Teklifin geleceğe dönük siyasi kriz riski barındıran boşlukları

ANAYASA ANALİZ: Bülent SARIOĞLU

Teklifin geleceğe dönük siyasi kriz riski barındıran boşlukları şunlar:

KABİNEDEN ALINIRSA

Cumhurbaşkanı, Meclis içinden de dışından da yardımcılarını ve bakanları atayabilecek. Bu göreve gelenlerin milletvekillikleri sona erecek. Cumhurbaşkanı bu kişileri kabineden çıkarırsa milletvekilliğine dönemeyecekler. Anayasa gereği 5 yıl için seçilen bir sabık bakan Anayasa Mahkemesi'ne başvurabilir.

Cumhurbaşkanı ilk turda seçilemezse iki hafta sonra ikinci tur yapılacak. Bu sürede yeni TBMM seçilmiş olacak. Cumhurbaşkanı ile milletvekillerinin görev süreleri arasında fark oluşacak. Ayrıca birinci turda çoğunluğu sağlayan partinin adayı ikinci turda seçilemezse ne olacak?

BAĞIMSIZ ADAY KAZANIRSA

100 bin vatandaş imza vererek bir Cumhurbaşkanı adayı çıkarabilir. Bu adayın bir partinin genel başkanı veya üyesi olması şart değil. Bağımsız bir aday kazanırsa hangi partiyle nasıl istikrarlı bir yönetim kuracak?

Yedek milletvekilliğinden vazgeçilince 'ara seçim' uygulaması kaldı. 30 milletvekili boşaldığında ara seçime gidilecek. 5 yıllık dönemde bir muhalefet partisi ara seçime zorlayabilir. Bu, demokratik işleyişte ara denetim mekanizması olarak kabul görüyor. Ancak seçimden 301 çoğunluğu az farkla aşan bıçak sırtı bir iktidar için çoğunluğu kaybetme riskini beraberinde getiriyor.

SİYASİ TAKTİĞE AÇIK

Hakimler ve Savcılar Kurulu 30 gün içinde yeniden oluşturulacak. 7 üyelik için partileri uzlaşmaya zorlamak amacıyla komisyonda ve Genel Kurul'da beşte üç oranında nitelikli çoğunluk aranıyor. Oylamalarda sonuç alınamazsa en çok oyu alan iki aday arasında kura çekilecek. Mevcut AK Parti çoğunluğunun veya gelecekte 301 oyu aşan başka bir iktidarın sandalye sayısını ikiye bölerek istediği adayları kuraya bırakması mümkün. Bu durumda yargının patronu olan bu kurulu tek siyasi görüş belirlemiş olacak.

SORUŞTURMA MÜMKÜN MÜ?

Cumhurbaşkanı, yardımcıları ve bakanlar hakkında soruşturma istemek için öncelikle 301 imza gerekecek. Gizli oylamada 600 milletvekilinden 360'ı 'evet' demezse soruşturma açılmayacak. Komisyon kurulur ve suçlamada bulunursa Yüce Divan kararı için yine gizli oylamada en az 400 milletvekilinin 'kabul' demesi gerekiyor. Soruşturma açıldıktan sonra cumhurbaşkanı Meclis'i feshedemiyor. Ancak cumhurbaşkanının 301 imzayı görünce önerge görüşülmeden Meclis'i feshetmesi mümkün. Hükümet için Yüce Divan dışında bir denetim mekanizması da yok.

KRİTİK 2 OYLAMA, KRİTİK 11

ANAYASA değişiklik teklifinin ilk turdaki kabul oylarında en yüksek rakam 347, en düşük ise 338 oldu. MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli ve AK Partili yöneticilerin 'erken seçim' mesajlarının ardından hiçbir oylamada 340'ın altına düşülmedi. AK Parti yönetimi gruplarından fire olmadığını düşünüyor. Siyasi kulislerde, 'partili Cumhurbaşkanı' düzenlemesini içeren 7'nci maddenin ikinci oylamasında firelerin artabileceği ifade edildi. İlk turda 340 oy alan bu madde ile teklifin tümü üzerindeki son oylama AK Parti açısından en kritik aşamaları oluşturuyor. İki muhalefet partisi, 7'nci maddeyi tekliften düşürmek için kabul cephesinden 11 milletvekilin eksilmesini sağlamak amacıyla gizli oylama kurallarının tam olarak uygulanmasını istiyor. CHP ve HDP'nin bu amaçla Genel Kurul'daki baskıları devam edecek. AK Parti yönetimi ise son dakika golü yememek için fire denetiminde gevşemeye izin vermemeye çalışıyor.