Yasal yolsuzluk bitiyor; eşinden anlaşmalı boşanan kadın, yetim aylığı alamayacak

Sosyal Güvenlik Kurumu'nun (SGK) başı, yıllardır anlaşmalı boşanmalarla dertte. Kız çocuklara dul kalması halinde ölen anne ya da babalarının maaşını alabilme imkanı sağlayan düzenlemenin istismarı bir türlü önlenemiyor.

Hayatını kaybeden ebeveyninin maaşını almak isteyen kız çocukları, eşlerinden anlaşmalı boşanıp yetim aylığı alıyor. Eşiyle birlikte yaşadığı halde kendini dul gösterip yetim maaşı alan on binlerce kişinin bulunduğu biliniyor. SGK bu durumda olanları tek tek tespit etmesine rağmen işlem yapamıyor. Çünkü kurumun başlattığı yasal işlem, karşı tarafın itirazı halinde boşanma resmî olduğu için yargıdan dönüyor. Yıllardır çözüm bulunamayan 'yasal yolsuzluk', nihayet bitiyor. Önümüzdeki günlerde TBMM'ye sunulacak 'sosyal güvenlik reformu' yasa taslağı, sorunu kökünden çözüyor. Reform, SGK'ya anlaşmalı boşandığı tespit edilenlerin maaşını kesme hakkı tanıyor. Bu yıl yaklaşık 26,5 milyar yeni liraya çıkması beklenen sosyal güvenlik açığı, bütçenin en büyük karadeliğini oluşturuyor. Anlaşmalı boşanmaların yanı sıra emeklilerin işe girip çıkması durumunda maaşlarını yükselten 'sihirli formül' gibi yasal boşluklar açığı artırıyor. 2000 yılından sonra emekli olan SSK'lıların kısa bir süreliğine tekrar işe girip çıktıktan sonra emekli maaşlarını yüzde 40'a varan oranda yükseltmelerine imkan tanıyan yasal boşluk, sosyal güvenlik yasasındaki açıkların büyüklüğünü gösteren son örnek oldu. Sihirli formülün ortaya çıkmasının ardından hızla yasa değişikliği yapılarak durumun önüne geçildi. Ancak yıllardır SGK'nın başına dert olan daha büyük bir sorun ise anlaşmalı boşanmalar. Zaman'a bilgi veren bir SGK yetkilisi, bu konuda her yıl kendilerine yüzlerce ihbar geldiğini vurguluyor. "Müfettişlerin incelemelerinde eşlerin bir arada yaşamaya devam ettiği tespit ediliyor. Adam bir gün bile evden ayrılmamış. Fakat bir şey yapamıyoruz. Çünkü yasal olarak boşandıklarına dair belge var. Bu durumdakilerin maaşını kesiyoruz; ancak karar yargıdan dönüyor. Kestiğimiz maaşı tekrar bağlamak zorunda kalıyoruz." diyor. Kurumun araştırmalarına göre anlaşmalı boşanmalar en çok Batı Karadeniz Bölgesi'nde yaygın. Kadınlar, hayatta olmayan babalarının maaşını almak için eşlerinden resmen boşanıyor. Kâğıt üzerinde meydana gelen bu değişiklik sebebiyle kurum söz konusu kişiye babası dolayısıyla yetim maaşı ödemek zorunda kalıyor. Şikâyet üzerine yapılan baskınlarda eşlerin boşanmış görünmelerine rağmen birlikte yaşadığı tespit ediliyor. Çoğunlukla 'misafirliğe geldi', 'çocukları görmeye geldi' gibi bahaneler öne sürülüyor.

Bir başka haksız maaş yöntemi ise eşi öldükten sonra ikinci kez evlenen bayanların, kocalarının maaşını kaybetmemek için ikinci evliliği resmen yapmamaları. Böylece evli oldukları halde birinci kocalarından dul maaşı almaya devam ediyorlar. SGK'ya bu konuda da sık sık şikayet geliyor. 'Gelinim başkasıyla evlendi; ama hâlâ oğlumun maaşını alıyor' türünden şikâyetler eksik olmuyor. Fakat kurumun bu durum karşısında da eli kolu bağlı. Ortada yasal evlilik olmadığı için müfettişlerin tespitleri yeterli sayılmıyor. 2008'in ortalarında yürürlüğe girmesi beklenen Sosyal Güvenlik Reformu, bu sorunu da çözecek.