Kontrol teşkilatı üyesi olarak tekniker/teknisyen görevlendirilebilir mi?

Sayıştay 2018 yılı denetimlerde, bir devlet üniversitesinin yüksek tutarlı ve özellik arz eden yapım işlerinde mevzuata aykırı olarak kontrol teşkilatında Tekniker/Teknisyen görevlendirildiğini tespit etti.

Sayıştay konu ile ilgili olarak; Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Kamu Yapıları Denetim Hizmetleri Yönetmeliği'nde tekniker ve teknisyenlerin "YARDIMCI DENETİM ELEMANI" olarak tanımlandığı, denetim mühendisi ve denetim mühendisi yardımcısına bağlı olarak çalışmalarının öngörüldüğü, teknisyen ve teknikerlere yapım işlerinin kontrolü konusunda oldukça sınırlı yetkiler verildiği, teknisyen ve teknikerlerin kontrol mühendisinin yardımcısı olarak bu personelin sorumluluğu (gözetimi) altında çalışmaları gerektiği ifade edilmiştir.

Sayıştay ayrıca devlet üniversitesinde 1978-2017 tarihleri arasında ve halen görevde olan 3 mimar ve 75 mühendis olmak üzere toplam 78 adet kontrol mühendisliği görevini yürütebilecek teknik personel (ki bunların tamamına yakını ihale tarihinden beri üniversitede çalışmaktadır.) bulunduğunu, uzmanlık gerektiren yapım işleri için yeterli sayıda kontrol mühendisi bulunduğu halde, özellik arz eden ihalelerde çoğunlukla mühendis ve mimarlar yerine yetkileri ve teknik bilgileri sınırlı olan tekniker ve teknisyenlerin kontrol teşkilatında ve geçici/kesin kabul komisyonlarında görevlendirildiklerinin anlaşılamadığı, söz konusu personel; yeterli donanımları ve teknik bilgileri olmadığı halde bu işlerin kontrollüğünü ve kabul işlemlerini yapmak zorunda bırakıldığı, böylelikle yapım işinin kontrollüğünde ve kabul işlemlerinde önemli zafiyetler oluştuğunu tespit etmiştir.

Sayıştay, bu nedenlerden dolayı söz konusu mevzuata aykırı görevlendirmelerden dönemin Yapı İşleri ve Teknik Daire Başkanının sorumlu olduğunu ve hakkında idari soruşturma yapılmasının uygun olacağına raporunda yer vermiştir.

BULGU 14: YÜKSEK TUTARLI VE ÖZELLİK ARZEDEN YAPIM İŞLERİNDE MEVZUATA AYKIRI ŞEKİLDE KONTROL TEŞKİLATI ÜYESİ GÖREVLENDİRMELERİ

Sözleşme bedeli 65.890.000,00 TL olan ihale (1. ihale) ile sözleşme bedeli 30.000.000,00 TL olan (2.ihale) E.Ü. Merkezi Ameliyathaneler Binası Yapım İşlerinde kontrol teşkilatı üyesi olarak "tekniker" ve "teknisyen" kadrosundaki teknik personelin görevlendirilmiş olduğu görülmüştür.

- 05.09.1979 tarih ve 16745 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Bayındırlık İşleri Kontrol Yönetmeliği'nin;

1'inci maddesinde aynen; "Devlet ve kuruluşları, Katma Bütçeli Daireler, İl Özel İdareleri, Belediyeler ve Kamu İktisadi Kuruluşları ve tüm Kamu Kuruluşlarınca Yaptırılan her türlü yapı, tesis, onarım, bakım, imalat, ameliyat, etüt ve proje işlerinin kontrolü bu Yönetmelik hükümlerine göre yapılır."

3'üncü maddesinde aynen; "Kontrol örgütü: İşveren makam veya vekili ile kontrol amiri, işin büyüklük ve önemine göre yeterli sayıda kontrol şefleri, kontrol mühendisleri, kontrol yardımcıları ve sürveyanlar ile diğer yardımcı elemanlardan oluşabilir. (Bu unvanlar yetkili makamın onayı ile verilen görevleri belirler. Kadro ve şema unvanlarıyla bağlı değildir.)"

4'üncü maddesinde aynen; "Kontrol genel adı altında yönetim ve denetim yapan görevliler, Bayındırlık İşleri Genel Şartnamesinin ilgili hükümlerine uygun olarak ve aşağıda yazılı sıraya göre birbirlerinin emir denetim ve gözetimi altında görevlerini yürütürler.

(...)

4.4. Kontrol Mühendisi: (Mühendis, Mimar) Kontrol şefine bağlıdır. Bir kontrol mühendisine birden fazla işin kontrollüğü verilebilir. Kontrol mühendisliği görevi idarece zorunlu görülen hallerde işveren makamının onayı ve kontrol görevlisi unvanı ile Teknikerlere de yaptırılabilir.

4.5. Kontrol Yardımcısı : Gereksinime ve işin önemine göre Mühendis, Mimar, Tekniker ve Teknisyen olup kontrol mühendisine bağlıdır."

10'uncu maddesinde aynen; "Kontrol mühendisi, kendisine verilen işleri, sözleşme ve eklerine, şartnamelere, uygulama projelerine, fen ve sanat kurallarına ve iş programına uygun olarak yürütülüp süresinde bitirilmesini sağlamak için (aşağıda belirtilen işleri) kendisi çalışarak, işin büyüklük ve önemine göre emrine verilen kontrol yardımcıları, sürveyanlar ile diğer personelin hizmetlerinden de yararlanarak yapmakla görevli ve sorumludur." denilmektedir.

11'inci maddesinde ise Kontrol Yardımcısının görev, yetki ve sorumlulukları belirtilmiş olup aşağıda sıralanmıştır.

"11.1. Kontrol mühendisinin yardımcısı olup, kontrol mühendisi tarafından kendisine verilen ölçme hesap proje ve denetim işlerini kontrol mühendisinin sorumluluğu altında yapar. Sürveyanların çalışmalarını izler ve kontrol eder.

11.2. Görevlendirildiği takdirde kendisi tarafından ölçülen ve düzenlenen röleve, ataşman, tutanak, kesit, proje ve benzeri evrakı paraf ederek, incelenip imza edilmek üzere kontrol mühendisine verir.

11.3. Müteahhide yazışmada bulunamaz, Fakat, sözleşmenin uygulanmasına ve işin yürütülmesine ait hususlarla yanlış ve uygunsuz olarak yapılan inşaat, imalat ve ihzarat hakkında müteahhit veya adamlarına sözle uyarıda bulunur. Müteahhitlikçe bu uyarılara uyulmadığı takdirde kontrol mühendisine bilgi verir.

11.4. Kontrol mühendisince kendisine özel olarak verilen yetkileri aynen kullanır ve neticeleri kontrol mühendisine bildirir.

11.5. Kontrol yardımcısı kendisine verilen görevlerin iyi bir şekilde yapılıp sonuçlandırılmasından sorumludur."

05.06.2018 tarih ve 30442 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Kamu Yapıları Denetim Hizmetleri Yönetmeliği'nde de aynı düzenlemelere yer verilmiş, yine tekniker ve teknisyenler "yardımcı denetim elemanı" olarak tanımlanmış, denetim mühendisi ve denetim mühendisi yardımcısına bağlı olarak çalışmaları öngörülmüştür. Mezkur Yönetmeliğin 9'uncu maddesine göre yardımcı denetim elemanlarından tekniker ve teknisyenin görev, yetki ve sorumlulukları şu şekildedir.

a) Görevlendirildiği iş yerinde sürekli olarak bulunup işin, denetim mühendisinin veya yardımcısının tarif ve direktiflerine göre sözleşme ve ekleri ile fen ve sanat kurallarına uygun olarak yapılmasını takip eder.

b) Görevlendirildikleri şantiyede fiilen çalışan işçi, taşıt araçları ve iş makinelerinin çeşit ve sayılarını tespit ederek, yaptıkları işin cinsine göre ayrı ayrı Yardımcı Denetim Elemanı Defterine kaydeder.

c) İşyerinde topladığı bilgileri, inşaat, tesisat ve ihzaratın yerini ve bu yerlerdeki bütün çalışanların ad ve soyadlarını Yardımcı Denetim Elemanı Defterine yazar.

ç) Denetim mühendisince kabul edilmiş örneklere uymayan inşaat ve tesisat malzemesine ait ihzaratın yapılmasına ve kullanılmasına engel olur, aksi durumda yapı denetim mühendisine veya yardımcısına bilgi verir.

d) Her türlü harç ve betonların, şapların, asfalt kaplama ve diğer benzeri imalatın karışımlarının teknik şartnamelerinde belirtilen şekilde ve denetim mühendisinin tarifine uygun olarak belirli oranlarda yapılmasını, belirli sürede yerine konulmasını ve yerine konulmuş imalatın koruma süresi içinde bakımının yapılmasını sağlar.

e) Kullanılacak çimentonun, bozulmamış, nemlenmemiş ve taşlaşmamış olmasına dikkat eder.

f) Şantiyeye getirilen her türdeki inşaat ve tesisat gerecinin şartnamelere uygun olarak istif ve depo edilmesini ve şartnamelere uygun olarak muhafazasını sağlar veya sağlatır.

g) Şartnamesine uygun hazırlanmış betonun, süresi içerisinde bekletilmeden yerine konularak danelerinin ayrılıp birleşiminin bozulmasının önlenmesini, gerekli sıkıştırmanın tekniğine uygun yapılmasını, dökülmüş betonun sulanıp dış etkilere karşı korunmasını ayrıca, sulanması gereken diğer imalat, inşaat ve gereçlerin gereken şekilde sulanmasını ve bunlar için gerekli tedbirlerin alınmasını sağlar.

ğ) Her gün yapılan iş miktarını, havanın çalışmaya elverişli olup olmadığını, çalışılmış ise günün hangi saatlerinde ve işin hangi bölümlerinde çalışıldığını ve işte günlük tüketilen malzeme miktarlarını Yardımcı Eleman Defterine kaydeder.

h) Stabilize, kum, çakıl, kırma taş, kazıdan çıkan malzeme, tuvenan, kum-çakıl, taş ve benzeri gibi her türlü malzeme ile yapılan dolgu imalatının serilmesi, sulanması ve sıkıştırılmasını gözetir ve bu işlerde çalışan makinelerin çalışma saatlerini belirleyerek defterine yazıp günü gününe imzalarını tamamlatır.

ı) İdarece sözleşmeye göre kira ile yükleniciye verilen her türlü inşaat makinelerinin günlük çalışma saatlerini tespit eder. i) Kazıların projesine uygun olarak yaptırılmasını sağlar.

(2) Yardımcı denetim elemanlarından tekniker ve teknisyen, yukarıda belirtilen işleri yaptırmak için, yükleniciye sözlü ikazda bulunmaya yetkilidir. Ancak, uygun olmayan malzeme ile beton ve harç yapılması, zamanından önce kalıp sökülmesi, demir kontrolü ve teslim alınmadan beton dökülmesi, temel taban seviyesi bulunmaksızın inşaata başlanması ve kötü nitelikte olduğu belirlenen ve şantiye dışına çıkarılması istenen malzemenin kullanılması gibi hallerde, bu kısımlardaki çalışmaları durdurur ve denetim mühendisini veya yardımcısını derhal haberdar eder.

Yapım işlerini yoğun bir şekilde yürüten Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğünün 30.09.2010 tarihinde yürürlüğe giren Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Yapı Denetim Hizmetleri Yönergesinde de benzer düzenlemeler mevcut olup Yönerge'nin 4'üncü maddesinde; "Yapı denetim birimi idare tarafından işlerin denetimi için görevlendirilen yapı denetim mühendisleri ve yardımcılarını ifade edeceği, 8'inci maddesinde tekniker ve teknisyenler yardımcı yapı denetim elemanları olduğu, 13'üncü maddesinde de yapı denetim mühendisi veya yardımcısına bağlı olarak bu personelin verdiği görevleri yerine getirmekle görevlendirildikleri hüküm altına alınmıştır.

Yukarıda anılan mevzuat hükümlerinden de anlaşılacağı üzere, teknisyen ve teknikerlere yapım işlerinin kontrolü konusunda oldukça sınırlı yetkiler verilmiş, teknisyen ve teknikerlerin kontrol mühendisinin yardımcısı olarak bu personelin sorumluluğu (gözetimi) altında çalışmaları öngörülmüştür.

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu'nun 20'inci maddesinde ise; "Belli istekliler arasında ihale usulü, yapılacak ön yeterlik değerlendirmesi sonucunda idarece davet edilen isteklilerin teklif verebildiği usuldür. Yapım işleri, hizmet ve mal alım ihalelerinden işin özelliğinin uzmanlık ve/veya ileri teknoloji gerektirmesi nedeniyle açık ihale usulünün uygulanamadığı işlerin ihalesi ile yaklaşık maliyeti eşik değerin yarısını aşan yapım işi ihaleleri bu usule göre yaptırılabilir." hükmüne yer verilmiştir.

Üniversite bünyesinde 1978-2017 tarihleri arasında ve halen görevde olan 3 mimar ve 75 mühendis olmak üzere toplam 78 adet kontrol mühendisliği görevini yürütebilecek teknik personel (ki bunların tamamına yakını ihale tarihinden beri üniversitede çalışmaktadır.) bulunmaktadır.

Merkezi Ameliyathane Binası Yapım İşinin özelliği itibariyle uzmanlık ve ileri teknoloji gerektirmesi nedeniyle 4734 sayılı Kanunun 20'nci maddesine göre "belli istekliler arasında ihale usulü" ile ihale edildiği göz önüne alındığında, bu kadar uzmanlık gerektiren iş için Üniversitede yukarıda da belirtildiği üzere yeterli sayıda kontrol mühendisi bulunduğu halde, bahse konu her iki ihalede de çoğunlukla mühendis ve mimarlar yerine yetkileri ve teknik bilgileri sınırlı olan tekniker ve teknisyenlerin kontrol teşkilatında ve geçici/kesin kabul komisyonlarında görevlendirildikleri anlaşılamamıştır. Söz konusu personel; yeterli donanımları ve teknik bilgileri olmadığı halde bu işlerin kontrollüğünü ve kabul işlemlerini yapmak zorunda bırakılmıştır. Böylelikle yapım işinin kontrollüğünde ve kabul işlemlerinde önemli zafiyetler oluşmuştur.

İşin kontrol teşkilatının ve geçici/kesin kabul komisyonunun ağırlıklı olarak ancak kontrol mühendisinin yardımcısı olabilecek ve ona bağlı çalışabilecek tekniker ve teknisyenlerden oluşması ve bu durumun sadece bu yapım işine özgü olmaması ve üniversitede aynı dönemde yürütülen yapım işlerinde de (Örneğin: Derslikler ve Merkezi Birimler İnşaatı (Elektrik-Elektronik Mühendisliği Böl-Biyomühendislik Böl-Hemşirelik Fakültesi) Yapım İşinde) rastlanması dikkat çekicidir.

Söz konusu mevzuata aykırı görevlendirmelerden dönemin Yapı İşleri ve Teknik Daire Başkanı sorumlu olup hakkında idari soruşturma yapılmasının uygun olacağı değerlendirilmiştir.

Kamu idaresi cevabında; özetle; konu ile ilgisi olan personel hakkında idari soruşturmanın açılacağı ve bundan böyle YİTDB tarafından bulgu konusu hususlara riayet edileceği bildirilmiştir.

Sonuç olarak Merkezi Ameliyathane Binası Yapım İşinin özelliği itibariyle uzmanlık ve ileri teknoloji gerektirdiği ve bu kadar uzmanlık gerektiren iş için Üniversitede yeterli sayıda kontrol mühendisi bulunduğu halde, çoğunlukla mühendis ve mimarlar yerine yetkileri ve teknik bilgileri sınırlı olan tekniker ve teknisyenlerin kontrol teşkilatında ve geçici/kesin kabul komisyonlarında görevlendirilmelerinin söz konusu yapım işinin kontrollüğünde ve kabul işlemlerinde önemli zafiyetler oluşmasına sebep olduğu, söz konusu mevzuata aykırı görevlendirmelerden dönemin Yapı İşleri ve Teknik Daire Başkanının sorumlu olduğu değerlendirilmiştir.