Lisede 11. Sınıfta Diploma, 12. Sınıfta Uzmanlaşma Dönemi

12 yıllık zorunlu eğitimin kısalmasında sona gelindi. Tartışmalar devam ederken, düşünce kuruluşu TEDMEM tarafından açıklanan raporda 3+1 modeli önerilerek, "Türkiye artık eğitime erişimi değil, eğitimin niteliğini tartışmalıdır" ifadesine yer verildi. Önerilen modelde, istihdama katılmak isteyen lise öğrencilerine 11. sınıf sonunda diploma verilmesi ve 12. sınıfın ise uzmanlaşma yılı olarak değerlendirilmesi teklif ediliyor. Bu yaklaşım, eğitim sisteminin niteliğini artırmayı ve gençlerin farklı kariyer yollarına yönelmesini amaçlıyor.

Ortaöğretimde Tarihsel Başarılar ve Mevcut Durum

• 1997 yılında %38 olan ortaöğretimde net okullaşma oranı, 2011'de %67'ye, günümüzde ise %90'a yaklaşarak önemli bir başarıya imza atıldı.
• Kız çocuklarının okullaşma oranı ilk defa erkekleri geçti ve bu durum eğitimde kapsayıcılık ile fırsat eşitliği açısından geri dönülmemesi gereken bir kazanım olarak değerlendirildi.

Lise Eğitiminin Yetersizliği ve Sınav Baskısı

• Liseler, gençleri yükseköğretime ve istihdama hazırlama konusunda yetersiz kalmakta.
• Üniversiteye geçişte yapay yığılma, liselerin işlev kaybı ve sınav baskısı okulu değersizleştiriyor.

Devamsızlık ve Zaman Kaybı Algısı

• Milli Eğitim Bakanlığı verilerine göre, 20 gün ve üzeri devamsızlık oranı ilkokullarda %11,6, ortaokullarda %14,8, genel ortaöğretimde %27 ve mesleki teknik ortaöğretimde %46,6'ya kadar çıkmakta.
• Öğrencilerin %56'sı okulun hayata hazırlamadığını düşünürken, %35'i okulu zaman kaybı olarak görüyor.

Ortaöğretimin Yeniden Yapılandırılması İçin Temel İlkeler

• Eğitime erişim bir haktır; nitelik bu hakkın içini doldurur.
• Süre ve biçim değil; nitelik ve anlam tartışılmalı.
• Sistem sınavlara değil, hayata hazırlamalı.
• Kararlar bilimsel kanıt ve çocuk gelişimi verilerine dayanmalı.
• Öğrenciler sistemin sorunu değil, öznesidir.
• Çocuğun yüksek yararı nihai ölçüt olmalı.

Yeni Model: 11. Sınıfta Diploma, 12. Sınıfta Uzmanlaşma

11. sınıfın sonunda diploma verilerek, doğrudan istihdama yönelmek isteyen öğrencilere farklı geçiş yolları açılıyor. Bu adım, "üniversite tek çıkış yolu" algısını kırıyor ve lise sonrası alternatifleri güçlendiriyor. Sınavsız geçiş imkanları ile öğrenciler okul başarı puanlarına göre meslek yüksekokullarına veya açık öğretim programlarına geçiş yapabiliyor. Böylece hem sınav baskısı azalıyor hem de yükseköğretime girişteki yığılma hafifliyor.

12. Sınıfta Akademik ve Mesleki Uzmanlaşma

12. sınıf, öğrencilerin ilerlemek istedikleri yükseköğretim alanlarıyla uyumlu ileri düzey akademik derslerle yeniden tasarlanıyor. Üniversiteye hazırlık süreci okulun içinde yürütülerek ailelerin özel kurs ve dershane yükü azaltılıyor.

Mesleki Eğitimde Yeni Yaklaşım

Meslek yüksekokulu programları, mesleki ortaöğretimle bütünleşik bir yapıya kavuşturuluyor. Programlar, haftada bir gün akademik eğitim ve dört gün iş yeri temelli uygulama ilkesine dayanıyor. Bu sayede öğrenciler hem teorik hem de pratik bilgiyle donatılıyor.

Mahmut Özay