Karaciğer yağlanması
Dr. Murat Kınıkoğlu'nun yazısı
Karaciğer yağlanması, adı üstünde karaciğer hücrelerinin yağla işgal edilmesi ve buna bağlı olarak karaciğerin büyümesidir. Orta yaş üstü, özellikle kilolu kişilerde oldukça sık görülür. Erişkin insanların yaklaşık yüzde 20-30'unda karaciğer yağlanması olduğunu ve kabaca her 10 kişiden birinde karaciğer enzimlerinin yüksek olduğunu söyleyebiliriz. Karaciğer yağlanması, genellikle hiçbir şikayete neden olmamakla birlikte ileri dönemlerinde karnın sağ üst kısmında dolgunluk ve şişkinlik hissine neden olabilir. Laboratuvar bulguları olarak karaciğer enzimlerinin (GOT, GPT, GGT) normal değerlerin üzerine çıkmasına neden olur -ki bu da insanları endişeye sevk eder.
Karaciğer yağlanması ve enzim yükselmesinin pek çok nedeni olabilir. Tabii ki bunların bir kısmı önemli olup ileri tetkikler gerektirir, ancak çoğu zararsızdır. Örneğin geçirilmiş basit viral hepatitler karaciğer enzimlerinde ömür boyu sürecek hafif yükselmelere neden olabilirler. Ülkemizde 50 yaşını geçen insanların yüzde 80-90'ı (farkında olarak veya olmayarak) hepatit A geçirdiği için enzim yüksekliği de sık görülmektedir. İkinci en büyük karaciğer yağlanması nedeni alkol kullanımıdır. Bunun haricinde örneğin kolesterol ilaçları gibi bazı ilaçların yan etkisine bağlı olarak da karaciğer enzimleri yükselebilir. Örneğin uzun süreli antibiyotik kullanımı karaciğer yağlanması yapabilir. Hormon tedavileri, ağrı giderici ilaçlar, vitamin kullanımı da karaciğer yağlanması nedenleri arasında sayılabilirler. Bazı bitkisel ilaçların bile karaciğer enzimlerini yükselttiği gösterilmiştir. Son olarak şişmanlığında karaciğerde yağlanmaya neden olabileceğini söylemek gerekir. Tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de obezitenin artması ile karaciğer yağlanmasının daha sık görülmesi kaçınılmazdır.
Karaciğerimiz, kanımızı toksinlerden, ölü hücrelerden, mikroorganizmalardan ve aşırı yağdan temizleme görevi yapan önemli bir organımızdır. Aşırı karaciğer yağlanması hücrelerin yeteri kadar fonksiyon görmesini, kanın temizlenmesini engeller. Karaciğerin en önemli görevlerinden birisi de yağ yakıcı rolüdür, bu yüzden kilo kontrolünde karaciğerin önemli bir işlevi vardır.
YAĞLI KARACİĞERİN TEDAVİSİ
Karaciğerdeki yağlanma giderilebilir mi? Eğer karaciğerinizde önemli bir nedene bağlı olmayan basit bir yağlanma varsa ve doktorunuz enzim yüksekliklerini izah edecek başka önemli bir neden bulamadı ise (hepatit A, B, C geçirmediyseniz) aşağıdaki önlemler işe yarayabilir, en azından yağlanmanın ilerlemesi engellenebilir.
1. Doktorunuza danışarak başta vitaminler olmak üzere ilaçlarınızdan azaltılabilecek olanları kaldırın.
2. Kilo kaybı ve egzersizin karaciğer yağlanmasını azalttığını ve enzim seviyelerini düşürdüğünü gösteren çalışmalar vardır. Diyet yaparak ideal kilonuza inin. Dikkat!... Hızlı kilo kaybının karaciğer için zararlı olduğu gösterilmiştir. Haftada 1.5 kg.'dan daha fazla kilo verilmesi doğru olmaz.
3. Alkolü tam olarak kesin veya azaltın.
4. Şekerli ve unlu yiyeceklerden uzak durun, şeker hastalığınız varsa açlık ve tokluk şekerlerinizin tam olarak kontrol altında olduğundan emin olun.
5. Yağlı yiyeceklerden ve yağda kızartılmış yiyeceklerden uzak durun.
6. Meyve ve sebze tüketiminizi artırın.
7. Kan trigliserid seviyenizin normal sınırlar içinde olmasına dikkat edin. Doktor kontrolü altında yılda bir kez karaciğer enzimlerine baktırın. Sonografi ile karaciğer ve dalak büyüklüğünün takip edilmesi de yararlı olur.