İstifa eden memur hangi şartlarda isteğe bağlı sigortadan yararlanabilir?

5434 sayılı Kanuna tabi olup da, en az 10 yıllık memurluk hizmetini doldurduktan sonra istifa edenler, herhangi bir yerde çalışmamak ve primlerini kendileri ödemek kaydıyla, memurluk statünden emekli olabilmektedirler.

İsteğe bağlı iştirakçilik, yani kamuoyundaki ifadesi ile çalışmadan memurluk statüsünden emeklilik hakkı 5434 sayılı Kanuna tabi memurlar içindir ve mevcut Kanun hükmünde 6 aylık hak düşürücü süre vardır.

Sitemize gelen taleplerden, 5434 sayılı Kanuna tabi olarak en az 10 yıl memurluk hizmeti olup da görevlerinden ayrılan, ancak 6 ay içinde talepte bulunmayan/bulunamayan kişilerin 6 ay şartının kaldırılarak tekrardan bir hak verilmesi talepleri bulunmaktadır. Yazımızda mevcut düzenleme şartlarını ve taleplerinin olabilirliği konusunda değerlendirmelerimizi yapmaktayız.

Memurların emekli olabilmeleri hizmet ve yaş gruplarının tamamlanması ile mümkün olur.

Çalışma hayatına başlayan kişiler öncelikli olarak sosyal güvenlik kapsamına girerek emekli olmayı düşünürler. Ancak, zaman içerisinde oluşan kişisel koşullar bazen bu görevlerini bıraktırmayı gerektirir. Belirli bir süre memurluk hizmeti yapmış ama bu görevlerinden ayrılmak durumunda kalanların da yine sosyal güvenlik kapsamında kalmalarını sağlayıcı bir düzenleme olan ve 2004 yılına kadar bulunmayan bir sistem, 2004 yılından itibaren 5434 sayılı Kanuna tabi memurlar için uygulanmaya başlanılmıştır.

Bu sistem, isteğe bağlı iştirakçilik bir başka deyişle kamuoyunda oluşan adıyla çalışmadan emeklilik sistemidir. 5434 sayılı Kanuna tabi memurların isteğe bağlı iştirakçilik işlemiyle emeklilik hizmet süresini tamamlayarak yine memurluk statüsünden emekli olmaları sağlanmıştır.

Bu şekilde memurlukla hizmet tamamlama işi sadece 5434 sayılı Kanuna tabi memurlar için geçerli olup, ilk defa 5510 sayılı Kanuna tabi olarak memurlar için geçerli değildir. 5510 sayılı Kanuna tabi memurlar için de bu sistem bulunmakla birlikte, memurluktan ayrıldıktan sonra isteğe bağlı sigortalılık devam ettirilmek istendiğinde, bu sigortalılık durumu 4 (b) kapsamında hizmet sayılmaktadır. Yani, esnaf statüsünde hizmet sayılmaktadır.

5434 sayılı Kanunun 12. maddesinde yer alan hükümdeki kurala göre;

- Memurluk statüsünde en az 10 yıl çalışmış olmalı, 10 yıl hesabında yıpranma payı, borçlanma yapılan süreler, ücretsiz izinli süreler esas alınmamaktadır.

- Bu ayrılma sadece istifa veya müstafi şeklinde olmalı,

- Şayet memurluktan çıkarılmış durumda ise veya 657 sayılı Kanunun 96. maddesi kapsamında ise bu işlemden yararlanamıyorlar.

- En az 10 yıl hizmet süresi bulunanın memurluktan ayrıldıktan sonra mutlaka 6 ay içinde Sosyal Güvenlik Kurumuna müracaat edip, bu sistemden yararlanmak istediğini belirtmesi gerekir. 6 ay geçtikten sonra müracaat kabul edilmez.

- Bu şekilde işleminde bir bedeli bulunur, bu şekildeki işlemde her ay memurun intibakı yapılır ve bu intibak işlemine göre Sosyal Güvenlik Kurumu primleri belirlenir, bu tutarı da kişi her ay Sosyal Güvenlik Kurumuna ödeyerek hizmet kazanır.

- Şayet toplu ya da fasılalı olarak toplam 6 aydan daha fazla bir süre prim borcunu ödemezlerse, bu işlem ortadan kaldırılır.

- İsteğe bağlı iştirakçiliğin diğer önemli bir durumu da, memurluktan ayrıldıktan sonra prim ödemesini zorunlu bir sigortalılık haline çalışmadan yapması gerekir. Yani memurluktan ayrıldıktan sonra kayıtlı bir işte (işçilik, esnaflık gibi) çalışmaması gerekir. Ayrıca, buralardan bir aylık bağlanmış olmaması gerekir.

- Memurluktan ayrıldıktan hemen sonra, sigortalı çalışmaya başlayanlar da bu sistemden yararlanabilmektedirler. Bunların da sigortalı işten ayrıldıktan sonra 6 ay içinde müracaat hakları bulunmaktadır. Ancak, sigortalı çalışıp isteğe bağlı iştirakçilik hakkını kullanmak isteyenlerin son 7 yıl kuralına yani son 1260 gün kuralına dikkat etmelerini tavsiye edebiliriz.

Peki, memurluk hizmetleri 10 yıl ve daha fazla olup da görevlerinden kendi istekleri ile ayrılmış olanlardan 6 ay içerisinde müracaat yapmamış olanlar bu sistemden yararlanabilirler mi?

5434 sayılı Kanunda 2004 yılında getirilen bu düzenlemeden daha önce görevlerinden ayrılmış olanlar için de bir hak verilmiştir. 5434 sayılı Kanun'un geçici 128 inci maddesinde yer alan hüküm şu şekildedir; "T.C. Emekli Sandığı iştirakçisi iken Sandıkla ilişkisi kesilmiş olanlardan, 12 nci madde uyarınca isteğe bağlı iştirakçi olabilecekler, bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren üç ay içinde yazılı olarak Sandığa başvurmaları halinde aynı esaslar dahilinde isteğe bağlı iştirakçi olabilirler."

Bu hüküm ile isteğe bağlı iştirakçilik sisteminin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 3 ay içindeki müracaatlarda kabul edilmiştir.

İsteğe bağlı iştirakçilik sisteminden yararlanabilmek için mutlaka görevlerinden ayrıldıktan sonra 6 ay içinde müracaat veya görevlerinden ayrıldıktan sonra 6 ay içinde işçi, esnaf gibi hizmetlere başlayıp bu hizmetleri de bittikten sonra müracaat şartı aranmaktadır.

Bu bağlamda, yeni bir yasal düzenleme yapılmadığı sürece, görevlerinden ayrılmış olup da hak düşürücü sürelerde müracaat etmeyenlerin bu sistemden yararlanamayacaklarını değerlendirmekteyiz.