Emekli bir memurun veya dul-yetimin alabileceği en düşük aylık ne kadardır?

Genel olarak en az aylık ödenme durumuna giren memurlar, tahsil seviyesi düşük olan, ek göstergesi bulunmayan, hizmet süresi az olanlar ile bu durumda olanlardan vefat halinde aylık bağlanan dul ve yetimler olmaktadır.

En az ödenecek tutar neden belirlenmektedir.

Sistemsel olarak aylık bağlama tutarı, memurun derecesi, kademesi, ek göstergesi, kıdem aylığı, taban aylığı, emeklilik tazminatı, hizmet süresi, memur maaş katsayısı gibi unsurlar esas alınarak belirlenmektedir. Şayet bu unsurlar üzerinden belirlenerek ortaya çıkan tutar belirli bir tutarın altında ise hesaplanan tutar esas alınmayıp Sosyal Güvenlik Kurumunun kanun hükmü gereği hesapladığı tutara yükseltilmektedir.

Bu işlemin, kişinin asgari hayatını sürdürebilmesi için yapılmış bir işlem olduğu görülmektedir. Belirlenen tutarlar her memur maaş katsayısı artışında da yeniden hesaplanmaktadır. Bu bir sosyal devlet ilkesinin gereği olmaktadır.

Asgari aylık tutarı nasıl belirlenmektedir.

Bununla ilgili 5434 sayılı Kanun ek madde 19 hükmü bulunur.

Bu hükme göre;

Sosyal Güvenlik Kurumunca bağlanacak emekli, adi malullük ve vazife malullüğü aylıklarının alt sınırı, 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 43 üncü maddesinde bulunan gösterge tablosunun 14. derecesinin 2. kademesi üzerinden 30 fiili hizmet yılı için hesaplanacak emekli aylığı tutarı olmaktadır.

Dul ve yetimlere ödenecek aylıklarda da memurun kendisi için yukarıda yapılan hesaplama sonucu bulunan tutarın;

- Dul ve yetim sayısı 3 ve daha fazla ise tamamından,

- Dul ve yetim sayısı 2 kişi ise %90'ından,

- Dul ve yetim sayısı l kişi ise %80'inden az olamaz.

Ayrıca, belirlenen bu tutar içerisinde 5454 sayılı Kanun gereği, % 4 oranında ek ödeme katkısı da eklenmektedir. Bu ek ödeme daha önce vergi iadesi yerine geçen yeni bir sistemdir.

Bugün için; Memurun kendisine yukarıda belirtilen sistem dahilinde;

2288 TL + bu tutarın % 4 ek ödemesi olan 92 TL. ile birlikte 2380 TL tutarında en az emekli, adi malullük, vazife malullüğü aylığı bağlanacaktır.

Örnek olarak; 16 yıllık hizmeti olan, derecesi, kademesi de 4. Derece, 1. Kademede 1600 ek göstergesi olan yüksekokul mezunu bir memurun malul olma nedeniyle emekli olduğunu kabul edelim, Memurun kendi durumu üzerinden yapılan hesaplamada 2044 TL. olmasına rağmen, en az ödeme yapılacak olması nedeniyle bu kişiye Sosyal Güvenlik Kurumunca en az 2380 TL. ödeme yapılacaktır.

Yine örnek olarak; 25 yıllık hizmeti olan, derece kademesi 6. derece 3. Kademe olan ortaokul mezunu bir memurun normal emekli olduğunu kabul edelim. Memurun kendi durumu üzerinden yapılan hesaplamada 2174 TL. olmasına rağmen, en az ödeme yapılacak olması nedeniyle bu kişiye de Sosyal Güvenlik Kurumunca en az 2380 TL. ödeme yapılacaktır.

Bu işlemler sadece aylık yönüyle olup, emekli ikramiyesi yönüyle her ikisinin de kendilerine kendi hizmet süreleri üzerinden ödeme yapılır, emekli ikramiyesi aynı olmaz.

Vefat halinde dul ve yetimlerine;

Memurun kendisine en az tutarda ödenen % 4 oranında ek ödemeli 2380 TL. aylık tutarı üzerinden değil de, ek ödemesiz tutar olan 2288 TL. üzerinden yapılacak olan bir hesaplama ile dul ve yetimlere Sosyal Güvenlik Kurumunca ödenecek olan en az aylık tutarları belirlenmektedir.

2288 TL. tutarın;

Dul ve yetim sayısı 3 ve daha fazla olması halinde tamamı üzerinden % 4 ek ödeme ile birlikte bulunan tutar, yani memurun kendisine bağlanmış olan aylık tutarının tamamı ödenmektedir. 2380 TL. Dul ve yetimler arasında oranlarına göre paylaştırılmaktadır.

Dul ve yetim sayısı 2 kişi olması halinde 2288 TL. tutarın % 90' I olan 2060 TL. + % 4 ek ödeme ile birlikte olan 2142 TL. ödenmektedir. Bu tutar dul ve yetimler arasında oranlarına göre paylaştırılmaktadır.

Dul ve yetim sayısı 1 kişi olması halinde ise 2288 TL. tutarın % 80' I olan 1830 TL. + % 4 ek ödeme ile birlikte 1904 TL. ödenmektedir. Bu tutar tek kişi olan dul ve/veya yetime ödenmektedir.

Bu değerlendirmelerimiz, 2008 yılı Ekim ayından önce memurluk hizmeti olanlar ile bunlardan vefat edenlerin hak sahiplerine yöneliktir.

2008 yılı Ekim ayından sonra ilk defa memur olanlar ile hak sahiplerine bağlanacak olan en az aylık ödenmesi sistemi nasıl olacaktır.

Bu durum, 5510 sayılı Kanunun 55. Maddesinde belirlenmiştir.

5434 e göre, derece, kademe, ek gösterge vb. unsurlar hesaplamada esas alınırken 5510 sayılı Kanunda memurun çalıştığı dönemlerdeki prime esas kazançların alt sınırları dikkate alınır ve memurun emekli olmasını istediği veya memurun ölümünün gerçekleştiği yıla ait Ocak ayı itibariyle Sosyal Güvenlik Kurumunca belirlenen ortalama aylık kazancın % 35 inden, hak sahibi eş veya çocuğunun bulunması halinde ise % 40 ından az olmamaktadır. Şayet hak sahibi bir lkişi olması halinde ise bu belirleme sonucu ortaya çıkan alt sınır aylığının % 80 inden, iki kişi olması halinde ise % 90 ından az olmamaktadır.

Ancak, bu belirleme tamamıyla kazançlar esas alınarak yapıldığından, 5434 e göre kıyaslama yapılmamaktadır. 5434 e göre yapılan hesaplama sistemi her durumda 5510 a göre yapılan hesaplama sisteminden yüksek olmaktadır.

Ayrıca, emekli veya hak sahibi olarak aylık almakta olanlara her yıl 2 defa bayram ikramiyesi olarak verilen tutarlar da bu aylıklar dışında ayrıca ödenmektedir.