Gıdanın Kontrolüne Nereden Başlanmalı?

Güvenilir gıda için denetim yeterli mi?

Sağlıklı beslenmenin giderek zorlaştığı, güvenilir gıda konusunda çok daha hassas davranılması gerektiği gerçeği artık gündemimizin ilk sıralarında yer alıyor. Gıdalarda taklit ve tağşişin yanında ilaç kalıntıları ve benzeri zararlı etkenlerin çoğalması bu konunun önemini hep gündemde tutmaktadır.

Son dönemlerde gıdalarda pestisit kalıntılarına daha sık rastlanması, yapılan kontrollerde taklit, niteliği uygun olmayan ve sağlık açısından zararlı maddeler içeren ürünlerin tespitinin artması, bu alanda bir şeylerin yolunda gitmediğine işaret etmektedir. Sağlıklı ve güvenilir gıda için denetimlerin yeterli olmadığı, bilinçli tüketicinin artmasına karşın sırf daha fazla kar elde etmek için bilinçli olarak yanlış yapan üreticinin de artması, yapısal iyileştirmelere ihtiyaç olduğu gerçeğini, her geçen gün daha da belirginleştirmektedir.

Beslenme ihtiyacı için gıdanın alternatifi yoktur!

Sağlıksız beslenmenin insanda yaptığı tahribat çoğu zaman giderilemiyor. Hastalıkların yaygınlaşmasını, vücut direncinin düşmesini önemek için ve daha sağlıklı yaşama adına, insanlar daha farklı arayışlara itiliyor. Bazı gıda takviyeleri, ek beslenme yöntemleri gündem olsa da, temel gıdanın alternatifi bulunmamaktadır.

Takviye gıdalar, daha sağlıklı beslenildiği düşünülen geçmişe yönelik söylemler, ata yemekleri, ata tohumlarından elde edildiği söylenen meyve ve sebzeler vs.. gündemden düşmüyor. Ancak bu durumu fırsat bilen fırsatçıların gıda üzerindeki yöntemleri ve yapılan spekülasyonlar ayrı bir sorun olarak karşımıza çıkıyor.

En dramatik olanı ise, insan sağlığı üzerinden, zararlarını bile bile yapılan ticarettir. Ve bu ticarete yerinde ve zamanında gereken müdahalenin yapılamaması ya da yetersiz kalınmasıdır.

Gıda üretim süreci bütün olarak ele alınmalıdır

Gıdada sağlığa zararlı olan üretim en fazla taklit ve tağşiş yoluyla gerçekleşmektedir. Birde buna uygun olmayan tohum kullanımı ve tarladan itibaren kullanılan yanlış ilaçlama ile yanlış yetiştirme teknikleri eklenince gıdada sağlıklılık sorunu daha da büyümektedir.

Gıda üretim sürecinde bilinçli veya bilinçsiz yapılan her hata mutlaka bir yerde karşımıza çıkmaktadır. Tabi eğer süreç doğru takip edilirse! Süreç doğru takip edilirse zararlı nitelik taşıyan besin tüketilmeden önce tespit edilir. Ancak süreç doğru takip edilmezse zararlı gıda tüketildikten sonra tespit edilir ki, bu durumda bunun tespit edildiği yer hastane olmaktadır!

Gıda da kapsamlı bir takip sistemi nasıl olmalıdır?

Doğru takip sistemi için imkanlar vardır. Tarladan sofraya, aradaki boşluklar ve kopukluklar düzeltilerek gıda takip sistemi bir bütün olarak daha iyi kurgulanabilir.

- Öncelikle gıdanın hammaddesi olan tohumun doğru seçilmesi gerekmektedir. Tohumun tüm özelliklerini tespit eden sistemimiz vardır. Tescil ve sertifikasyon sürecinde tohumun tüm özellikleri bildirilmektedir. Özellikleri bilinen sertifikalı tohum kullanımı sağlıklı gıda için öncelikli tercih olmalıdır. Çeşitli testlerden ve aşamalardan geçerek belirlenen özellikler sadece kayıtlarda kalmamalı çiftçiye, hatta tüketiciye belirgin bir şekilde bildirilmelidir.

- Gıdanın oluşumunda birinci basmak olan tarla üretimi yakından takip edilmelidir. Tarla kontrolünü, sadece üretim miktarını ve üretilecek tohum çeşidini tespitte tutmayarak daha öteye taşımak mümkündür.

- Tarlada yapılacak yetiştirme tekniği, su kullanımı, ilaç ve gübre kullanımı üretim sürecinde, kayıtlı ve normlara uygun bir şekilde takip edilmelidir. Hem kaynak tasarrufu açısından hem ürün verimi ve kalitesi açsından bu takip önemli ve gereklidir. Bu uygulama araştırma alanında çalışan personel katkısıyla çok rahat gerçekleştirilebilir.

- Hasat, harman ve depolama sürecinde kullanılan yöntemler ve koruyucu kullanımı yeterince takip edilememektedir. Bu işlemlerin takibi ürün kalitesini ve zararlı bulaşımını doğrudan etkileyen unsurdur.

- Gıda hammaddelerinin ürüne dönüştürme ve paketleme süreci en önemli süreçlerden biridir. Burada taklit ve tağşiş başlamaktadır. Bu aşamada takip ve kontrol yoğunlaştırılmalıdır.

- Gıdanın nakliyesi ve nihai tüketiciye ulaşım sürecinin takibinde kullanılan yöntem ve araçlar sürekli takibi gereken uygulamalardır. Gıda nakliye takibi daha etkin yapılmalıdır.

- Üretim alanında yapılan üretim işlemi yetkili teknik personel gözetiminde ve sorumluluğunda yapılmaktadır. Ancak bir yetkili personel birden fazla üretim şirketinden veya üretim ortamından sorumlu olabilmektedir. Ve tüm üretim süreçlerini takip edemeye bilmektedir. Bu uygulama sağlıklı üretim açısından yanlış bir uygulamadır.

- Sağlıklı gıdanın tüketiciye ulaşımında son aşamada yoğun takip ve kontrol yapılması iyi bir yaklaşım olmakla birlikte tek başına yeterli ve tutarlı değildir. Sağlıklı gıda konusunda yaşanan gerçekler artık bir bütünlük içerisinde sürekli, kapsamlı ve yoğun takibi ve kontrolü gerektirmektedir.

- Rafa kadar gelmiş gıdanın sadece üretim tüketim tarihini kontrol etmek yeterli bir kontrol şekli değildir. Bir ihbar veya bir şüpheyle üretim yeri kontrolü mutlaka yapılması gerekeli olsa bile bu anlayışla sağlıklı ve güvenilir gıdayı sürekli kılmak mümkün değildir.

- Gıdanın tüketiciye ulaşma anında ilaç kalıntısını tespit etmek, o noktaya gelen kadar birçok sürecin atlandığının göstergesidir. Bir üretim ortamında bir parti sağlıklı başka bir parti sorunlu üretiliyorsa bu üretim sürecinde ve ortamında bir şeyler atlanıyor demektir.

- Ülkemizin bazı gıda işletmecileri kendilerini o kadar geliştirmişlerdir ki, nerdeyse hiç bozulmayan gıda maddesi üretebilmektedirler! Hatta bozulma aşamasına gelen bir gıdayı başka bir gıdaya dönüştürerek bozulmayan besin olarak varlığını sürdürmesini sağlayabilmektedirler! Ve bu ürünleri, birçok üründe olduğu gibi tüketici fark edememektedir. Gıda sicil kaydı tutulmalıdır. Sicili sorunlu işletmeler veya kişiler hatta yakınları bile gıda üretiminden uzak tutulmalıdır.

Gıda takip sürecinde ihtiyaç duyulan insan kaynağı daha doğru kullanılabilir!

Sağlıklı gıda üretiminde takip ve kontrol sorunu sistemseldir. Tüm üretim süreci bütün ve sürekli olarak ele alınmalıdır. Bunun için tüm süreçlerde görev yapacak nitelikli saha elemanlarına ihtiyaç vardır. Belki gıda dedektifi diye bir birim artık ihtiyaç olarak görülebilir. Eleman konusunda Tarım Orman Bakanlığının bünyesinde yeterince eleman mevcuttur.

Tarım Orman Bakanlığında salon mühendislerinin sayısı gittikçe artmakta, saha mühendislerinin sayısı ise gittikçe azalmaktadır. Bunun sebebi salon mühendislerinin, saha mühendislerinden daha baskın ve kıymetli görünmesidir. Çünkü üst makamlar daha çok salon mühendisleriyle muhatap olmakta ve onların konulara bakışı öne çıkmakta, saha mühendisleriyle ise bayramda seyranda törende karşılaşılmaktadır. Saha mühendislerinin nitelikleri geliştirilerek ve sayısı artırılarak gıda kontrol ve takip alanında faydalanılabilir.

Organize noksanlığından kaynaklanan nedenlerle sağlıklı gıda takip süreci gereği gibi işletilememektedir.

Sağlıklı gıda takip ve kontrolü tek Genel Müdürlüğün yetkisine verilmiştir. Tek Genel Müdürlükte ağırlıklı olarak tüketim aşamasında konuya müdahil olmaktadır. Diğer aşamalara müdahil olmada yetersiz kalmaktadır.

Tohumdan, topraktan sofraya kadar her birim kendi etki alanında, sağlıklı gıdanın oluşmasına katkıda bulunmak için takip ve kontrol sürecinde rol üstenmelidir. Bunun sağlanması içinde doğru organizenin tüm süreci kapsayacak şekilde, bir bütün olarak yeniden yapılandırılması gerekmektedir.

M.Fatih YÖRÜKOĞLU