Mustafa Armağan'ın 'Talat Paşa Masondu' Sözlerine Tepki
Mustafa Armağan'ın Talat Paşa hakkında sosyal medyada paylaştığı "Talat Paşa Türk Masonluğunun ilk Büyük Üstadırdır" ifadeleri, akademik çevrelerde ve tarihçiler arasında tepkiye neden oldu. Tarihçiler, 1915 tehcir kararıyla Türklüğün Anadolu topraklarında yerleşmesini sağlayan Talat Paşa'ya günümüz algıları kapsamında Mason damgası vurulmasının haksızlık olduğunu, Talat Paşa'nın Sultan Abdülhamid'in takibinden kurtulmak için Masonluğu bir araç kullandığına dikkat çekti. Mustafa Armağan'ın bu temel bilgiye dahi sahip olmadan tarihçilik yapması tepki topladı
Talat Paşa'nın masonlukla ilişkilendirilmesine dair iddialar, Osmanlı'nın son döneminde siyasi yapıların Avrupa merkezli gizli cemiyetlerle kurduğu pragmatik ilişkiler üzerinden yeniden değerlendiriliyor. Armağan'ın "ilk büyük üstat" nitelemesine karşı çıkan uzmanlar, Talat'ın masonluğu ideolojik bağlılıktan ziyade stratejik bir zemin olarak gördüğünü; milli menfaatler doğrultusunda bu yapıyı geçici olarak kullandığını savunuyor. Tartışma, İttihat ve Terakki kadrolarının devlet aklıyla yaptığı hamlelerin günümüzde nasıl okunması gerektiği sorusunu da yeniden gündeme getiriyor.
Mustafa Arman bugün sosyal medya hesabından yaptığı paylaşımda şöyle dedi: "Talat Paşa Türk Masonlugunun ilk büyük Üstadıdır."
"Masonluk, dönemin şartlarında bir araçtı"
İddialara karşılık olarak yapılan değerlendirmelerde, Sultan II. Abdülhamid döneminde mason localarına verilen imtiyazların, İttihat ve Terakki kadrolarının bu yapıları istihbarat amaçlı kullandığını ortaya koyduğu belirtildi. Mustafa Armağan'a yönelik tepkilerde şu görüşlere yer verildi:
"Mason locaları Avrupa'nın baskıları sonucu Sultan Abdülhamid'in verdiği
imtiyazla aranamıyordu. Dergileri serbestçe basılıyor ve
dağıtılıyordu. İttihatçıların masonlukla ilişkisi bundan daha öte değildir.
Mason locaları, toplantıların hafiyelerden uzak yapılabileceği tek bölgelerdi.
Ayrıca bu yeni yabancı teşekkülü de kontrol edebilmek için Talat bey mason olup
kendine de büyük üstat dedirtti. Masonluk ittihatçılar için bir dönem Avrupalıların
planlarını da içerden takip ettikleri bir araçtı. Nitekim Türk devleti daima
mason teşekkülleri sadık kişilerin kontrolünde tutarak açık bırakmıştır.
Bir İttihatçı için İttihat Terakki den daha üst daha önemli daha onurlu bir
teşekkül ve mertebe yoktu."
"Talat Paşa'nın tavrı 24 Nisan'da netleşti"
İttihat ve Terakki üzerine çalışmalarıyla tanınan yazar İsmail Küçükkılınç ise Talat Paşa'nın masonluğu araçsallaştırdığını şu sözlerle savundu:
"Talat Paşa, yabancı etkiden kurtulmak için Türk Masonluğu tesis etmeye çalıştı. Ancak asıl inancı ve sadakati İttihat ve Terakki'yeydi. 24 Nisan 1915'teki Tehcir Operasyonu'nda, komitacı ve ayrılıkçı Ermeni masonlara dahi acımadı. Bu da gösteriyor ki masonluk onun için vatan menfaati doğrultusunda kullanılan bir enstrümandı."
Küçükkılınç ayrıca, 24 Nisan 1915'teki Tehcir Operasyonu'nu yürüten güvenlik birimlerinden biri olan Reşat Mimaroğlu'nun da bir mason olduğunu ancak bu durumun uygulamaları etkilemediğini belirterek, "Talat, sadakati devlete olmayan kimseyi ayırt etmeden bertaraf etti" dedi.
Tarih tartışmaları yeni bir boyuta taşındı
Mustafa Armağan'ın açıklamasıyla alevlenen tartışmalar, Talat Paşa'nın siyasi kimliğinin yanında dönemin güç dengeleri içinde masonluk gibi yapıların nasıl kullanıldığını da gündeme taşıdı. Tarihçiler, bu tür yapıların dönemin istihbarat ve diplomasi araçları arasında yer aldığını, ancak nihai hedefin her zaman İttihat ve Terakki çizgisi olduğunu vurguluyor.