OHAL kapsamındaki görevden uzaklaştırma tedbiri ne kadar devam eder?

Soru: OHAL kanununa göre açığa alınmada süre 1 yıl artı 1 yıl uzatılır. Bakanlığın bu iki yılı uzatma hakkı var mıdır? 2 yıllık uzatma süresi bitti ise ve memurun herhangi bir mahkeme süreci yoksa ve hala karar verilmiyorsa memur ne yapmalıdır?

Cevap: Devlet Memurları Kanunu'nun 137. maddesine göre görevden uzaklaştırma; Devlet kamu hizmetlerinin gerektirdiği hallerde, görevi başında kalmasında sakınca görülecek Devlet memurları hakkında alınan ihtiyati bir tedbir olup, soruşturmanın herhangi bir safhasında da bu tedbir uygulanabilmektedir. Kanunun 135. maddesinde; görevinden uzaklaştırılan Devlet memurları hakkında görevden uzaklaştırmayı izleyen 10 iş günü içinde soruşturmaya başlanmasının şart olduğu, memuru görevden uzaklaştırdıktan sonra memur hakkında derhal soruşturmaya başlamıyan, keyfi olarak veya garaz veya kini dolayısiyle bu tasarrufu yaptığı, yaptırılan soruşturma sonunda anlaşılan amirlerin, hukuki, mali ve cezai sorumluluğa tabi olduğu hükme bağlanmış, 145. maddesinde ise, "Görevden uzaklaştırma; bir disiplin kovuşturması icabından olduğu takdirde en çok 3 ay devam edebilir. Bu süre sonunda hakkında bir karar verilmediği takdirde memur görevine başlatılır.
Bir ceza kovuşturması icabından olduğu takdirde görevinden uzaklaştırmaya yetkili amir (Müfettişlerin görevinden uzaklaştırdıkları memurlar hakkında atamaya yetkili amir) ilgilinin durumunu her iki ayda bir inceliyerek görevine dönüp dönmemesi hakkında bir karar verir ve ilgiliye de yazı ile tebliğ eder." hükümlerine yer verilmiştir. Olağan dönemlerdeki görevden uzaklaştırma uygulaması yukarıda yer verdiğimiz hükümler çerçevesinde yürütülmektedir.

Kısaca özetleyecek olursak;

- Görevden uzaklaştırmayı takip eden 10 gün içinde soruşturmaya başlanması gerekir.

- Soruşturma aşamasında da görevden uzaklaştırma tedbiri uygulanabilir.

- Disiplinsizlik sebebiyle uygulanan görevden uzaklaştırma tedbiri 3 ay sürebilir.

- Mahkemeye intikal etmiş bir durum var ise bu durumda iki ayda bir durum değerlendirmesi yapılır, tedbir kaldırılabilir veya yargılama süresince devam edebilir.

Diğer taraftan, 375 sayılı KHK'ye 7145 sayılı Kanunun 26. maddesi ile eklenen ve 31 Temmuz 2018 tarihinde yürürlüğe giren geçici 35. maddenin G fıkrasında, "G) Bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren üç yıl süreyle; terör örgütlerine veya Milli Güvenlik Kurulunca Devletin milli güvenliğine karşı faaliyette bulunduğuna karar verilen yapı, oluşum veya gruplara üyeliği, mensubiyeti veya iltisakı yahut bunlarla irtibatı olduğu değerlendirildiği için görevden uzaklaştırılanlar veya açığa alınanlar hakkında ilgili mevzuatta yer alan;
a) Soruşturmaya başlama süresi uygulanmaz.
b) Disiplin soruşturması sebebiyle görevden uzaklaştırma süreleri bir yıl olarak uygulanır ve bu süre ilgisine göre ilgili bakan, Hakimler ve Savcılar Kurulu, Yükseköğretim Kurulu veya ilgili kurul onayıyla bir yıla kadar uzatılabilir.
c) Adli soruşturma ve kovuşturma sebebiyle görevden uzaklaştırma veya açığa alma işlemlerinde değerlendirme süreleri uygulanmaz.
Bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten önce terör örgütlerine veya Milli Güvenlik Kurulunca Devletin milli güvenliğine karşı faaliyette bulunduğuna karar verilen yapı, oluşum veya gruplara üyeliği, mensubiyeti veya iltisakı yahut bunlarla irtibatı olduğu gerekçesiyle haklarında görevden uzaklaştırma veya açığa alınma işlemi tesis edilen ve ilgili mevzuatında yer alan süreleri dolan kamu görevlilerinin durumu, işlemi tesis eden makamca en geç üç ay içinde gözden geçirilir ve yeniden bu fıkra hükümlerine göre karar verilir. Karar verilinceye kadar, herhangi bir işleme gerek kalmaksızın görevden uzaklaştırma veya açığa alınma tedbirlerinin uygulanmasına devam olunur." denilmektedir. Bu hükümler yeni bir yasal düzenleme yapılmaz ise 31 Temmuz 2021 tarihinde yürürlükten kalkacaktır.

Geçici 35. madde hükmüne göre; 31 Temmuz 2018 tarihinden sonra terör örgütlerine veya milli güvenliğe karşı faaliyette bulunduğuna karar verilen yapı, oluşum veya gruplara üyelik, mensubiyet, iltisak veya irtibat sebebiyle görevden uzaklaştırılanlar için disiplin soruşturması yürütülüyor ise bu tedbir en fazla bir artı bir yıl olmak üzere iki yıl için uygulanabilecektir. Örneğin, 20 Ağustos 2018 tarihinde görevden uzaklaştırılan ve hakkında adli süreç bulunmayan bir memur hakkındaki görevden uzaklaştırma tedbirinin 20 Ağustos 2020 tarihinde sona ermiş olması gerekmektedir. Bu kapsamda 20 Ağustos 2020 tarihinde görevden uzaklaştırılan bir memur hakkında uygulanan açığa alma işlemi ise geçici 35. maddenin süresinin dolacağı 31 Temmuz 2021 tarihinde sona erecektir. İlgili hakkında adli soruşturma ve kovuşturma var ise tedbir yargılama süreci sonuna kadar devam edebilecektir. Bu durumda yargılama sürecinin 31 Temmuz 2021 tarihinde sonuçlanmaması halinde görevden uzaklaştırma tedbiri 657 sayılı Kanunun 145. maddesine göre devam edecek, ilgilinin durumu her iki ayda bir incelenerek görevine dönüp dönmemesi hakkında bir karar verilecek ve ilgiliye de yazı ile tebliğ edilecektir.

31 Temmuz 2018 öncesinde görevden uzaklaştırılanların durumu ise geçici 35. madde hükmünde ayrıca düzenlenmiştir. Madde hükmüne göre bu kapsamdakilerin durumunun 31 Ekim 2018 tarihine kadar gözden geçirilmiş olması, bu tarihte anılan maddenin (G) fıkrası hükümlerine göre karar verilmiş olması gerekmektedir. Verilmesi gereken kararın ise ya göreve iade ya da bir yıl uzatma olması gerektiğini değerlendirmekteyiz. Bu ifadelerimiz hakkında adli takibat yürütülmeyen personel için geçerlidir. Bu durumda da ilgililer hakkındaki görevden uzaklaştırma tedbirinin 31 Ekim 2019 da sona ermiş olması gerekirdi. Ancak 2016'dan bu yana halen görevden uzaklaştırılmış ve haklarında bir karar verilmemiş, haklarında adli kovuşturma yürütülmeyen memurlar bulunduğu bilgisini alıyoruz. Buradaki çelişki, ilgililer hakkında bir karar verilmemesinden kaynaklanmaktadır. Bu durum yasal mıdır? Evet çünkü ilgili hükümde, "Karar verilinceye kadar, herhangi bir işleme gerek kalmaksızın görevden uzaklaştırma veya açığa alınma tedbirlerinin uygulanmasına devam olunur." denildiğinden idare zahmet edip bir karar almadıkça görevden uzaklaştırma 31 Temmuz 2021 tarihine kadar devam edebilecektir. İkinci bir çelişki ise 31 Temmuz 2018 sonrası görevden uzaklaştırılanlar en fazla 2 yıl (adli süreç olmadığı varsayımıyla) açıkta kalabilecekken bu tarihten önce görevden uzaklaştırılanların 6 yıla kadar açıkta kalması mümkün olacaktır.

Sonuç olarak halihazırda açıkta olup da haklarında adli bir süreç ya da disiplin soruşturması devam etmeyen memurların görevlerine iade edilmesi gerektiğini, bu konuda keyfi davranma, takdir yetkisini kullanma veya sorumluluk olmaktan kaçınmanın hukuk devleti ilkesiyle bağdaşmadığını, hakkın kötüye kullanılamayacağını, bu şekilde davranış sergileyen yetkililerin 657 sayılı Kanunun 135. maddesinde belirtilen hukuki, mali ve cezai sorumluluğa tabi tutulabileceğini değerlendirmekteyiz.

Bu durumda olan memurlar ise idareden görevden uzaklaştırma tedbirinin kaldırılmasını talep edebilecek, red halinde yargı yoluna gidebilecek, ayrıca Kamu Denetçiliği Kurumuna, CİMER'e başvuruda bulunabilecektir.