Toplu taşımaya belediyelerden farklı tarifeler

Toplu ulaşım ücretlerinde, "maliyet ya da petrol fiyatlarındaki düşüşlerin de esas alınması yerine, en son ücretlere göre yeni zamlar yapılması" eğilimine bu yıl Uşak Belediyesi uymadı.

Uşak Belediyesi toplu ulaşım ücretlerinde indirim kararı aldı. Gerekçe, dünya genelinde petrol ve akaryakıt fiyatlarındaki düşüş.

Kentte 20 Ocak 2015'ten itibaren geçerli olacak yeni fiyat tarifesine göre, 30 kuruşluk indirimle, 1 lira 80 kuruş olan tam yolcu bileti 1 lira 50 kuruşa, 1 lira 30 kuruşluk öğrenci bileti de 1 liraya indirildi.

"İndirim yapan ilk belediyeyiz"

Türkiye'de indirime giden ilk belediye olduklarını söyleyen Uşak Belediye Başkanı Nurullah Cahan, "Dünyada düşen akaryakıt fiyatlarının kentimize en iyi şekilde yansıtılmasını hedefledik. Bu düşüncelerle vatandaşlarımızın cebine olumlu yansıyacak bir indirime gittik" diyor. Toplu ulaşım ücretlerinin pahalı olmasıyla ilgili vatandaşlardan gelen şikayetleri değerlendirdiklerini söyleyen Cahan şöyle konuştu:

"Petrol ve akaryakıt fiyatlarında dünya genelinde bir düşüş oldu. Biz de yeni bir uygulamayla fiyatları dört yıl öncesine çekerek indirime gitmek istedik. Meclisten oybirliğiyle bu kararı aldık. Vatandaşların daha ucuz, uygun, kaliteli ulaşım hizmeti alması için bu karar alındı."

Uşak Belediye Başkanı Nurullah Cahan.

Cahan indirimin kamuoyuna yansımasının ardından diğer illerden de kendilerinin örnek alınması yönünde yorumlar aldıklarını söylüyor:

"Diğer belediyelerin uygulayıp uygulamayacağını bilemem. Her ilin şartları, ulaşım sistemi, maliyetleri, işletme şekilleri farklı. Ancak diğer belediyelerin de bu indirimi uygulamasını arzu ederim."

İzmir'de zam tepkisi

Türkiye'nin üçüncü büyük kenti İzmir'de ise durum tamamen farklı.

Yıl başından itibaren Büyükşehir Belediyesi'nin toplu ulaşım ücretlerine yaptığı zam tepki topladı. Yeni fiyat tarifesine göre, tam yolcu bileti 2 liradan 2 lira 25 kuruşa, öğrenci bileti 1 lira 10 kuruştan 1 lira 25 kuruşa, öğretmenlerin bileti ise 1 lira 40 kuruştan 1 lira 60 kuruşa yükseltildi.

Karar kentte çeşitli STK'lar ve partiler tarafından zaman zaman eylemlerle protesto edilirken, Büyükşehir Belediye Başkanı Aziz Kocaoğlu, uzun süredir yapılmayan zammın zorunlu olduğu inancında. İzmirlilerden anlayış bekleyen Kocaoğlu'na göre, "Ulaşımdaki ciddi zarar doğrultusunda diğer kentlerin önceden belirlediği 2.25 TL ücrete gecikmeli geçildi. Kentin ulaşımı zaten diğer şehirlere nazaran kıyaslanamayacak şekilde ucuz."

Al Jazeera, belediyelerin toplu ulaşım ücretlerindeki farklılığın nedenlerini araştırdı, ortak tutum izlenip izlenemeyeceğini uzmanlarına sordu.

"Aynı maliyet yapısında ücret benzer olabilir"

Uluslararası Toplu Taşımacılar Birliği (UITP) Eğitim Bölümü Başkanı Kaan Yıldızgöz'a göre, Türkiye'de ücretlerin belirlenmesinde nihai karar ve sorumluluk belediyelerde.

Yıldızgöz'ün verdiği bilgilere göre, toplu ulaşımın iki ayrı maliyet kalemi var. Biri otobüs, tren, ray hattı ve duraklar için harcanacak masrafı barındıran yatırım maliyeti, diğeri ise enerji ve işgücünü kapsayan işletme maliyeti. "Her belediyenin, kurumun değişkenleri, çok farklı yatırım planları, maliyetleri var. Dünyada bütün ülke genelinde toplum ulaşım ücret fiyatları aynı olsun diye bir örnek yok" diyen Yıldızgöz, aynı ülke içinde benzer maliyet yapıları bulunan iki ayrı belediyede farklılık olursa bu durumun abes olacağını söylüyor.

Uluslararası Toplu Taşımacılar Birliği (UITP) Eğitim Bölüm Başkanı Kaan Yıldızgöz.

Yıldızgöz maliyetlerdeki değişimleri esas alacak bir ücret formülü oluşturulmasına ve ücret güncelleme mekanizmasının kurulmasına inanıyor. Bu şekilde, vatandaşların neden zam veya indirim yapıldığını öğrenebileceğini, ona göre reaksiyonda bulunacağını söylüyor.

Peki neden her belediye sıra toplu taşıma ücretlerine gelince birbirinden farklı uygulamada bulunuyor?

"Her kent veya ülke için spesifik durumlar olabilir. Dünya genelinde yaşlı, öğrenci, fiziksel engellilere sağlanan ücretsiz veya indirimli yolculuklarla ilgili ortaya çıkan gelir kaybı, ilgili kamu kurumunun sosyal bütçelerinden finanse ediliyor.

Türkiye'de bu yapı henüz kurulmamıştır ve özellikle en son yürürlüğe giren 65 yaş üstü yolcuların ücretsiz taşınması sonucu toplu taşımacılık gelirleri daha da azalmıştır. Türkiye'de ayrıca yolcu taşımacılığında bilet ücretleri üzerinden KDV alınmakta ve bu alınan KDV, bugün birçok Avrupa Birliği ülkesinde olduğu gibi ya kaldırılmalı ya da indirime gidilmelidir"

"İndirim örnek alınmalı"

Belediyeler Derneği Başkanı Osman Dikilitaş ise, belediyelerin toplu ulaşım ücretlerini belirlemede, mahalli şartlarının önemli olduğunu söylüyor:

"Toplu taşım ücretlerini mahalli şartlar belirler. Bütçeler, ulaşım hizmetleri farklıdır. Tarifeler birbirlerine uymayabilir ama çok yakındır. Ankara ile Hakkari'de ücret aynı olamaz. Zaten belediyeler toplu ulaşımı kamu hizmeti olarak görürler. Çok kar etmezler."

Belediyelerin akaryakıt istasyonu gibi çalışamayacağını söyleyen Dikilitaş, "Petrol ve akaryakıt fiyatlarındaki indirimin dikkate alınmayıp ulaşım ücretlerine yansıtılmamasında, işlemin güncellenememesiyle ilgili bir sorun olabilir. Meclisler hızlı davranıp piyasa koşullarına göre ücreti belirlese sorun ortadan kalkar. Uşak Belediyesi'nin yaptığı da bu. Bu indirim örnek alınmalı. Ancak bunun yapılmamasının tenkit edilecek bir tarafı da yok" diye konuştu.

"Büyükşehirlerin yapması zor"

Yalova Üniversitesi Ulaştırma Mühendisliği Bölüm Başkanı Prof. Dr. Rafet Bozdoğan da, şehirlerin büyüdükçe toplu ulaşımda maliyetlerinin arttığına dikkat çekiyor.

Uşak Belediyesi'nin yaptığı indirimin alkışlanacak bir karar olduğunu söyleyen Bozdoğan, "Ancak her belediyenin toplu ulaşım sistemlerindeki girdi maliyetleri aynı olmayabilir. Her bir şehirde toplu ulaşımdaki araç, yolcu, kilometre parametreleri farklıdır. Araç bakım onarım, amortisman, güvenlik, reklam maliyetleri şehirden şehire değişir. Gidilen yol, taşınan yolcu farklıdır" diyor.

Uşak Belediyesi'nin gelir - giderini başa baş ayarlamış olabileceğini söyleyen Bozdoğan, "Petrol düşüşüyle alakalı ise yakıt maliyetinin, toplam maliyet içindeki yeri önemlidir. Akaryakıt maliyeti yüksek olan yerlerde petroldeki düşüş fayda sağlar. Ancak büyükşehirlerin bunu yapması zor" diyor.

Kaynak: Al Jazeera