Memurların kaç farklı derece sistemi vardır?

Memurlar için öngörülen derece sistemlerine aşağıda yer verilmiştir.

1- Kadro derecesi; memurun atanmış veya işgal etmiş olduğu kadro unvanının derecesidir. 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 33 üncü maddesinde; "Kadrosuz memur çalıştırılamaz." hükmüne 45 inci maddesinde ise; "Hiç bir memur sınıfının dışında ve sınıfının içindeki derecesinin altında bir derecenin görevinde çalıştırılamaz.

5 inci ve daha aşağı derecelerdeki kadrolara, derece yükselmesi için gerekli nitelikleri haiz memur bulunmaması hallerinde, 36 ncı maddede belirtilen öğrenim durumları itibariyle tespit olunan yükselinebilecek dereceyi aşmamak ve karşılık gösterilecek kadro derecesi kazanılmış hak aylık derecelerinin üç üst derecesinden fazla olmamak kaydıyla, bu dereceler karşılık gösterilerek, kendi derecesi ile aynı sınıftan memur atanması mümkündür.

Bu gibiler, işgal ettikleri kadroda kazanılmış derece ve kademelerinin aylığını almaya devam ederler ve kazanılmış aylıklarındaki kademe ilerlemesi ve derece yükselmesi genel esaslara göre yapılır. Karşılık gösterilen kadrolar, ilgililer için kazanılmış hak teşkil etmez." hükmüne yer verilmiştir.

Ayrıca kamu kurum ve kuruluşlarına ait kadro ve pozisyonların ihdası, iptali ve kullanılmasına dair esas ve usuller 2 sayılı Genel Kadro ve Usulü Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinde düzenlenmiş olup söz konusu Kararname gereğince kadrolarda derece değişiklikleri Cumhurbaşkanınca yapılmaktadır.

2- Kazanılmış hak aylık derecesi; 657 sayılı Kanunun 36 ncı maddesinin Ortak Hükümler başlıklı (A) bendinde belirtilen öğrenim durumlarına göre giriş ve yükselinebilecek derece ve kademeler arasında kalmak kaydıyla her yıl için bir kademe ilerlemesi her üç yıl için bir derece yükselmesinin öngörüldüğü derece sistemidir. 36 ncı madde uyarınca, örnek olarak lise mezunları 13 üncü derecenin 3 üncü kademesinden göreve başlar, 3 üncü derecenin son kademesine kadar yükselebilir. Ancak 37 nci maddede; öğrenim durumları, hizmet sınıfları ve görev unvanları itibariyle azami yükselebilecekleri derecelerin dördüncü kademesinden aylık almaya hak kazanan ve son sekiz yıllık süre içinde herhangi bir disiplin cezası almayanların kazanılmış hak aylıkları kadro şartı aranmaksızın bir üst dereceye yükseltilebileceği belirtilmektedir. Bu çerçevede lise mezunlarının 2 nci dereceye kadar yükselmesi mümkündür.

Ayrıca, 36 ncı maddede düzenlenen bazı özel durumlarda kazanılmış hak aylık derece ve kademesi yükselebilmektedir. Örneğin teknik hizmetler veya sağlık hizmetleri ve yardımcı sağlık hizmetleri sınıfında görev yapan bazı unvanlardaki personelin memuriyete giriş derece ve kademelerine bir derece eklenmekte, avukatlık stajını açıkta iken yapanlara iki, memuriyette iken yapanlara bir kademe ilerlemesi uygulanmakta, yüksek lisans yapanlara bir kademe ilerlemesi, mesleği ile ilgili öğrenim dalında doktora yapanlara iki kademe ilerlemesi verilmektedir.

3- Emekli keseneğine esas aylık derecesi; memurların 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 4/1-a (SSK), 4/1-b (Bağ-Kur) ve 4/1-c (Emekli Sandığı) maddeleri kapsamında geçen tüm hizmetleri üzerinden sigorta primi ödenerek geçirilen süreler için her yıl için bir kademe ilerlemesi her üç yıl için bir derece yükselmesinin öngörüldüğü derece sistemini ifade etmektedir. Ancak bu sistem Ekim 2008 öncesi memuriyete giren ve haklarında 5434 sayılı T.C. Emekli Sandığı Kanunu hükümleri uygulananlar için geçerlidir. Bu tarihten sonra memuriyete girenlerin daha önce 4/1-a ve 4/1-b statüsündeki hizmetleri birleştirilebilse de emekliliğe esas derece ve kademeyi artırmayacak, kazanılmış hak aylık derece ve kademesinde değerlendirilen süreler o kişinin aynı zamanda emekliliğe esas derece ve kademesi olacaktır.

4- Ödemeye esas derece; tanımı mevzuatta olmamakla birlikte 68/B maddesinin uygulanmasında kullanılan bir derecedir. 657 sayılı Kanunun 68/B maddesinde; ".a) 1 inci dereceli kadrolardan ek göstergesi 5300 ve daha yukarıda olanlar için en az 12 yıl,

b) 1 inci ve 2 nci dereceli kadrolardan ek göstergesi 5300'den az olanlar için en az 10 yıl,

c) 3 üncü ve 4 üncü dereceli kadrolar için en az 8 yıl,

hizmetinin bulunması ve yükseköğrenim görmüş olması şarttır. Dört yıldan az süreli yükseköğrenim görenler için bu sürelere iki yıl ilave edilir. Bu sürelerin hesabında; 8/6/1984 tarihli ve 217 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin 2 nci maddesi kapsamına dahil kurumlarda fiilen çalışılan süreler ile Yasama Organı Üyeliğinde, belediye başkanlığında, belediye ve il genel meclisi üyeliğinde, kanunlarla kurulan fonlarda, muvazzaf askerlikte, okul devresi dahil yedek astsubaylık ve yedek subaylıkta ve uluslararası kuruluşlarda geçen sürelerin tamamı ile yükseköğrenim gördükten sonra özel kurumlarda veya serbest olarak çalıştıkları sürenin; Başbakanlık ve bakanlıkların bağlı ve ilgili kuruluşlarının müsteşar ve müsteşar yardımcıları ile en üst yönetici konumundaki genel müdür ve başkan kadrolarına atanacaklar için tamamı, diğer kadrolara atanacaklar için altı yılı geçmemek üzere dörtte üçü dikkate alınır.

Bu bent hükümlerine göre atananlar atandıkları kadronun aylık (Ek gösterge dahil) ve diğer haklarından yararlanırlar. Bu suretle üst dereceye atananların bu kadrolarda geçirdikleri her yıl kademe ilerlemesi ve her "3" yıl derece yükselmesi sayılmak suretiyle kazanılmış hak ve emeklilik keseneğine esas aylık derecelerinin yükselmesinde gözönüne alınır. Ancak atandıkları kadro aylıkları, başka görevlere atanma halinde kazanılmış hak sayılmaz.

Cumhurbaşkanı onayıyla yapılan atamalarda Cumhurbaşkanlığı kararnamesinde öngörülen hizmet süresi şartları aranır. Üst kademe kamu yöneticisi sayılmayan daire başkanı ve bu kadrolara denk yönetici kadrolarına yapılacak atamalarda bu bentte öngörülen hizmet süresi yükseköğrenim gördükten sonra beş yıl olarak uygulanır. Ancak bu beş yıllık sürenin hesabında Devlet memurlarının kazanılmış hak aylık derece ve kademesinde değerlendirilen hizmet süreleri esas alınır." denilmekte olup bu madde kapsamında atananların kazanılmış hak aylık dereceleri daha düşük olsa bile ödemeye esas dereceleri daha yüksek olabilmektedir. Örneğin lisans mezunu olarak memuriyete başlayan, 5 yıllık hizmeti bulunan ve kazanılmış hak aylığı 8/3 olan bir memur daire başkanı olarak atanırsa ödemeye esas derece ve kademesi 1/1 olacaktır.

Bu çerçevede; kamu personel sisteminde memurlar için kadro derecesi, kazanılmış hak aylık derecesi, emekli keseneğine esas derece ve ödemeye esas derece olmak üzere 4 farklı derece sistemi bulunmakta olup bu dereceler birbiriyle eşit olabileceği gibi yukarıda saydığımız sebeplerden dolayı birbirinden farklı da olabilmektedir.