Doçentlik kriterlerinde yapılan değişikliğe iptal kararı

Düzenleme ne getiriyordu

Dava konusu Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Genel Kurulu'nun ... tarih ve ... numaralı kararının 4. maddesinin (a) fıkrasında "önlisans dersi vermiş olmak." ibaresinin bulunmaması suretiyle eksik düzenlemesi yönünden yapılan inceleme; Dava konusu dava konusu düzenlemenin 4. maddesinin (a) fıkrası ile, "Doçentlik Başvuru Kriterlerinin" "Eğitim-Öğretim" bölümüne, adayların doçentlik başvurusunda bulunabilmesi için doktora eğitimini tamamladıktan sonra dönemlik programlarda dört farklı yarı yılda, yıllık programlarda iki farklı yılda lisans/lisanüstü dersi vermiş olmaları şartı getirilmiştir.

Davacı: Hukuki güvenlik ilkesi zedelenmiştir

Dava konusu düzenleme öncesi 1 dönem önlisans dersi vermiş olmak yeterli iken, yapılan düzenleme ile 4 dönem lisans/lisanüstü ders verme koşulunun getirilmesinin daha önceki uygulamaya güvenerek önlisans dersi veren öğretim üyeleri ile önceki uygulamaya güvenerek bir dönem ders veren öğretim üyelerinin hukuki güvenliğini zedelediği, yapılan düzenleme ile Fen Bilimleri, Mühendislik Bilimleri, Ziraat Orman ve Su Ürünleri temel alanlarında yer alan istisna ifadelerin kaldırılmasının, bu istisnalara güvenerek çalışmalarını belirleyen öğretim üyelerinin hukuki güvenlikleri zedelenmiştir.

Danıştay iptal etti

Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Genel Kurulu'nun doçentlik başvurularında yaptığı değişiklikler öncesi 2023 Mart doçentlik başvuru dönemine kadar uygulamada olan "Doçentlik Başvuru Kriterlerinin" "Eğitim-Öğretim" bölümünde yer alan şarta göre doçent adaylarının bir dönem önlisans dersi vermiş olmaları yeterli görülür iken, dava konusu düzenleme ile doçent adaylarına 4 dönem veya 2 yıl boyunca lisans ya da lisansüstü dersi vermiş olmak şartı getirilmiştir. Düzenleme ile yükseköğretim kurumlarında kadrolu olarak 2 yıl görev yapan kişilerin ön lisans, lisans veya lisansüstü dersi verip vermediği ayırt edilmeksizin, dava konusu düzenleme de yer alan şartı sağladığı, buna karşın yükseköğretim kurumlarında kadrolu olarak görev yapmayan kişilerin sadece lisans veya lisansüstü dersi vererek 4 dönem/2 yıl ders verme şartını sağlamak zorunda olduğu, böyle bir ayrıma gidilmesinin nedenlerinin davalı idarelerce de dosya kapsamında ortaya konulmadığı görülmüştür.
Diğer taraftan davalı idareler tarafından, uzun bir dönem boyunca uygulanan ön lisans dersi vermiş olmanın doçentlik başvurularından yeterli görülmesi uygulamasına hangi hizmet gerekleri ve kamu yararı kapsamında son verildiği de somut bilgi ve belgelerle açıklanmamıştır.
Bu durumda, dava konusu düzenlemenin "önlisans dersi vermiş olmak" ibaresi bulunmaması nedeniyle eksik düzenlenen kısmında kamu yararı ve hizmet gereklerine uyarlılık bulunmadığından davanın bu kısım yönünden iptaline karar vermek gerekmektedir.

T.C.
DANIŞTAY
SEKİZİNCİ DAİRE
Esas No: 2023/6035
Karar No: 2025/3376

DAVANIN KONUSU:
Üniversitelerarası Kurul Başkanlığı tarafından 24/08/2023 tarihinde duyurulan Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Genel Kurulu'nun... tarih ve ... numaralı kararının 4. maddesinin iptali istemiyle istenilmektedir.

DAVACININ İDDİALARI:
Dava konusu düzenlemenin Kanun veya Yönetmelik ile yapılması gerektiği, dava konusu düzenleme öncesi 1 dönem önlisans dersi vermiş olmak yeterli iken, yapılan düzenleme ile 4 dönem lisans/lisanüstü ders verme koşulunun getirilmesinin daha önceki uygulamaya güvenerek önlisans dersi veren öğretim üyeleri ile önceki uygulamaya güvenerek bir dönem ders veren öğretim üyelerinin hukuki güvenliğini zedelediği, yapılan düzenleme ile Fen Bilimleri, Mühendislik Bilimleri, Ziraat Orman ve Su Ürünleri temel alanlarında yer alan istisna ifadelerin kaldırılmasının, bu istisnalara güvenerek çalışmalarını belirleyen öğretim üyelerinin hukuki güvenliklerini zedelediği ileri sürülmektedir.

DAVALILARIN SAVUNMASI:
Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı'nın Savunmasının Özeti:
Dava konusu düzenlememenin üst hukuk normlarına ve hukuka uygun olduğu savunulmaktadır.

Üniversitelerarası Kurul Başkanlığı'nın Savunmasının Özeti:
Davanın süresinde açılmadığı, davacının davayı açmakta menfaati olmadığı, 4 dönem veya 2 yıl lisans/lisansüstü ders verilmesi düzenlemesinin uzun bilimsel çalışmalar sonucu bilimsel kaliteyi artırmak amacıyla getirildiği, doçent unvanına sahip kişilerin sadece bilimsel araştırma faaliyeti değil eğitim-öğretim faaliyeti de yürüttüğü, eğitim öğretim faaliyetinin öncelikle ders anlatmayı kapsayan bir alan olduğu, dava konusu düzenlemenin Fen Bilimleri, Mühendislik Bilimleri, Ziraat Orman ve Su Ürünleri temel alanlarında yer alan istisna ifadelerin kaldırılmasına ilişkin kısmına dair yapılan düzenleme ile 15/06/2023 tarihli Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Genel Kurul kararı ile 3 temel alana eklenen istisnaların kaldırıldığı yapılan değişiklik ile şartların her temel alan için eşitlendiği, yapılan düzenlemenin hukuka uygun olduğu savunulmaktadır.

DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ DÜŞÜNCESİ:
Davanın reddi gerektiği düşünülmektedir.

DANIŞTAY SAVCISI DÜŞÜNCESİ:
Dava; Üniversitelerarası Kurul Başkanlığı tarafından 24/08/2023 tarihinde duyurulan Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Genel Kurulu'nun ... tarih ve ... numaralı kararının 4. maddesinin iptali istemiyle açılmıştır.
2547 sayılı Kanun'un "Doçentlik ve atama" başlıklı 24. maddesinde; a) Doçentlik başvuruları, Üniversitelerarası Kurulca belirlenen takvime göre yılda en az iki kez yapılır. Doçentlik başvuruları için aşağıdaki şartlar aranır: (1) Bir lisans diploması aldıktan sonra, doktora ile tıpta, diş hekimliğinde, eczacılıkta ve veteriner hekimlikte uzmanlık unvanını veya Üniversitelerarası Kurulun önerisi üzerine Yükseköğretim Kurulunca tespit edilen belli sanat dallarının birinde yeterlik kazanmış olmak. (2) Yükseköğretim Kurulu tarafından belirlenen merkezi bir yabancı dil sınavından en az elli beş puan veya uluslararası geçerliliği Yükseköğretim Kurulu tarafından kabul edilen bir yabancı dil sınavından buna denk bir puan almış olmak; doçentlik bilim alanının belli bir yabancı dille ilgili olması halinde ise bu sınavı başka bir yabancı dilde vermek.(3) Üniversitelerarası Kurulun görüşü üzerine Yükseköğretim Kurulu tarafından her bir bilim veya sanat disiplininin özellikleri dikkate alınarak belirlenecek yeterli sayı ve nitelikte özgün bilimsel yayın ve çalışmalar yapmak. b) Üniversitelerarası Kurul, adayın başvurduğu bilim veya sanat dalından beş kişilik bir jüri ve bu jüri için iki yedek üye tespit eder. İlgili bilim veya sanat dalında yeterli öğretim üyesinin bulunmaması halinde, jüri üç üye ile teşkil edilebilir.
Doçentlik sınav jürisinde yer alan asıl ve yedek üyeler, adayın yayın ve çalışmalarını değerlendirerek hazırladıkları ayrıntılı ve gerekçeli kişisel raporlarını Üniversitelerarası Kurula gönderirler. Asıl üyelerin hukuken geçerli bir mazerete dayalı olarak raporunu verememesi halinde, yedek üyelerin raporları, sırasına göre değerlendirmeye esas alınır. (Değişik cümle: 15/4/2020-7243/2 md.) Jüri üyelikleri, jüri, değerlendirmeye esas alınan raporlar ve başvuru sonucu ilgililere elektronik ortamda erişime açılır ve bu bilgiler, erişime açıldığı tarihi izleyen beşinci gün ilgililere tebliğ edilmiş sayılır. c) Üniversitelerarası Kurulca yeterli yayın ve çalışmaya sahip olduğuna karar verilen adaya doçentlik unvanı verilir. ç) Doçentlik başvurularında adayların yayın ve çalışmalarına ilişkin esas ve usuller Yükseköğretim Kurulu tarafından çıkarılacak yönetmelikle belirlenir. d) Yükseköğretim kurumları, doçent kadrosuna atama için, doçentlik unvanına sahip olmanın yanında Yükseköğretim Kurulunun onayını almak suretiyle, münhasıran bilimsel kaliteyi artırmak amacına yönelik olarak, bilim veya sanat disiplinleri arasındaki farklılıkları da göz önünde bulundurarak, objektif ve denetlenebilir nitelikte ek koşullar belirleyebilirler. Yükseköğretim kurumlarının belirlediği ek koşullar arasında sözlü sınavın yer alması halinde bu sınav Üniversitelerarası Kurul tarafından oluşturulacak jürilerce yapılır. e) Doçentlik unvanına sahip olanlar yükseköğretim kurumları tarafından ilan edilen doçent kadrolarına başvurur. Doçent kadrosuna başvuran adayların durumlarını incelemek üzere rektör tarafından, varsa biri ilgili birim yöneticisi, en az biri de o üniversite dışından olmak üzere üç profesör tespit edilir. Bu profesörler her aday için ayrı ayrı olmak üzere birer rapor yazarlar ve kadroya atanacak birden fazla aday varsa tercihlerini bildirirler. Üniversite veya yüksek teknoloji enstitüsü yönetim kurulunun bu raporları göz önünde tutarak alacağı karar üzerine, rektör atamayı yapar." hükümlerine yer verilmiştir.
15/04/2018 tarih ve 30392 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Doçentlik Yönetmeliği'nin 3. maddesinde; "Doçentlik değerlendirmesi, Üniversitelerarası Kurulun görüşü üzerine Yükseköğretim Kurulu tarafından belirlenen bilim/sanat alanlarında adayın akademik yayın ve çalışmalarının incelenmesi çerçevesinde yapılır. Bilim/sanat alanlarındaki güncellemeler izleyen dönemde, doçentlik kriterlerindeki güncellemeler ise kabul edildikleri tarihten sonraki ikinci doçentlik başvuru döneminde uygulanır." hükmüne yer verilmiştir. Anayasa Mahkemesinin, kanun koyucunun düzenleme yapma konusunda takdir yetkisine sahip olduğu hallerde, yürürlüğe konulan kanunların Anayasa'ya uygunluk denetimi kapsamında verdiği kararlarda, kanun koyucunun kendisine tanınan takdir yetkisini anayasal sınırlar içinde adalet, hakkaniyet ve kamu yararı ölçütlerini göz önünde tutarak kullanması gerektiğini vurgulamaktadır (AYM, E:2015/109, K:2016/28, 7/4/2016).
Kanun koyucunun sahip olduğu takdir yetkisinin denetiminde Anayasa Mahkemesince de benimsenen bu görüşün, takdir yetkisi kapsamında türev (ikincil) nitelikte düzenleme yapan idarenin tesis ettiği düzenleyici işlemlerin yargısal denetiminde de kullanılacak ölçülü olarak dikkate alınması mümkündür. Bu çerçevede, kendisine düzenleme yapma yetkisi tanınan idarece, düzenlemenin içeriğini belirleme konusundaki takdir yetkisinin Anayasa ve diğer üst normların çizdiği sınırlar içerisinde adalet, hakkaniyet ve kamu yararı ölçütleri gözetilerek kullanılması gerekmektedir.
Dolayısıyla, takdir yetkisi kullanılarak ihdas edilen düzenleyici işlemlerin yargısal denetiminde, başta normlar hiyerarşisi olmak üzere yukarıda temas edilen ölçütlere göre düzenlemenin denetlenmesi gerektiği, takdir yetkisinin sınırsız olmadığı İdare Hukukunun bilinen ilkelerindendir.
Bu çerçevede dava dilekçesindeki istemle bağlı kalınarak Fen Bilimleri, Mühendislik Bilimleri ile Ziraat, Orman ve Su Ürüleri Temel Alanı kapsamında; Dava konusu kararın 4. maddesinin "Eğitim-Öğretim" başlıklı 9. alt maddesinde yer alan "Eğitim-Öğretim" başlıklı madde de "önlisans dersi vermiş olmak." ibaresine yer verilmemesine ilişkin eksik düzenleme iddiası yönünden yapılan incelenme:
Dava konusu düzenleme öncesi 2023 Mart doçentlik başvuru dönemine kadar uygulamada olan "Doçentlik Başvuru Kriterlerinin" "Eğitim-Öğretim" bölümünde yer alan şarta göre doçent adaylarının bir dönem önlisans dersi vermiş olmaları yeterli görülür iken, dava konusu düzenleme ile doçent adaylarına 4 dönem veya 2 yıl boyunca lisans ya da lisansüstü ders vermiş olmak şartı getirilmiş, bu şartın istisnası olarak ise, doktora ünvanının alınmasından sonra, yükseköğretim kurumlarında en az 2 yıl kadrolu öğretim elemanı olarak görev yapanların bu bölümde yer alan şartı sağlayacağı belirtilmiştir.
Düzenleme ile yükseköğretim kurumlarında kadrolu olarak 2 yıl görev yapan kişilerin önlisans, lisans veya lisans üstü ders verip vermediği ayırt etmeksizin, dava konusu düzenleme de yer alan şartı sağladığı, buna karşın yükseköğretim kurumlarında kadrolu olarak görev yapmayan kişilerin sadece lisans veya lisans üstü ders vererek 4 dönem/2 yıl ders verme şartını sağlamak zorunda olduğu, böyle bir ayrıma gidilmesinin nedenlerinin davalı idarelerce ortaya konulmadığı görülmektedir..
Diğer taraftan davalı idareler tarafından, uzun bir dönem boyunca uygulanan ön lisans dersi vermiş olmanın doçentlik başvurularında yeterli görülmesi uygulamasına hangi hizmet gerekleri ve kamu yararı kapsamında son verildiği de somut bilgi ve belgelerle de ortaya konulmamış olduğundan bu haliyle düzenlemede hukuka uygunluk bulunmamıştır. (Nitekim Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Genel Kurulunun 15/06/2023 tarih ve 10 sayılı oturumunda alınan 2023.10.183 sayılı kararı ile kabul edilen (17/08/2023 tarihli güncellemeler dahil) Doçentlik Başvuru Şartları'nın iptali ve yürütmenin durdurulması istemiyle Danıştay Sekizinci Dairesinin E:2023/6088 sayılı esasında açılan davada, "9. Eğitim-Öğretim" başlıklı maddesinde "önlisans dersi vermiş olmak." ibaresine yer verilmemesine ilişkin eksik düzenlemenin yürütmesinin durdurulmasına karar verilmiş, anılan karara yapılan itiraz Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulunun 23/09/2024 tarihli ve E:2024/472 sayılı kararıyla reddedilmiştir.)
Dava konusu kararın 4. maddesinin "Eğitim-Öğretim" başlıklı 9. alt maddesinde yer alan istisna ifadelerin kaldırılması yönünden yapılan inceleme: Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Genel Kurulunun 15/06/2023 tarih ve 10 sayılı oturumunda alınan 2023.10.183 sayılı kararı ile kabul edilen Doçentlik Başvuru Şartları'nın "9. Eğitim-Öğretim" başlıklı maddesinde, doktora eğitimini tamamladıktan sonra dönemlik programlarda dört farklı yarıyılda lisans/lisansüstü ders vermenin karşılığı 1 puan, yıllık programlarda iki farklı yılda lisans/lisansüstü ders vermenin karşılığı 1 puan olarak belirlenmiş ve bu madde kapsamında en az 2 puan almanın zorunlu olduğu belirtilmişken, Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Genel Kurulunun dava konusu 2023.12.218 sayılı kararı ile, Doçentlik Başvuru Şartları'nın "9. Eğitim-Öğretim" başlıklı maddesi değiştirilmiş ve doktora eğitimini tamamladıktan sonra dönemlik programlarda dört farklı yarıyılda lisans/lisansüstü ders vermenin karşılığı 2 puan, yıllık programlarda iki farklı yılda lisans/lisansüstü ders vermenin karşılığı 2 puan olarak belirlenmiş ve doktora unvanının alınmasından sonra, yükseköğretim kurumlarında en az 2 yıl kadrolu öğretim elemanı olarak görev yapanların 2 puan almış sayılacağı hususunun korunduğu görülmüştür.
Yükseköğretim kurumlarında kadrolu olarak görev yapan adaylar kurumlarında iki yıl görev yapmaları halinde ders verme şartını sağlarken, daha önceki düzenlemede Fen Bilimleri Temel Alanı ile Mühendislik Bilimleri Temel Alanında; doktora unvanının alınmasından sonra; Türk Silahlı Kuvvetlerini Güçlendirme Vakfı bünyesindeki (iştirakler hariç) bağlı ortaklıklarda Ar-Ge birimlerinde en az 4 yıl istihdam edilenlerin 2 puan almış sayılacağı ve yine Ziraat, Orman ve Su Ürünleri Temel Alanında; Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel (TAGEM) bünyesindeki birimlerde araştırmacı olarak en az 4 yıl çalışanların 2 puan almış sayılacağına ilişkin istisna düzenlemesine son verilmiştir. Bu haliyle, yükseköğretim kurumlarında kadrolu olarak görev yapmayan adayların kendi kurumlarındaki faaliyetlerinin ders verme yükümlüğüne karşılık gelmediği ve bu şartı sağlayabilmeleri için herhangi bir devlet ya da vakıf üniversitesinde görevlendirme yoluyla dört dönem veya iki yıl ders vermeleri gerektiği anlaşılmaktadır. Bu adaylar tarafından ders verilecek bir üniversitenin bulunamaması veya kurumlarınca görevlendirmenin yapılmaması halinde ise bu şartın sağlanamayacağı, dolayısıyla da doçentliğe başvuru yapılamayacağı anlaşılmaktadır.
Bu nedenle, doçentlik başvuru şartları arasında yer alan ders verme şartının yükseköğretim kurumlarında kadrolu olarak görev yapmayan adaylar aleyhine zorlaştırılmasına karşılık söz konusu düzenlemenin bilimsel gerekçesinin ortaya konulamadığı anlaşılmakta olup, bu haliyle dava konusu düzenlemede hukuka uygunluk bulunmamaktadır.
Açıklanan nedenlerle, dava konusu düzenlemelerin yukarıda belirtilen gerekçeler doğrultusunda iptaline karar verilmesi gerektiği, düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Sekizinci Dairesince duruşma için taraflara önceden bildirilen 09/04/2025 tarihinde, davacı vekili Av. ...'ın geldiği ve davalı Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı vekili Av. ... ile davalı Üniversitelerarası Kurul Başkanlığı vekilleri Av. ..., Av. ..., Av. ..., Av. ...'un geldiği, Danıştay Savcısının hazır olduğu görülmekle, açık duruşmaya başlandı. Taraflara usulüne uygun olarak söz verilerek dinlendikten ve Danıştay Savcısının düşüncesi alındıktan sonra taraflara son kez söz verilip, duruşma tamamlandı. Tetkik Hakiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:

HUKUKİ SÜREÇ:
Dava, Üniversitelerarası Kurul Başkanlığı tarafından 24/08/2023 tarihinde duyurulan Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Genel Kurulu'nun... tarih ve ... numaralı kararının 4. maddesinin iptali istemiyle açılmıştır.

İNCELEME VE GEREKÇE:
USUL YÖNÜNDEN: Davalı idarelerin usule yönelik iddiaları kabul edilmeyerek işin esası incelendi:

ESAS YÖNÜNDEN:
İLGİLİ MEVZUAT:
2547 sayılı Kanun'un "Doçentlik ve atama" başlıklı 24. maddesinde; a) Doçentlik başvuruları, Üniversitelerarası Kurulca belirlenen takvime göre yılda en az iki kez yapılır. Doçentlik başvuruları için aşağıdaki şartlar aranır: (1) Bir lisans diploması aldıktan sonra, doktora ile tıpta, diş hekimliğinde, eczacılıkta ve veteriner hekimlikte uzmanlık unvanını veya Üniversitelerarası Kurulun önerisi üzerine Yükseköğretim Kurulunca tespit edilen belli sanat dallarının birinde yeterlik kazanmış olmak. (2) Yükseköğretim Kurulu tarafından belirlenen merkezi bir yabancı dil sınavından en az elli beş puan veya uluslararası geçerliliği Yükseköğretim Kurulu tarafından kabul edilen bir yabancı dil sınavından buna denk bir puan almış olmak; doçentlik bilim alanının belli bir yabancı dille ilgili olması halinde ise bu sınavı başka bir yabancı dilde vermek.(3) Üniversitelerarası Kurulun görüşü üzerine Yükseköğretim Kurulu tarafından her bir bilim veya sanat disiplininin özellikleri dikkate alınarak belirlenecek yeterli sayı ve nitelikte özgün bilimsel yayın ve çalışmalar yapmak. b) Üniversitelerarası Kurul, adayın başvurduğu bilim veya sanat dalından beş kişilik bir jüri ve bu jüri için iki yedek üye tespit eder. İlgili bilim veya sanat dalında yeterli öğretim üyesinin bulunmaması halinde, jüri üç üye ile teşkil edilebilir. Doçentlik sınav jürisinde yer alan asıl ve yedek üyeler, adayın yayın ve çalışmalarını değerlendirerek hazırladıkları ayrıntılı ve gerekçeli kişisel raporlarını Üniversitelerarası Kurula gönderirler. Asıl üyelerin hukuken geçerli bir mazerete dayalı olarak raporunu verememesi halinde, yedek üyelerin raporları, sırasına göre değerlendirmeye esas alınır. (Değişik cümle: 15/4/2020-7243/2 md.) Jüri üyelikleri, jüri, değerlendirmeye esas alınan raporlar ve başvuru sonucu ilgililere elektronik ortamda erişime açılır ve bu bilgiler, erişime açıldığı tarihi izleyen beşinci gün ilgililere tebliğ edilmiş sayılır. c) Üniversitelerarası Kurulca yeterli yayın ve çalışmaya sahip olduğuna karar verilen adaya doçentlik unvanı verilir. ç) Doçentlik başvurularında adayların yayın ve çalışmalarına ilişkin esas ve usuller Yükseköğretim Kurulu tarafından çıkarılacak yönetmelikle belirlenir. d) Yükseköğretim kurumları, doçent kadrosuna atama için, doçentlik unvanına sahip olmanın yanında Yükseköğretim Kurulunun onayını almak suretiyle, münhasıran bilimsel kaliteyi artırmak amacına yönelik olarak, bilim veya sanat disiplinleri arasındaki farklılıkları da göz önünde bulundurarak, objektif ve denetlenebilir nitelikte ek koşullar belirleyebilirler. Yükseköğretim kurumlarının belirlediği ek koşullar arasında sözlü sınavın yer alması halinde bu sınav Üniversitelerarası Kurul tarafından oluşturulacak jürilerce yapılır. e) Doçentlik unvanına sahip olanlar yükseköğretim kurumları tarafından ilan edilen doçent kadrolarına başvurur. Doçent kadrosuna başvuran adayların durumlarını incelemek üzere rektör tarafından, varsa biri ilgili birim yöneticisi, en az biri de o üniversite dışından olmak üzere üç profesör tespit edilir. Bu profesörler her aday için ayrı ayrı olmak üzere birer rapor yazarlar ve kadroya atanacak birden fazla aday varsa tercihlerini bildirirler. Üniversite veya yüksek teknoloji enstitüsü yönetim kurulunun bu raporları göz önünde tutarak alacağı karar üzerine, rektör atamayı yapar." hükümlerine yer verilmiştir.
15/04/2018 tarih ve 30392 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Doçentlik Yönetmeliği'nin 3. maddesinde; "Doçentlik değerlendirmesi, Üniversitelerarası Kurulun görüşü üzerine Yükseköğretim Kurulu tarafından belirlenen bilim/sanat alanlarında adayın akademik yayın ve çalışmalarının incelenmesi çerçevesinde yapılır. Bilim/sanat alanlarındaki güncellemeler izleyen dönemde, doçentlik kriterlerindeki güncellemeler ise kabul edildikleri tarihten sonraki ikinci doçentlik başvuru döneminde uygulanır." hükmüne; "Başvuru zamanı, şartları ve usulleri başlıklı" 4. maddesinde "c) Üniversitelerarası Kurulun görüşü üzerine Yükseköğretim Kurulu tarafından her bir bilim veya sanat disiplininin özellikleri dikkate alınarak belirlenecek asgari sayı ve nitelikte özgün bilimsel yayın ve çalışmalar yapmak" düzenlemesine yer verilmiştir.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Dava konusu Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Genel Kurulu'nun ... tarih ve ... numaralı kararının 4. maddesinin (a) fıkrasında "önlisans dersi vermiş olmak." ibaresinin bulunmaması suretiyle eksik düzenlemesi yönünden yapılan inceleme; Dava konusu dava konusu düzenlemenin 4. maddesinin (a) fıkrası ile, "Doçentlik Başvuru Kriterlerinin" "Eğitim-Öğretim" bölümüne, adayların doçentlik başvurusunda bulunabilmesi için doktora eğitimini tamamladıktan sonra dönemlik programlarda dört farklı yarı yılda, yıllık programlarda iki farklı yılda lisans/lisanüstü dersi vermiş olmaları şartı getirilmiştir.
Hukukumuzda, takdir yetkisi, temel amacı faaliyetlerinde kamu yararını gerçekleştirmek olan idarenin belli bir konuda karar alıp almama yahut karar alma hususunda birden fazla seçenek arasında seçim yapma serbestisine sahip olması şeklinde tanımlanmaktadır. Düzenleyici işlemlerde idareye düzenleme yapma yetkisi veren üst normlarda düzenlemenin içeriği itibarıyla belli bir sınır çizilmemesi durumunda, idarenin takdir yetkisi söz konusu olmaktadır.
Anayasa Mahkemesi, kanun koyucunun düzenleme yapma konusunda takdir yetkisine sahip olduğu hallerde, yürürlüğe konulan kanunların Anayasa'ya uygunluk denetimi kapsamında verdiği kararlarda, kanun koyucunun kendisine tanınan takdir yetkisini anayasal sınırlar içinde adalet, hakkaniyet ve kamu yararı ölçütlerini göz önünde tutarak kullanması gerektiğini vurgulamaktadır (AYM, E:2015/109, K:2016/28, 7/4/2016).
Kanun koyucunun sahip olduğu takdir yetkisinin denetiminde Anayasa Mahkemesince de benimsenen bu görüşün, takdir yetkisi kapsamında türev (ikincil) nitelikte düzenleme yapan idarenin tesis ettiği düzenleyici işlemlerin yargısal denetiminde de kullanılacak ölçülü olarak dikkate alınması mümkündür. Bu çerçevede, kendisine düzenleme yapma yetkisi tanınan idarece, düzenlemenin içeriğini belirleme konusundaki takdir yetkisinin Anayasa ve diğer üst normların çizdiği sınırlar içerisinde adalet, hakkaniyet ve kamu yararı ölçütleri gözetilerek kullanılması gerekmektedir.
Dolayısıyla, takdir yetkisi kullanılarak ihdas edilen düzenleyici işlemlerin yargısal denetiminde, başta normlar hiyerarşisi olmak üzere yukarıda temas edilen ölçütlere göre düzenlemenin denetlenmesi gerektiği, takdir yetkisinin sınırsız olmadığı İdare Hukukunun bilinen ilkelerindendir.
Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Genel Kurulu'nun ... tarih ve ... sayılı kararı ile "Doçentlik Başvuru Kriterlerinde" yapılan düzenleme ile doçent adaylarının doçentlik başvurusu yapabilmesi için, dönemlik programlarda 4 dönem, yıllık programlarda 2 yıl toplam da 4 yıl/8 dönem lisans ya da lisansüstü ders verme şartı getirilmiş, bu şartın istisnası olarak ise, doktora ünvanının alınmasından sonra, yükseköğretim kurumlarında en az 2 yıl kadrolu öğretim elemanı olarak görev yapanların bu bölümde yer alan şartı sağlayacağı belirtilmiştir. Bu şart dava konusu düzenleme ile doçent adaylarına 4 dönem veya 2 yıl boyunca lisans ya da lisans üstü dersi vermiş olmak şartı şeklinde değiştirilmiş, doktora ünvanının alınmasından sonra, yükseköğretim kurumlarında en az 2 yıl kadrolu öğretim elemanı olarak görev yapanların bu bölümde yer alan şartı sağlayacağına ilişkin istisna hakkında ise herhangi bir düzenleme yapılmamıştır.
Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Genel Kurulu'nun doçentlik başvurularında yaptığı değişiklikler öncesi 2023 Mart doçentlik başvuru dönemine kadar uygulamada olan "Doçentlik Başvuru Kriterlerinin" "Eğitim-Öğretim" bölümünde yer alan şarta göre doçent adaylarının bir dönem önlisans dersi vermiş olmaları yeterli görülür iken, dava konusu düzenleme ile doçent adaylarına 4 dönem veya 2 yıl boyunca lisans ya da lisans üstü dersi vermiş olmak şartı getirilmiştir. Düzenleme ile yükseköğretim kurumlarında kadrolu olarak 2 yıl görev yapan kişilerin ön lisans, lisans veya lisans üstü dersi verip vermediği ayırt edilmeksizin, dava konusu düzenleme de yer alan şartı sağladığı, buna karşın yükseköğretim kurumlarında kadrolu olarak görev yapmayan kişilerin sadece lisans veya lisans üstü dersi vererek 4 dönem/2 yıl ders verme şartını sağlamak zorunda olduğu, böyle bir ayrıma gidilmesinin nedenlerinin davalı idarelerce de dosya kapsamında ortaya konulmadığı görülmüştür.
Diğer taraftan davalı idareler tarafından, uzun bir dönem boyunca uygulanan ön lisans dersi vermiş olmanın doçentlik başvurularından yeterli görülmesi uygulamasına hangi hizmet gerekleri ve kamu yararı kapsamında son verildiği de somut bilgi ve belgelerle açıklanmamıştır.
Bu durumda, dava konusu düzenlemenin "önlisans dersi vermiş olmak" ibaresi bulunmaması nedeniyle eksik düzenlenen kısmında kamu yararı ve hizmet gereklerine uyarlılık bulunmadığından davanın bu kısım yönünden iptaline karar vermek gerekmektedir.
Dava konusu Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Genel Kurulu'nun ... tarih ve ... numaralı kararının 4. maddesinin (a) fıkrasında yer alan ders verme şartına ilişkin düzenleme yönünden yapılan inceleme;
Dava konusu doçentlik başvuru şartlarında değişiklik yapılmasına dair Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Genel Kurulu'nun ... tarih ve ... sayılı kararı ile, "Doçentlik Başvuru Kriterlerinin" "Eğitim-Öğretim" bölümüne, adayların doçentlik başvurusunda bulunabilmesi için doktora eğitimini tamamladıktan sonra dönemlik programlarda dört farklı yarı yılda veya yıllık programlarda iki farklı yılda lisans/lisanüstü dersi vermiş olmaları şartı getirilmiştir.
Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Genel Kurulu'nun ... tarih ve ... sayılı kararı ile "Doçentlik Başvuru Kriterlerinde" yapılan düzenleme ile doçent adaylarının doçentlik başvurusu yapabilmesi için, dönemlik programlarda 4 dönem, yıllık programlarda 2 yıl toplam da 4 yıl/8 dönem lisans ya da lisansüstü ders verme şartı getirilmiş, bu şart dava konusu düzenleme ile doçent adaylarına 4 dönem veya 2 yıl boyunca lisans ya da lisans üstü dersi vermiş olmak şartı şeklinde değiştirilmiştir.
Üniversitelerde görev alan profesör, doçent ve doktor öğretim üyeleri; bilimsel araştırma yapan, yaptıran, alanında ders veren ve öğrenci yetiştiren bilim insanlarıdır. Bu unvanlara sahip olanlar, salt bilimsel araştırma faaliyeti değil, eğitim öğretim faaliyetlerini de yürütmektedirler. Akademik anlamda eğitim öğretim faaliyeti ise sadece lisanüstü çalışmaları değil, belli bir birikim ve tecrübeyi de kapsamaktadır.
Bununla birlikte; özellikle mesleği akademisyenlik olmayan, ancak lisanüstü eğitiminden sonra doktorasını tamamlayan kişilerin belli bir akademik birikim ve tecrübeye sahip olmadan, üniversite ortamında çalışmadan, yeterli ders verme, araştırma yapma imkanına sahip olmadan doçentlik unvanı için başvuruda bulunmaları ve akabinde doçent olmaları eğitim ve öğretim kalitesinde düşmeye sebep olabilecektir.
Üniversitelerin doçentlik kadrolarına atanma, görevde yükselme usulüne değil açıktan atanma usulüne tabiidir. Söz konusu kadroya atanma için gerekli olan yöntem 2547 sayılı Kanun ve ilgili mevzuatta gösterilmiştir.
Bu nedenle üniversitelerin akademik kadrolarında görev almak isteyen doçent unvanlı kişilerin diğer şartları da taşımaları halinde akademik kadrolara atanabilecekleri açıktır.
Üniversitelerde çalışan akademisyenlerin araştırma ve bilimsel faaliyette bulunmaları esas olmakla birlikte; birer eğitim merkezi konumunda olan bu kurumlarda hem lisans hem de lisansüstü öğrenci yetiştirmeleri de öğretim üyeliğinin tabii ve zorunlu sonucudur.
Bu nedenle; asgari akademik tecrübe birikimine sahip olmaları amaçlanarak, akademik üretimde bilimsel nitelik ve kaliteyi artırmaya, liyakatli ve tecrübeli personeli göreve getirmeye yönelik düzenleme yapılmış olduğu sonucuna varılarak, dava konusu düzenlemenin bu kısmında kamu yararı ve hizmet gereklerine aykırılık görülmemiştir.
Dava konusu Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Genel Kurulu'nun ... tarih ve ... numaralı kararının 4. maddesinin (b) fıkrası yönünden yapılan inceleme;
Dava konusu düzenlemenin 4. maddesinin (b) fıkrası ile, Fen Bilimleri, Mühendislik Bilimleri, Ziraat Orman ve Su Ürünleri Temel alanlarında yer alan istisna ifadelerin kaldırılmasına karar verilmiştir.
Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Genel Kurulu'nun ... tarih ve ... sayılı kararı ile, tüm temel alanlarda "9. Eğitim - Öğretim" başlığı altında doçent adaylarına, doktora eğitimini tamamladıktan sonra, lisans veya yüksek lisans dersi vermiş olmak şartı getirilmiş olup, doktora unvanının alınmasından sonra, yükseköğretim kurumlarında en az 2 yıl kadrolu öğretim elemanı olarak görev yapanların bu şartttan istisna tutulacağı düzenlemesine yer verilmiştir. Tüm temel alanlarda yer alan ders verme şartı ve istisnasına ek olarak, Fen Bilimleri, Mühendislik, Ziraat Orman ve Su Ürünleri temel alanları ders verme şartına ek bir istisna getirilerek, "Türk Silahlı Kuvvetlerini Güçlendirme Vakfı bünyesindeki (iştirakler hariç) bağlı ortaklıklarda AR-GE birimlerinde veya Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü (TAGEM) bünyesindeki birimlerde araştırmacı olarak en az 4 yıl istihdam edilenler"in ders verme şartında muaf olacakları düzenlemesine yer verilmiştir.
Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Genel Kurulu'nun ... tarih ve ... sayılı kararından sonra dava konusu Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Genel Kurulu'nun ... tarihli ve ... sayılı oturumunda alınan ... sayılı kararının 4. maddesinin (b) fıkrası ile Fen Bilimleri, Mühendislik, Ziraat Orman ve Su Ürünleri temel alanları ders verme şartına getirilen ek istisna ifadelerin kaldırılmasına karar verilmiş, ders verme şartının süresi ve istisnası tüm temel alanlarda eşitlenmiştir.
Bu durumda, yapılan düzenleme ile Fen Bilimleri, Mühendislik, Ziraat Orman ve Su Ürünleri temel alanları ders verme şartına getirilen "Türk Silahlı Kuvvetlerini Güçlendirme Vakfı bünyesindeki (iştirakler hariç) bağlı ortaklıklarda AR-GE birimlerinde veya Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü (TAGEM) bünyesindeki birimlerde araştırmacı olarak en az 4 yıl istihdam edilenler" şeklindeki istisna ifadelerin kaldırılarak tüm temel alanlar için "9. Eğitim - Öğretim" başlığı altında yer alan düzenlemenin eşitlendiği görüldüğünden, yapılan düzenlemenin bu kısmının kamu yararı ve hizmet gereklerine uygun olduğu sonucuna varılmıştır.

KARAR SONUCU:
Açıklanan nedenlerle;
1.Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Genel Kurulu'nun ... tarih ve ... numaralı kararının 4. maddesinin (a) fıkrasında "önlisans dersi vermiş olmak." ibaresinin bulunmaması suretiyle eksik düzenlenmesi yönünden İPTALİNE oybirliği ile,
2. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Genel Kurulu'nun ... tarih ve ... numaralı kararının 4. maddesinin (a) fıkrasında yer alan ders verme şartına ilişkin düzenleme yönünden DAVANIN REDDİNE oyçokluğu ile,
3. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Genel Kurulu'nun .. tarih ve ... numaralı kararının 4. maddesinin (b) fıkrası yönünden DAVANIN REDDİNE, oybirliği ile,
4. Dava kısmen iptal kısmen ret ile sonuçlandığından ayrıntısı aşağıda gösterilen yargılama giderinin yarısı olan ... TL'nin davacı üzerinde bırakılmasına, diğer yarısının davalı idarelerden alınarak davacıya verilmesine,
5. Karar tarihinde yürürlükte bulunan Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi uyarınca ... TL vekalet ücretinin davalı idarelerden alınarak davacıya verilmesine,
6. Karar tarihinde yürürlükte bulunan Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi uyarınca ... TL vekalet ücretinin davacıdan alınarak davalı idarelere verilmesine,
7. Posta giderleri avansından artan tutarın kararın kesinleşmesinden sonra istemi halinde taraflara iadesine,
8. Bu kararın tebliğ tarihini izleyen 30 (otuz) gün içerisinde Danıştay İdari Dava Daireleri Kuruluna temyiz yolu açık olmak üzere, 09/04/2025 tarihinde karar verildi.

KARŞI OY :
(X)- Dava, Üniversitelerarası Kurul Başkanlığı tarafından 24/08/2023 tarihinde duyurulan Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Genel Kurulu'nun ... tarih ve ... numaralı kararının 4. maddesinin iptali istemiyle açılmıştır.
Dava konusu doçentlik başvuru şartlarında değişiklik yapılmasına dair Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Genel Kurulu'nun ... tarih ve ... sayılı kararı ile, "Doçentlik Başvuru Kriterlerinin" "Eğitim-Öğretim" bölümüne, adayların doçentlik başvurusunda bulunabilmesi için doktora eğitimini tamamladıktan sonra dönemlik programlarda dört farklı yarı yılda, yıllık programlarda iki farklı yılda lisans/lisanüstü dersi vermiş olmaları şartı getirilmiştir.
Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Genel Kurulu'nun ... tarih ve ... sayılı kararı ile "Doçentlik Başvuru Kriterlerinde" yapılan düzenleme ile doçent adaylarının doçentlik başvurusu yapabilmesi için, dönemlik programlarda 4 dönem, yıllık programlarda 2 yıl toplam da 4 yıl/8 dönem lisans ya da lisansüstü ders verme şartı getirilmiş, bu şartın istisnası olarak ise, doktora ünvanının alınmasından sonra, yükseköğretim kurumlarında en az 2 yıl kadrolu öğretim elemanı olarak görev yapanların bu bölümde yer alan şartı sağlayacağı belirtilmiştir. Bu şart dava konusu düzenleme ile doçent adaylarına 4 dönem veya 2 yıl boyunca lisans ya da lisans üstü dersi vermiş olmak şartı şeklinde değiştirilmiş, doktora ünvanının alınmasından sonra, yükseköğretim kurumlarında en az 2 yıl kadrolu öğretim elemanı olarak görev yapanların bu bölümde yer alan şartı sağlayacağına ilişkin istisnaya dair ise herhangi bir düzenleme yapılmamıştır.
Yükseköğretim kurumlarında kadrolu olarak görev yapan adaylar, kurumlarında iki yıl görev yapmaları halinde ders verme şartını sağlarken, diğer adayların ders verme yükümlüğü şartını sağlayabilmeleri için herhangi bir devlet ya da vakıf üniversitesinde görevlendirme yoluyla dört dönem veya iki yıl ders vermeleri gerektiği anlaşılmaktadır. Bu adaylar tarafından ders verilecek bir üniversitenin bulunamaması veya çalıştıkları kurumlarca görevlendirmenin yapılmaması halinde ise bu şartın sağlanamayacağı, dolayısıyla da doçentliğe başvuru yapılamayacağı görülmektedir.
Bu nedenle, doçentlik başvuru şartları arasında yer alan ders verme şartının yükseköğretim kurumlarında kadrolu olarak görev yapmayan adaylar aleyhine zorlaştırıldığı anlaşılmaktadır.
İdari işlemlerin bir sebebe ve gerekçeye dayalı olması hukukun genel ilkelerinden olup, bu ilke genel anlamda düzenleme veya işlem tesis eden idareyi, uyguladığı ve düzenleme yaptığı alanda, doğru ve anlamlı olgular ortaya koymaya ve bilimsel gerekçeleri tespit etmek suretiyle, bilimsel gerekçelere uygun hareket etmeye zorlar.
Uyuşmazlıkta; davalı idarelerce, dava konusu düzenlemenin amacının akademik unvanın niteliğinin artırılması ve kalitenin yükseltilmesi olduğu belirtilmekte ise de, söz konusu düzenlemenin bilimsel gerekçesinin ortaya konulamadığı anlaşılmaktadır.
Bu durumda, Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Genel Kurulu'nun ... tarih ve ... numaralı kararının 4. maddesinin (a) fıkrasında yer alan ders verme şartına ilişkin dava konusu düzenlemenin iptaline karar verilmesi gerektiği görüşü ile davanın bu kısmı yönünden karşı yönde oluşan çoğunluk kararına katılmamaktayız.