu?

Devlet memurlarının aile bütünlüğünün sağlanabilmesi için eş durumuna bağlı olarak görev yerlerinin değiştirilmesi uygulamasında 2014 yılına kadar her iki eşin de memur olması şartı bulunmaktaydı. Memurun özel sektörde çalışan eşine bağlı olarak yer değiştirme hakkı olmadığı gibi, kamuda memur dışındaki diğer statüler de dikkate alınmamaktaydı. 2014 yılında Devlet Memurlarının Yer Değiştirme Suretiyle Atanmalarına İlişkin Yönetmelik'de yapılan değişiklikler kapsamında memurların aile birliğinin sağlanması için özel sektörde çalışan eşlerin durumu da dikkate alındı. Yönetmeliğin 14/d maddesinde yer alan "Kamu personeli olmayan eşinin, talep edilen yerde başvuru tarihi itibarıyla son iki yıl içinde 360 gün sosyal güvenlik primi ödemek suretiyle kendi adına veya bir hizmet akdi ile işverene bağlı olarak çalışmış ve halen çalışıyor olması halinde bu durumda olan eşin bulunduğu yere," hükmü ile eşi farklı bir yerde özel sektörde çalışan memurlara aile birliği mazeretine bağlı olarak tayin tayin imkanı sağlandı.

Maddenin son fıkrasında yer alan istisna hükmü ile özel yönetmelikte düzenleme yapılması halinde sağlık personeli için farklı prim ödeme süresi ve koşullar belirlenmesine izin verildi. Sağlık Bakanlığı Atama ve Yer Değiştirme Yönetmeliğinde bu konuda düzenleme yapılarak farklı prim ödeme gün süresi belirlenmiştir. Söz konusu Yönetmeliğin 20. maddesinin beşinci fıkrasında, memurun kamu personeli olmayan, serbest olarak veya bir hizmet akdi ile başka bir yerde halen çalışan eşine bağlı olarak tayininin yapılabilmesi için tayin talep edilen yerde eşi adına son dört yılda 720 gün prim ödeme koşulu bulunmaktadır. Her iki Yönetmelik'te yer alan hükümler uyarınca primlerin aynı işyerinden ödenme zorunluluğu bulunmamakta olup, farklı işverene bağlı veya serbest olarak çalışılan süreler de bu kapsamdadır. Sağlık Bakanlığı özel yetki sayesinde sağlık personeli için Devlet Memurlarının Yer Değiştirme Suretiyle Atanmalarına İlişkin Yönetmelik ile belirlenen süreleri iki katına çıkarmıştır.

Diğer taraftan özel sektör çalışanları bakımından görev yaptıkları firmanın merkezinin bulunduğu yer ile fiilen görev yapılan yer farklı olabilmekte, sigorta primleri görev yapılan yerden değil merkezden ödenebilmektedir. Bu durumda primler tayin talep edilen yerden yatırılmadığı için aile bütünlüğünün sağlanmasında problemler yaşanmaktadır. Sağlık Bakanlığı Atama ve Yer Değiştirme Yönetmeliğinin 20. maddesinin beşinci fıkrasında bu konuya da değinilmiş, personelin mağdur olmaması bakımından sorun çözüme kavuşturulmuştur. Fıkra hükmünde konuya ilişkin olarak, "Kendi adına çalışanlardan borçlarını yapılandıranlar ile atama talep edilen yer dışında sosyal güvenlik primleri ödenenlerden, atama talep edilen yerde iş yerinin faaliyette olduğunu ve bu iş yerinde en az 720 gün çalıştığını belgelendirenlerin talepleri de dikkate alınır." denilmektedir. Bu hüküm ile sigorta primi fiilen görev yaptığı yerden başka bir yerde ödenenlerin sağlık personeli olan eşlerine bu durumu belgelendirmeleri koşuluyla tayin imkanı verilmiştir.

Konunun bir de Sosyal Güvenlik Kurumu ile ilgili yönü bulunmaktadır. Sosyal güvenlik mevzuatına göre sigortalının fiilen çalıştığı yer işyeri sayılmakta olup, buna bağlı olarak iş yerlerinin, bulundukları yeri görev bölgesine alan sosyal güvenlik il müdürlüğü veya sosyal güvenlik merkezlerinde tescil edilmesi zorunluludur. Birden çok yerde işyeri bulunan işverenlerin bu şubelerde çalışan sigortalıların primlerini tek bir merkezden bildirmeleri ve bunun tespit edilmesi durumunda tescil işlemleri güncellenmektedir.

Sonuç olarak, özel Yönetmelikte yer verilen istisna hükmüne dayalı olarak kamu personeli olmayan eşin fiilen görev yaptığı yer ile sigorta priminin ödendiği yerin farklı olması ve bu durumun belgelendirilmesi halinde sağlık personelinin, eşinin fiilen görev yaptığı yere aile birliği mazereti kapsamında tayin olabileceğini değerlendirmekteyiz.

Ancak sağlık personeli dışındaki diğer memurlar için aynı durumun geçerliliği tartışmalıdır. Sosyal güvenlik mevzuatı bakımından işyerlerinin bulundukları yer il müdürlüğü veya sosyal güvenlik merkezlerine tescil edilmeleri gerektiği hususu dikkate alındığında kamu personeli olmayan eşin primlerinin tayin talep edilen yerden yatırılmış olması şartının aranabileceğini belirtmek isteriz.