30 yaş farkı halinde, dul aylığı yarı nispetinde bağlanacak
Mülga 5434 sayılı Emekli Sandığı Kanunun 71. maddesinde iştirakçinin eşinden 30 yaş veya daha büyük olması halinde, ölüm olayı olursa, dul aylığının tam olarak değil yarı nispetinde bağlanmasını hükme bağlamıştır. Bu hüküm özellikle ileri yaştaki emeklilerin, ölümleri halinde maaşlarının başka birine aktarılması için yapılan hülle evlilikler nedeniyle konulmuştu. Ankara 9. İdare Mahkemesi, bir başvuru üzerine söz konusu bu hükmün iptali istemiyle Anayasa Mahkemesine başvurmuştur. Mahkeme yaptığı incelemede, hükmün Anayasa'ya aykırı olmadığına karar vermiştir.
Anayasa Mahkemesi, 28 Nisan 2011 tarihli görüşmesinde iki konuyu incelemiş ve itirazları reddetmiştir.
İlk konu, yetim aylığına ilişkindir.
İkinci konu ise 30 yaş farkı bulunması halinde, dul aylığının yarı oranında bağlanmasına ilişkindir.
Aşağıda, konuya ilişkin değerlendirmelerimiz bulunmaktadır.
ANAYASA MAHKEMESİ KARARLARI
| 5 | 2009/86 Diyarbakır 2. İş Mahkemesi | 31.5.2006 günlü, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu'nun 56. maddesinin son fıkrasının iptaline karar verilmesi istemi. | Esas | 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu'nun 56. maddesinin son fıkrasının Anayasa'ya aykırı olmadığına ve itirazın REDDİNE. |
| 6 | 2009/93 Ankara 9. İdare Mahkemesi | 8.6.1949 günlü, 5434 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Kanunu'nun 71. maddesinin birinci cümlesinde yer alan ?? eşinden 30 yaş veya daha büyük ise ölümünde eşine yarı nispetinde aylık bağlanır.? ibaresinin iptaline karar verilmesi istemi. | Esas | 5434 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Kanunu'nun 71. maddesinin birinci cümlesinde yer alan ?? eşinden 30 yaş veya daha büyük ise ölümünde eşine yarı nispetinde aylık bağlanır.? İbaresinin Anayasa'ya aykırı olmadığına ve itirazın REDDİNE. |
Anayasa Mahkemesinin kararlarının anlamı nedir.
1- 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu'nun 56. maddesinin son fıkrasının Anayasa'ya aykırı olmadığına ve itirazın REDDİNE.
Konu yetim aylığına ilişkindir. Bu konuyu daha önce incelemiştik. Sitemizde yapmış olduğumuz değerlendirmemiz için tıklayınız.
2- 5434 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Kanunu'nun 71. maddesinin birinci cümlesinde yer alan ?? eşinden 30 yaş veya daha büyük ise ölümünde eşine yarı nispetinde aylık bağlanır.? İbaresinin Anayasa'ya aykırı olmadığına ve itirazın REDDİNE.
Konunun esası nedir?
Konu, 5434 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Kanununun 71. maddesi birinci cümlesi hakkındadır. Birinci cümle;
?İştirakçi karı veya koca eşinden 30 yaş veya daha büyük ise ölümünde eşine yarı nispetinde aylık bağlanır.? ibaresini, maddenin tam şekli ise;
?İştirakçi karı veya koca eşinden 30 yaş veya daha büyük ise ölümünde eşine yarı nispetinde aylık bağlanır. Ancak evlenme akdi en az 10 yıl evvel yapılmış veya çocukları olmuş ise bu indirme yapılmaz.? ibaresini taşımaktadır.
Madde evli eşlerin, memur olan eşinin vefatında veya her ikisi de memur olan evli eşlerin birisinin vefatında dul aylığı bağlanması şartlarını düzenlemiştir. Hükmün, 5434 sayılı Kanunun ilk hazırlanış tarihinden itibaren mevcut olduğu da görülmektedir.
Maddenin hazırlanış amacı nedir?
Hazırlanış amacının, dul aylığı bağlanması için evli eşler arasında azami 30 yaş farkının önemli olması, bazı haksız kazançların önüne geçilmesi olduğunu söylememiz doğru olacaktır.
Haksız kazançlar ne olabilir?
Emeklilik olaylarında çok ilginç uygulamalar yaşanabilmektedir. Örneğin, 80 yaşında emekli bir memur kendisinden 30 veya daha küçük yaşlarda bir kişiyle evlenebilmektedir. Emekli memur vefat edince de, vefat eden memurdan evli eşin dul aylığı alması durumu oluşabilmektedir. Maddenin bu gibi durumların önüne geçmek düşüncesiyle hazırlanmış olduğunu tahmin ediyoruz.
Madde hükmü Kanunda bulunmamış olsaydı Sosyal Güvenlik Kurumunca ödenecek
olan dul aylığı tutarı TL. olarak nedir?
Madde hükmünün var olması karşısında ödenecek olan dul aylığı tutarı TL. olarak
nedir?
Dul aylığının normal oranı, ölen kişiden dolayı % 75 oranıdır.
Şayet evli kişiler arasında doğum tarihleri itibariyle 30 yaş farkı olması halinde, ölen kişiden dolayı aylık oranı % 37'5 olacaktır.
Dul aylığı alacak kişi, 30 yaş farkı var ise dul aylığını 1500 TL. alacak iken, alacağı aylık tutarı 750 TL. ye düşecektir.
Ayrıca, maddenin hazırlanışında 30 yaş farkı bulunmuş olan kişilere aylık tutarında indirim yapılmadan dul aylığı bağlanması koşulları da getirilmiştir. Koşul olarak evlenme tarihinin vefat etme tarihinden 10 yıl veya daha önce yapılmış veya çocukları olmuş ise % 75 oranında aylık alma hakları da verilmiştir.
Madde hükmünün, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 56. maddesinin son fıkrası hükmünün getiriliş amacıyla ortak olduğunu söyleyebiliriz.
Not: 5434 sayılı Kanunun Madde 71 hükmü, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun yürürlük tarihi öncesi (2008 yılı Ekim ayı başı öncesi) devlet memurluğu hizmetleri bulunanlar hakkında geçerli olduğunu hatırlatmamızda fayda bulunmaktadır.
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun esas maddelerinde, aynı şekilde bir hüküm bulunmamaktadır. Bu durum, "2008 yılı Ekim ayı başından sonra ilk defa devlet memurluğu hizmetine giren kişilerin evliliklerinde 30 yaş farkının olup olmadığına bakmadan vefat eden eşten dolayı aylık alınabilir" anlamına gelmektedir.
5510 sayılı Kanunda dul eşlere aylık bağlanması şartları, 5510 sayılı Kanunun 34 üncü maddesinde bulunmaktadır.
34. maddenin konuyla ilgili hüküm şu şekildedir.
?Ölen sigortalının 33 üncü madde hükümlerine göre hesaplanacak aylığının;
(a) Dul eşine % 50'si; aylık bağlanmış çocuğu bulunmayan dul eşine ise bu Kanunun 5 inci maddesinin birinci fıkrasının (a), (b) ve (e) bentleri hariç bu Kanun kapsamında veya yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında çalışmaması veya kendi sigortalılığı nedeniyle gelir veya aylık bağlanmamış olması halinde % 75'i,?