Sayıştay, mali konularda, kurumlara görüş verebilir mi?

Kişisel sorumluluk doğurması ve rücu yolunun işletilmesi sebebiyle, mali konularda görev alan devlet memurları mevzuatın açıkça emretmediği yoruma açık olabilecek konularda tereddüt hasıl olması halinde üst kurumlardan görüş talep etme mekanizmasını sıklıkla işletmektedirler.

Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemine geçişle birlikte Maliye Bakanlığının yeniden yapılandırılması sebebiyle, mali konularda görüş ve uygulamada birlikteliği sağlama yetkisi bulunan Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürlüğü (BÜMKO) kapatılmış, aradan geçen süre zarfında kamuoyunca bu konuyu oldukça eleştirmesi ve rutin işlerin bile yürümemesi sebebiyle "KAMU MALİ YÖNETİMİ VE DÖNÜŞÜM GENEL MÜDÜRLÜĞÜ" adı altında 07 Ağustos 2019 tarihinde yeniden kurulmuştur. Ancak, Hazine ve Maliye Bakanlığının kurumsal sayfası üzerinden incelediğimizde yenilenen Genel Müdürlüğün faaliyete alınmadığı görülmektedir.

Bu nedenle, kamu kurumları tarafından mali süreçlere dair tereddüt hasıl olan hususlarda kurumların görüş talep edebileceği üst kurum yapısı henüz bulunmadığından, öncelikli görevi denetim olan Sayıştay Başkanlığının kurumların mali kararlarına esas teşkil edecek konularda görüş verip veremeyeceği ile ilgili değerlendirmelerde bulunacağız.

Bilindiği üzere, kamuda hesap verme sorumluluğu ve mali saydamlık esasları çerçevesinde, kamu idarelerinin etkili, ekonomik, verimli ve hukuka uygun olarak çalışması ve kamu kaynaklarının öngörülen amaç, hedef, kanunlar ve diğer hukuki düzenlemelere uygun olarak elde edilmesi, muhafaza edilmesi ve kullanılması için Türkiye Büyük Millet Meclisi adına yapılacak denetimleri, sorumluların hesap ve işlemlerinin kesin hükme bağlanmasını ve kanunlarla verilen inceleme, denetleme ve hükme bağlama işlerini yapmak üzere Sayıştay'ın kuruluşunu, işleyişini, denetim ve hesap yargılaması usullerini, mensuplarının niteliklerini ve atanmalarını, ödev ve yetkilerini, haklarını ve yükümlülüklerini ve diğer özlük işlerini, Başkan ve üyelerinin seçim ve teminatını düzenlemek amacıyla 19 Aralık 2010 tarihli Resmi Gazete yayımlanan 6085 sayılı Sayıştay Kanunu çerçevesinde Sayıştay Başkanlığı kurulmuştur.

Aynı kanunun 5 inci maddesinin 1 inci fıkrasında Sayıştay'ın Görevleri;

"Sayıştay;

a) Kamu idarelerinin mali faaliyet, karar ve işlemlerini hesap verme sorumluluğu çerçevesinde denetler ve sonuçları hakkında Türkiye Büyük Millet Meclisine doğru, yeterli, zamanlı bilgi ve raporlar sunar.

b) Genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin; gelir, gider ve mallarına ilişkin hesap ve işlemlerinin kanunlara ve diğer hukuki düzenlemelere uygun olup olmadığını denetler, sorumluların hesap ve işlemlerinden kamu zararına yol açan hususları kesin hükme bağlar.

c) Genel uygunluk bildirimini Türkiye Büyük Millet Meclisine sunar.

ç) Kanunlarla verilen inceleme, denetleme ve hükme bağlama işlerini yapar"

Şeklinde sıralanmıştır.

Bununla birlikte, mezkür kanunun Daireler Kurulu başlıklı 27 nci maddesinin 1 inci fıkrasında;

"(1) Daireler Kurulu, Rapor Değerlendirme Kurulu ile Temyiz Kuruluna seçilen daire başkanı ve üyelerin dışında kalan daire başkanı ve üyelerden kurulur. En kıdemli daire başkanı Kurula başkanlık eder.

(2) Kurul mevcut üye sayısının en az üçte ikisi ile toplanır. Kanuni izin ve boş üyelik sebebiyle toplantı yeter sayısının sağlanamadığı hallerde, o toplantıya münhasır olmak kaydıyla Kurul Başkanı tarafından katılamayan üyelerin yerine her daireden bir üyeyi aşmamak koşuluyla kıdem esasına göre yeter sayıyı sağlayacak kadar üye toplantıya davet edilebilir. Kurul, mevcudun salt çoğunluğu ile karar verir. Oyların eşitliği halinde Başkanın bulunduğu taraf çoğunluğu sağlamış sayılır.

(3) Daireler Kurulu;

a) Genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerince mali konularda düzenlenecek yönetmelikler ile yönetmelik niteliğindeki düzenleyici işlemler,

b) Sayıştay Başkanı tarafından incelenmesi istenen konular, hakkında görüş bildirir ve bu Kanunla kendisine verilmiş olan diğer görevleri yapar.

(4) Genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerince mali konularda düzenlenecek yönetmelikler ile yönetmelik niteliğindeki düzenleyici işlemler, Sayıştayın istişari görüşü alınarak yürürlüğe konulur. Sayıştay, görüşünü istemin yapılması tarihinden itibaren çalışmaya ara verilme süresi hariç en geç otuz gün içinde bildirir. Bu sürenin aşıldığı haller, Sayıştay faaliyet raporunda gerekçeli olarak yer alır." denilmiştir.

Diğer taraftan, Sayıştay'ın denetimine giren daire ve kurumlarca gider veya gelire ilişkin kanunların uygulanmasında karşılaşılacak tereddütler dolayısıyla vaki olan müracaatlar üzerine mütalaa verilemeyeceği Sayıştay Genel Kurulunun 11 Eylül 1967 tarihli ve 3218/2 sayılı kararında da ifade edilmektedir.

Bu bağlamda değerlendirildiğinde, Sayıştay'ın kamu kurumlarının mali konuları ile ilgili doğrudan görüş verme yetkisinin yasal mevzuatta yeri olmadığı, sadece idareler tarafından mali konularda düzenlenecek yönetmelik ile yönetmelik niteliğindeki düzenleyici işlemlere istişari görüşünün alınmasının zorunludur.

Dolayısıyla, kamu kurumlarının sorun yaşadığı ve çıkar yol bulamadığı mali konularda görüş alarak işlem tesis etme noktasında Hazine ve Maliye Bakanlığı bünyesinde yeniden yapılandırılan Kamu Mali Yönetimi ve Dönüşüm Genel Müdürlüğünün bir an evvel faaliyete geçirilmesi büyük önem arz etmektedir.