Arşiv Araştırması Yapmadan Personel Çalıştıran Belediyeye Uyarı!

Bitlis Tatvan Belediyesinin olağan denetimlerine dair Sayıştay raporunda, belediye bünyesinde doğrudan hizmet alımı suretiyle çalıştırılan kişilerin arşiv araştırması yaptırılmadan işe başlatıldığı ve bu anlamda herhangi bir komisyon kurulmadan süreçlerin devam ettirildiği konusu tespit edilmiştir.

Buna göre, ilgili denetimlerde, doğrudan personel hizmet alımı kapsamında çalıştırılacak personelin şirket bünyesinde işe alım sürecinde arşiv araştırması için yetkili mercilere talep gönderildiği ancak araştırma sonuçları gelmeden 2024 yılı içerisinde 274 kişinin işe başlatıldığı tespit edilmiştir. İlave olarak, ilgili Belediye tarafından 7315 sayılı Kanun'un 7'nci maddesi gereği oluşturulması gereken değerlendirme komisyonunun kurulmadığı ve bu sebeple arşiv sonuçları hakkında gerekçeli değerlendirme yapılmadığı belirtilmiştir.

BULGU 17: Personel Çalıştırılmasına Dayalı Hizmet Alımı Kapsamında Çalışan Kişilerin Arşiv Araştırması Tamamlanmadığı Halde İstihdam Edilmesi ve Değerlendirme Komisyonu Kurulmaması

Belediye bünyesinde doğrudan hizmet alımı suretiyle, Belediyenin personel şirketinden temin edilen personelin arşiv araştırmaları sonuçlanmadan işe başlatıldığı ve arşiv araştırma sonuçlarının değerlendirilmesi amacıyla değerlendirme komisyonu kurulmadığı görülmüştür. 7315 sayılı Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Kanunu'nun "Hakkında güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması yapılacaklar" başlıklı 3'üncü maddesinin birinci fıkrası gereği; arşiv araştırması, statüsü veya çalıştırma şekline bağlı olmaksızın ilk defa veya yeniden memuriyete yahut kamu görevine atanacaklar hakkında yapılmaktadır. Hakkında güvenlik soruşturması yapılacak olan kamu personeli ise maddenin ikinci fıkrasında çalışacakları yerlere ve görevlerine göre tahdidi olarak sayılmıştır. Bu kapsamda, belediye şirketinde istihdam edilecek kişiler hakkında sadece arşiv araştırması yapılacak olup bu kişiler güvenlik soruşturması yapılacaklar arasında bulunmamaktadır.

Mezkür Kanun'un "Arşiv araştırması" başlıklı 4'üncü maddesinde, arşiv araştırması; -Kişinin adli sicil kaydının, -Kişinin kolluk kuvvetleri tarafından halen aranıp aranmadığının, -Kişi hakkında herhangi bir tahdit olup olmadığının, -Kişi hakkında kesinleşmiş mahkeme kararları ve 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu'nun 171'inci maddesinin beşinci ve 231' inci maddesinin on üçüncü fıkraları kapsamında alınan kararlar ile kişi hakkında devam eden veya sonuçlanmış olan soruşturma ya da kovuşturmalar kapsamındaki olguların, -Hakkında kamu görevinden çıkarılma ya da kesinleşmiş memurluktan çıkarma cezası olup olmadığının, Mevcut kayıtlarından kontrol edilmesi olarak tanımlanmıştır. Anılan Kanun'un "Değerlendirme Komisyonu" başlıklı 7'nci maddesinde; yaptırılan güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması sonucunda elde edilen verilerin değerlendirilmesi amacıyla belediyelerde, belediye başkanının belirleyeceği bir üst kademe yöneticisinin başkanlığında; teftiş/denetim, personel ve hukuk birimleri ile uygun görülecek diğer birimlerden birer üyenin katılımıyla başkan dahil en az beş kişiden ve tek sayıda olacak şekilde bir Değerlendirme Komisyonu kurulacağı ve Değerlendirme Komisyonu tarafından yapılan nesnel ve gerekçeli değerlendirmelerin yazılı olarak atamaya yetkili amire sunulacağına ilişkin hüküm tesis edilmiştir. Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Yapılmasına Dair Yönetmelik'in "Hakkında güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması yapılacaklar" başlıklı 9'uncu maddesine göre; 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararname'nin ek 20'nci maddesinin birinci fıkrasında; belediyelerin personel çalıştırılmasına dayalı hizmetlerini, doğrudan hizmet alımı suretiyle birlikte ya da ayrı ayrı sermayesinin yarısından fazlası bu idarelere ait bir şirkete gördürebilecekleri düzenlenmiştir. Aynı maddenin üçüncü fıkrasında ise bu madde kapsamındaki şirketlerde; işçilerin işe alımı, (.) konularına ilişkin usul ve esasları belirlemeye Cumhurbaşkanının yetkili olduğu belirtilmiştir. Bu fıkra kapsamında 6040 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile İl Özel İdareleri, Belediyeler ve Bağlı Kuruluşları ile Bunların Üyesi Olduğu Mahalli İdare Birliklerinin Personel Çalıştırılmasına Dayalı Hizmetlerinin Gördürülmesine İlişkin Usul ve Esaslar yayımlanmıştır.

Anılan Usul ve Esaslar'ın "Şirket personelinde aranacak şartlar" başlıklı 4'üncü maddesinin; -Birinci fıkrasının altıncı bendinde, şirketlerde işe alınacaklarda güvenlik soruşturması ve/veya arşiv araştırmasının yapılmış olması şartı aranacağı, -Üçüncü fıkrasında ise soruşturma ve/veya araştırma taleplerinin ilgili valilik aracılığıyla yetkili mercilerden isteneceği, vali tarafından uygun görülmesi halinde sonuçların değerlendirilmesinin ilgili idare bünyesinde Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Yönetmeliği'ne göre teşkil edilen değerlendirme komisyonu tarafından yapılabileceği, şirketin ortakları arasında birden fazla idare bulunması durumunda değerlendirme yetkisinin bırakılacağı idarenin vali tarafından belirleneceği, İfade edilmiştir.

Yapılan incelemede, doğrudan personel hizmet alımı kapsamında çalıştırılacak personelin şirket bünyesinde işe alım sürecinde arşiv araştırması için yetkili mercilere talep gönderildiği ancak araştırma sonuçları gelmeden 2024 yılı içerisinde 274 kişinin işe başlatıldığı daha sonra olumsuz olarak değerlendirilebilecek bir sonuç geldiği takdirde ilgili kişinin işten çıkarıldığı tespit edilmiştir. Bunun yanı sıra, 7315 sayılı Kanun'un 7'nci maddesi gereği oluşturulması gereken değerlendirme komisyonunun kurulmadığı ve bu sebeple arşiv sonuçları hakkında gerekçeli değerlendirme yapılmadığı görülmüştür. Arşiv araştırması sonucunda işe alınmasında mahsur olmayan kişiler de dahil olmak üzere sonuç beklenmeden yapılan her işe alım işlemi mevzuata aykırılık teşkil etmektedir.

Yukarıda yer alan açıklamalar ve düzenlemeler çerçevesinde, personel şirketinde işe başlatılacak kişilerin arşiv araştırması sonuçlarının beklenmesi ve işe alımın bu sonuçlara göre tamamlanması, aynı zamanda değerlendirme komisyonunun oluşturulması ve gerekçeli komisyon kararı alındıktan sonra bu kararın atamaya yetkili amire sunulması gerektiği değerlendirilmektedir.