Polis endişeli

İstanbul Emniyet Müdürlüğü'nde, dün sabah gündemdeki olaylara ilişkin bir dizi açıklama vardı. İstanbul Emniyet Müdürü Celalettin Cerrah, önce Sarıyer katliamını, ardından tartışma yaratan soygunları, son olarak da Okmeydanı'nda hemşire N.T.'ye yönelik tecavüz girişimiyle ilgili soruşturmayı anlattı. Cerrah'ın soruşturma kapsamında zanlı olarak tutuklanan kişinin masum çıkması üzerine polise yöneltilen eleştirilere verdiği cevap döndü dolaştı; 1 Nisan'da yürürlüğe girecek olan CMK'a geldi. Yani Ceza Muhakemeleri Kanunu...

Emniyet müdürü neyi kastetti?
Cerrah, "Bazı yayın organlarımız 'polisin gafı' diye vermiştir. Ama bunda polisin herhangi bir gafı yoktur. Çünkü, mağdur olan kişi, tespitini kesin olarak bildirmesi üzerine adliyeye gönderilmiştir. Sanık durumunda olan, tevkif olan kişinin de yine suçsuz olduğu polis laboratuvarının vermiş olduğu rapor neticesinde anlaşılmıştır. Raporun adliyeye gönderilmesiyle serbest bırakılmıştır. Biz üzerimize düşen görevi layıkıyla yerine getirmeye devam edeceğiz" dedikten sonra ekledi: "Benim tek tavsiyem, Nisan ayında yürürlüğe girecek olan Ceza Muhakemeleri Kanunu'nu bütün herkesin okuması. Polisin yetkilerinin ne olduğu, nereye kadar olduğunu da bilmenizi isterim. Çünkü Nisan ayından sonra bizi daha çok suçlamaya girmemeniz için CMK'yı çok iyi şekilde okumanızı tavsiye ederim."

Polisin yetkisi azalıyor mu?
İstanbul Emniyet Müdürü Cerrah'ın işaret ettiği CMK, poliste ciddi endişeler doğurmuş durumda. Çünkü 1 Nisan'da yürürlüğü girecek olan Ceza Muhakemeleri Kanunu (CMK) Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu'nu (CMUK) tamamen değiştirdi. "Kimse aksi mahkeme kararıyla sabit olana kadar suçlu ilan edilemez" şeklindeki genel hukuk ilkesine uygun düzenlemeler yapılması amacını taşıdığı belirtilen CMK ile sanığın hakları genişletildi. Polisin özellikle yer gösterme, tutuklama, arama ve el koyma gibi maddelere itirazı bulunuyor. CMK'da polisin yetkilerini azaltan bazı hükümler şöyle:

Tutuklama zorlaşacak
* Polisin "Biz yakalıyoruz, mahkeme serbest bırakıyor" şikayetlerini artıracak düzenlemeye göre bir sanığın tutuklanması için "kuvvetli suç şüphesinin varlığını gösteren olgular ve bir tutuklama nedeninin bulunması" gerekecek. İşin önemi, verilmesi beklenen ceza veya güvenlik tedbiri ile ölçülü olmaması halinde, tutuklama kararı verilemeyecek. Ayrıca sadece para cezasını gerektiren veya hapis cezasının üst sınırı 2 yıldan fazla olmayan suçlarda da tutuklama kararı verilemeyecek.

Arama yetkisine tırpan
* Yasa, polisin arama ve elkoyma işlemlerini ancak hâkim kararı ile yapabilmesini temel alıyor. Polis, gecikmesinde sakınca bulunan hâllerde ise Cumhuriyet savcısının yazılı emri ile arama yapabilecek. Aramalar, artık yalnızca gün doğumundan gün batınıma kadar yapılabilecek.

Parmak izi kalkıyor
* Cezası iki yıldan az suçlarda parmakizi alımı kalkıyor. İki yıldan fazla suçlarda ise parmakizi mahkeme kararına bırakılıyor. Yakalanan zanlıların polis merkezine götürülmeden önce savcılığa çıkarılması örgörülüyor.

Adli kolluk görevi
* Yeni yasa jandarmanın, polisin adını'adli kolluk'olarak değiştiriyor. Adli kolluk görevini, yeni ismiyle yine polis ve jandarma yapacak. Yeni tasarı, gizli tanık, gizli delil, gizli soruşturmacı gibi kurumlarla açık, yüze karşı, tartışılabilir olmayan yolların da önünü açmış oldu.

Hukuki ifade alınacak
* Sorgu sırasında görüntü ve ses kaydı alınacak. Kendi iradesiyle vermiş dahi olsa zanlının hukuki olmayan yolla alınmış ifadesi geçerli sayılmayacak. CMK'ya göre, maddi durumu avukat tutmaya elvermeyenler, barodan ücretsiz yardım alabilecek. Avukatlar, artık karakoldan içeri adım atılan andan, hakim önüne çıkılan ana kadar zanlıların yanında. Yeni yasa, zanlıya bu hakkı veriyor.

Gözaltı tazminatı polisten
* Halen haksız gözaltına alınan ya da tutuklanan kişiler dava açtıkları takdirde maddi-manevi zararlarını devletten isteyebiliyorlar. Ancak birçok kişi bilmediği için dava açmıyor. CMK, mahkemelerin, beraat kararı ile birlikte haksız gözaltına alınan ya da tutuklanan kişilere tazminat davası açma haklarının olduğunu hatırlatma görevi veriyor. Yasaya göre ayrıca bir kişinin haksız gözaltına alınması nedeniyle ödenecek tazminat, bu kişiyi gözaltına alırken görevini kötüye kullanan kamu görevlilerinden, yani polisten tahsil edilebilecek.

Hukukçular ne diyor
"Karakola gel yüzünü görelim7 devri bitiyor
İstanbul Barosu Başkanı Kazım Kolcuoğlu: Polisin 'Karakola gel yüzünü görelim' dediği devir bitiriyor. Kişilerin karakola çağırılması belli koşullara bağlanıyor. CMK'a göre polis soruşturmayı savcının nezaretinde gerçekleştirecek. Polisin gereken eksiklikleri tamamlaması adına önlem alma zorunluluğunu getiriyor. Bu da polisin daha ciddi ve çalışması ve görev yapmasını sağlayacak. Sanıktan kanıta değil, kanıttan sanığa ulaşma dönemi başlayacak. Hemşire N.T'nin olayında yaşananlar tekrarlanmayacak. Avukatın bulunmadığı sırada alınan ifadeler, sanık mahkemede bu sorgunun zorla yapıldığını söylerse geçerli olmayacak.

Yakalama ve gözaltı için hakim izni şart
Prof. Dr. Süheyl Donay: 1 Nisan 2005'te yürürlüğe girecek olan CMK'dan sonra şüpheli ve sanıklar hakkındaki yakalama ve gözaltılar savcı ve hakim kararıyla yerine getirilecek. Yeni yasayla polisin gözaltı yetkisi kaldırılıyor. Mevcut yasada da polisin yakalama ve gözaltı için savcıdan izin alması gerekiyordu. Ancak Polis Vazife ve Selahiyetleri Kanunu'na göre polis izin almadan bu işlemleri gerçekleştirebiliyordu. Ancak yeni yasa polisin bu imkanını ortadan kaldırdı. Polis yine savcı ya da hakim izni olmadan ne üst araması ne de ev araması yapabilecek. Avukatı olmadan hiç kimsenin sorgusu yapılamayacak.