Paraya resmi basılan ilk Türk kadını

Küçük Sabiha'nın çocukluğu Ege'nin şirin ilçelerinde geçti. İlkokul birinci sınıfta, 23 Nisan töreni için annesinin giydirdiği 'eğribaş' adlı gelin başlığı aklını başından aldı. Olayın devamı da müsamerede taktığı gelin başlığıyla şekilleniyor.

Halk kültüründe önemli bir yeri olan yöresel kıyafetleri, yıllarca toplayıp koleksiyon oluşturan, dış ülkelerde koleksiyonlarına yönelik sergiler açan Sabiha Tansuğ'un milli bir hikayesi var. Diğer önemli özelliği ise halktan bir kişi olarak paraya resmi basılan ilk kadın olması. Genç Cumhuriyet'te doğup günümüze kadar uzanan hayatı gerçekten de iham verici.

DEMİR PARAYA YÜZÜ BASILAN İLK KADIN

Evet, devlet adamı ya da tanınmış bir kişi olmayan Sabiha, gencecik yaşında bir demir paraya yüzü basılan ilk kişiydi. Sabiha, Gümülcine'de doğmuş, ailesiyle birlikte 1941'de Türkiye'ye göç etmişti. Çocukluğunu Ege'nin güzel iklim ve tabiatı içerisinde ama yoksullukla geçirmişti.

ŞAPKALAR, ELBİSELER DİKMEYE BAŞLADI

İlkokulda müsamere sırasında ''Eğribaş'' adlı gelin başlığını giydiğinde ona hayran oldu, ömrünün geri kalanı da bu hayranlıkla beraber şekillendi. Göztepe Kız Sanat Enstitüsü'nde okuyan Sabiha Tansuğ bu yıllarda şapkalar yapıp sattı, Anadolu'nun yöresel kıyafetlerinden esinlenerek kuklalara elbiseler dikmeye başladı.

AVRUPA GEZİLERİNDE GÖRDÜKLERİNDEN ESİNLENDİ

1953'te İstanbul'a gittiğinde, Anadolu kadın portreleriyle tanınan ressam Nuri İyem'den resim dersleri almaya başladı. Burada Anadolu ve halk kültürüne gittikçe hayranlık duymaya başladı. 1963'teki bir Avrupa gezisinde gördüğü kostüm müzelerinden de oldukça etkilendi. Burada gördüklerinden esinlenerek Anadolu köylerinin de muazzam müzeler olabileceğini düşünmeye başladı.

PİYER LOTİ KAHVESİ'Nİ AÇTI, ÜNLÜLER AKIN ETTİ

Türkiye'ye döndüğünde 1964'te İstanbul Piyer Loti tepesinde Türk kahvelerini model alarak Piyer Loti Kahvesi'ni açmaya karar verdi. Dönemin sanatçı, yazar, gazeteci gibi önde gelen isimleri dekorasyonu oldukça güzel ve yerel olan bu kahveye akın etmeye başladılar. Yoğunluk öyle artmıştı ki belli bir süre sonra kahveye ancak rezervasyonla gidilebilir oldu.

Bu kahve aslında tarihi bir kahveydi ve o dönem bu köklü mekanı işleten kişi de Sabiha Hanım'dı. Sabiha Tansuğ, aldığı tehditler ve hiçbir yetkilinin de işin peşine düşmemesinden dolayı büyük şöhret yapmış, turistlerin de uğrak mekanı olmuş kahveyi kapatmak zorunda kaldı.

ARABASI BOZULDU, SIĞINDIĞI YERDE 'EĞRİBAŞ'I GÖRDÜ

Bu dönem ayrıca Meydan Dergisi'nde turizm yazıları yazmak için Ege'de araştırma gezilerine çıkmaya karar verdi. Bu gazetecilik döneminde sonradan eşi olacak olan meslektaşı Haluk Tansuğ ile beraber Türkiye'yi dolaşırken görev arabaları Milas'ta bozuldu. Tamiri beklerken bir köy kahvesine girdiler ve Sabiha Hanım burada ilkokul müsamerelerinde başına taktığı Eğribaş başlığını gördü.

O çok sevdiği başlığı görür görmez, kimsenin de kullanmadığını görünce satın aldı. O günden sonra Anadolu'nun pek çok yerine seyahat edip farklı tarzdaki başlıkları toplamakla uğraştı. Sabiha Hanım 1965 - 1995 yılları arasında bu sevdası uğruna Anadolu'yu gezdi.

1970'LERDE 50 KURUŞLARIN ÜZERİNDE O VARDI

Vakit Sabiha Hanım'ın vaktiydi; 1968'te Galatasaray Lisesi'nin yanındaki Yapı Kredi binasında ''Anadolu Kadın Başlıkları'' adlı ilk sergisini açtı. Dönemin Darphane Müdürü de sergideki başlıklardan biriyle Sabiha Hanım'ın fotoğrafını çekip madeni paraya basmayı çok istedi. Sabiha hanım da bu teklifi sevinçle kabul etti. 1970'lerde basılan tüm 50 kuruşlara Ankara gelin başlığıyla portresi basıldı.

Böylece siyasi ya da etkin bir isme sahip olmayan halktan birinin fotoğrafı paraya basılarak, dünyada da bir ilk gerçekleşmiş oldu.