Petrol fiyatları yaşam koşullarını ağırlaştırdı
Çağrı ALKAN/ (DHA)
EKONOMİK ekonomik krizler, savaşlar ve petrol ihraç eden ülkelerin tutumu tüm ülkelerde petrol fiyatlarını hızla yukarı çektiği belirtildi. Mart 1999 ile Eylül 2000 arasında uluslararası piyasalarda 10 dolardan 37 dolara fırlayan petrolün varil fiyatı, günümüzde ise 138 doları buldu. Üretim ve nakliyat masraflarının en önemli kalemi olan petrol fiyatlarındaki artış, iğneden ipliğe hayatın her aşamasında kendisini zam olarak hissettirdi. Petrole son kullanıcı olarak direkt ihtiyaç duyan araç sahipleri de dünyanın her yerinde akaryakıt fiyatlarının artması ve hayat şartlarının ağırlaşmasından etkileniyor.
Tüketiciler, akaryakıt perakendecileri ve hükümetler artan petrol fiyatlarıyla baş etmeye çalışırken, petrolün pompa fiyatı ülkeden ülkeye büyük farklılıklar gösteriyor. Dünyanın en büyük 5'inci petrol üreticisi olan Venezuela'da akaryakıt ?sudan ucuzken', Türkiye gibi neredeyse tamamen dışa bağımlı ülkelerde bir depo yakıtın fiyatı uçakla yapılan bir iç hat seyahatini geçebiliyor.
Çin ve Hindistan gibi hızla gelişen ekonomilerde büyümenin devamı için devlet kontrolünde tutulmaya çalışılan petrol fiyatları tüketiciyi şimdilik koruduğu ancak aradaki farkın ne kadar süre devlet kasasından çıkabileceği konusundaki tartışmalar attı. 235 milyonluk nüfusun yaklaşık yarısının günde 2 dolardan daha az bir kazançla yaşamaya çalıştığı Endonezya'da devletin petrol fiyatlarının kontrolündeki etkinliğinin azalması sonucu hızla yükselen akaryakıt fiyatları, protesto gösterilerine yol açıyor.
Londra merkezli danışmanlık firması Global Insight'a göre, dünyada yollardaki araç sayısı 15 yılda 553 milyondan 887 milyona yükseldi. Bu sayının 2012 yılında yaklaşık 1 milyara ulaşması bekleniyor. Avrupa'ya oranla petrole daha az vergi uygulayan ABD'de de akaryakıt fiyatındaki artış uluslararası piyasalara paralel gidiyor. ABD Enerji Bilgi İdaresi verilerine göre, ülkede Mayıs 2003'te 1.67 dolar olan 1 galon (3.783 litre) petrolün pompa fiyatı, o dönemden günümüze yüzde 144 artarak Mayıs'ta 4.02 dolara yükseldi.
Aynı dönemde Fransa'da petrol fiyatları ortalama yüzde 117 artarak litre başına 1.60 Euro'ya fırladı. ABD'de başkanlık yarışındaki adaylar petrol fiyatlarının kontrol altına alınabilmesi için bu yaz döneminde federal petrol vergilerinde azaltma ya da askıya alma gibi yöntemlere gidilebileceği yönünde kampanya konuşmaları yaparken, Fransa Cumhurbaşkanı Nicolas Sarkozy bir AB'den, petrolden alınan KDV'yi kaldırmasını istedi.
Fransa'da isyan eden çiftçiler ve balıkçılar, tekneleri ve traktörleri için ihtiyaç duydukları mazotun fiyatındaki hızlı artışın geçimlerini neredeyse imkansız hale getirdiğini belirtirlerken, tepkilerini ses getiren protesto eylemleriyle ortaya koyarak hükümetten yardım istedi. Fransa'da özellikle balıkçıların başlattığı eylem dalgası İtalyan, Portekizli ve İspanyol balıkçıları da sararken, İngiltere ve Bulgaristan'da da artan petrol fiyatları nedeniyle kamyon ve TIR şöförleri protesto gösterileri yapıyor.
RUSYA'DA DA DURUM
Kendi topraklarında petrol ve gaz üreten, ayrıca çevre ülkelerdeki enerji kaynaklarına yakınlığının avantajını da kullanan Rusya'da da durumun pek parlak görünmediği belirtildi. Günümüzde dünyanın en büyük ikinci petrol üreticisi olarak bilinen Rusya'da benzinin pompa fiyatı 95 cent. ABD'de 1 galon benzin 4.02 dolara satılırken, ortalama gelirin ABD'nin altıda biri olduğu Rusya'da aynı miktarda benzini ancak 3.68 dolara almak mümkün oluyor.
Dünyada petrolün en pahalı olduğu ülkeler arassındaki Türkiye'de bir aracın deposunu doldurmak zaman zaman bir iç hat uçak yolculuğundan daha pahalıya gelirken, Çin'de çiftçilerin ve fakir kesimin imdadına hükümet kontrolünde tutulan düşük petrol fiyatları yetişiyor. Buna rağmen ülkede petrol fiyatları geçen yıla oranla ortalama yüzde 5.5 oranında artış göstermiş.
VENEZUELA UCUZ PETROL CENNETİ Dünyanın en büyük 5'inci petrol üreticisi Venezuela'da hükümet politikaları sayesinde halk ucuz akaryakıtı ?doğuştan elde edilen bir hak' olarak görüyor. 1 litre benzinin yalnızca 3 cent olduğu ülkedeki yakıt fiyatları, dünyanın birçok bölgesinde tüketicilerin deyim yerindeyse 'rüyalarında bile göremeyecekleri' düzeyde.
Geçmişte yaşadığı petrol krizini yapay alkolle aşan Brezilya'da hala birçok otomobilde etanol kullanılıyor. Dünyanın en önemli şeker üreticilerinden olan 190 milyon nüfuslu ülkede, araçlarda kullanılan etanol şeker kamışından elde ediliyor. Ülkede satılan araçların yüzde 80'i ise yalnızca etanol ya da benzin-etanol karışımıyla çalışabiliyor. Benzinin litresinin yaklaşık 3 dolar olduğu ülkede, etanolü ise bunun yarı fiyatına satın almak mümkün.
JAPONLAR YAKITIN KALİTESİNİ DÜŞÜRÜYOR Dünyanın en pahalı ülkelerinden Japonya'da da sürücüler çoğunlukla aldıkları yakıtın kalitesini düşürerek depolarını doldurma yolunu tercih ediyorlar. 10 yıllık deflasyon döneminin ardından yüzde 1'lik enflasyonu yakalamayı başaran ülkede ortalama bir kişinin aylık akaryakıt masrafı 10 bin yen (yaklaşık 96 dolar) artmış durumda.