18 Yaş Öncesi İşçi/Memurluk Süreleri Emeklilik Hizmet Gününü Etkiler Mi?

Detaylar/Değerlendirmeler:

Hizmet nedir:

Sosyal güvenlik uygulamalarında hizmet, özetle; tüm çalışma hayatları boyunca Sosyal Güvenlik Kurumuna uzun vadeli sigorta kollarına tabi olarak prim ödemek suretiyle, 5434 kapsamında olan memurlarda da yine aynı sonucu getiren kesenek ve karşılık ödemek suretiyle geçirdikleri süreler olmaktadır.

Kazai Rüşt nedir:

4721 sayılı Türk Medeni Kanununa göre, Onbeş yaşını dolduran küçük, kendi isteği ve velisinin rızasıyla mahkemece ergin kılınabilmektedir. 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu Madde 40 hükmünde de, fenel olarak 18 yaşını tamamlayanlar Devlet memuru olabilmekle birlikte, aynı maddede bir meslek veya sanat okulunu bitirenlerin en az 15 yaşını doldurmuş olmaları ve Türk Medeni Kanununun 12 nci maddesine göre de kazai rüşt kararı almak şartıyla Devlet memurluklarına atanabilecekleri, belirtilmiştir. Özetle, kazai rüşt reşit kılınma durumudur ve bir anlamda meslek veya sanat okulunu bitiren ve bunlarla ilgili göreve başlama şartıyla sınırlı olan bu uygulama kişilerin çalışma hayatlarını önceden başlatmaya imkan veren durum olarak da görülebilir.

A)İŞÇİ OLARAK GEÇEN SÜRELER

Memurların 18 yaşından önce geçmiş olan işçilik süreleri, memurluk süreleri ile birleştirilir. Bu birleştirme neticesinde de, bu süreler memurların emeklilik hizmetlerinde (20 veya 25 yıl) kullanılır.

Dayanak kanun metinleri ve açıklamalarımız:

1.2829 sayılı hizmet bütünleşmesini sağlayan kanunun 4 üncü maddesi:

"Kurumlara tabi çeşitli işlerde çalışmış olanların hizmet süreleri, aynı tarihlere rastlamamak kaydıyla bu Kanuna göre aylık bağlanmasına hak kazanıldığında birleştirilir.

Ancak, hizmet süreleri toplamının aylık bağlanmasına yeterli olmaması halinde, bu Kanun hükümleri uygulanmaz."

Bu hükümde; hizmet bütünleşmesinde 18 yaş altı veya üstü şeklinde bir ayrım yapılmadığı görülmektedir.

2829 sayılı Kanunun 6 ncı maddesi Sigortalılık süresinin başlangıcını belirlemekte, 18 yaşından önce kurumlardan herhangi birine sigortalı olanların sigortalılık sürelerinin başlama tarihinin, 18 yaşını doldurdukları tarih kabul edileceğini açıklamaktadır. Bu şart 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun mülga hükümlerinin uygulanmasında da geçerli olacağı anlaşılmakta, ayrıca burada da 18 yaş altı ya da sonrası geçen hizmetlerin emeklilik hizmet süresinde değerlendirilip değerlendirilmeyeceği şeklinde bir ayrımın olmadığı sadece sigortalılık süre başlangıcı yönüyle bir sınırlama olduğu anlaşılmaktadır.

Ayrıca, 4857 sayılı İş Kanununda 18 yaşını doldurmamış kişilerin de çalışabilecekleri Madde 71 hükmü ile "Onbeş yaşını doldurmamış çocukların çalıştırılması yasaktır. Ancak, ondört yaşını doldurmuş ve ilköğretimi tamamlamış olan çocuklar, bedensel, zihinsel ve ahlaki gelişmelerine ve eğitime devam edenlerin okullarına devamına engel olmayacak hafif işlerde çalıştırılabilirler." ibaresi ile açıklanmıştır.

2. 5434 sayılı Kanun Ek Madde 18 hükmü: Bu madde hükmü de sigortalı olarak geçen sürelerin memurların emeklilik keseneğine esas aylık intibak işlemi ile sınırlı olmak üzere 18 yaşından önceki sürelerin dikkate alınmayacağını belirlemekte, yine hizmet olarak 18 yaş altı veya üstü şeklinde bir ayrım yapmamaktadır.

B) MEMUR OLARAK GEÇEN SÜRELER

Memurların 18 yaşından önce geçen süreleri emeklilikte hizmet olarak kabul edilmez. 18 yaşından önce geçen sürelerin hizmet olarak sayılabilmesi için memurun bir meslek veya sanat okulunu bitirmesi ve bu meslekleri ile ilgili memuriyet görevine kaza-i rüşt kararı almak suretiyle başlaması gerekiyor. Aksi halde sayılmıyor. Bu konu 5434 sayılı Kanun Ek Madde 21 hükmünde ve 5510 sayılı Kanun Madde 6 hükmünde açıklanmıştır. Yine, 18 yaşından önce geçen memurluk süreleri intibak işlemlerinden sayılmaz.

C) ÇALIŞMA HAYATINA 1 EKİM 2008 TARİHİNDEN SONRA BAŞLAYAN MEMURLAR VE İŞÇİLERİN 18 YAŞINDAN ÖNCE GEÇEN SÜRELERİ:

İşçiler şayet 18 yaşını doldurmamışlarsa sigortalı sürelerinin başlangıcı olarak sayılmamaktadırlar. Sigortalı sürenin başlangıcı yönüyle sayılmasalar da 18 yaşının altında geçen süreler hizmet olarak sayılmaktadır. Yani sigortalı sayılmamak sadece sigortalılık başlangıç tarihini etkilediğinden hizmet yönünden bir engeli bulunmamakta, bilakis 4857 sayılı İş Kanunu buna imkan vermektedir.

Ancak kazai rüşt kararı alıp öğrenimleri ile ilgili göreve başlarlarsa hem sigortalılık başlangıcında hem de hizmetten sayılmaktadır. 5510 sayılı Kanun Madde 6 hükmü buna imkan sağlayan hükümdür. Memurlar için de durum aynıdır. 18 yaşından önce geçen süreler hizmetten sayılmaz. Ancak kazai rüşt kararı var ve öğrenimleri ile ilgili göreve başlamışlarsa hizmetten sayılmaktadır.

Sonuç bağlamında değerlendirmemiz: 14 yaş dolumu ile 18 yaş dolumu aralığında çalışmaları bulunan memurların, memurluktan önce geçmiş olan süreleri 2829 sayılı hizmetlerin bütünleşmesini sağlayan Kanun gereği bütünleşmekte ve emeklilik hizmet gününden sayılmaktadır.

5434'e tabi memurların sigortalı çalışmalarının intibak işlemine tabi tutulması, 5434 sayılı Kanunun Ek Madde 18 hükmü gereği olmaktadır. Bu maddede, açık olarak 18 yaşından önce geçen sigortalı çalışmalarının intibak işlemine tabi tutulmayacağı belirlenmiştir. Dolayısıyla da, İş Kanunu hükümlerinde de, 18 yaşının altında sigortalı olarak çalışılmasının mümkün olduğu belirtilmiştir, bu nedenle çalışılan bu sürelerin hizmet sayılmama gibi bir durum söz konusu değildir.