Çocuğunuza zatürre aşısı yaptırdınız mı?

Hülya Yıldırım

Zatürre yani pnömoni, dünya üzerinde en çok ölüme neden olan bulaşıcı hastalık. Yılda ortalama 4 milyon çocuk, zatürre nedeniyle ölüyor. Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Enfeksiyon Hastalıkları Ünitesi ve Enfeksiyon Hastalıkları Derneği Başkanı Prof. Dr. Mehmet Ceyhan, 'zatürre' deyince bilmemiz gerekenleri anlattı.

Zatürre, ülkemizin de en önemli sağlık sorunlarından biri. Her yaşta görülebilen bir hastalık olmakla birlikte, en çok bebek ve küçük çocuklarla yaşlıları vuruyor. Sağlık Bakanlığı'nın verilerine göre, ülkemizde 1-4 yaş arasındaki çocuklarda en çok görülen ölüm nedeni yüzde 22 ile zatürre...

Zatürre, akciğer iltihabıdır ve belirti olarak başlıca iki tip tabloya yol açar:

Tipik zatürre: Genellikle bir üst solunum yolları enfeksiyonunu takiben ani olarak başlar. Yüksek ateş, üşüme-titremeler, öksürük, balgam, nefes alırken batar tarzda göğüs ağrısı, nefes darlığı, iştahsızlık, halsizlik gibi belirtiler görülür.

Atipik zatürre: Daha sinsi bir seyir gösterir. Ateş çok yüksek değildir. Kuru inatçı bir öksürüğe karşılık, balgam hemen hiç bulunmaz. Göğüs ağrısı, nefes darlığı ve genel durum bozukluğu gibi belirtilere de çoğu zaman rastlanmaz.

NASIL TEŞHİS EDİLİR?

Zatürrenin teşhisinde birinci görev anne babaya düşüyor. Çocukta ateş, öksürük varsa ve nefes darlığı varsa mutlaka doktora gidilmeli. Doktor, önce akciğeri dinleyerek dinleme bulgusu almak isteyecektir. Fakat, zatürreede en önemli tanı aracı akciğer röntgenidir. Bazı durumlarda tomografi de yapılması gerekebilir. Balgam, kan incelemeleriyle hangi mikrobun zatürreye neden olduğu saptanabilir, özel durumlarda bronkoskopi yapılması gerekebilir.

Zatürre mutlaka gecikilmeden tanı konması ve tedavisine başlanması gereken bir hastalıktır. Zatürreye bağlı ölümlerin yüzde 40'ının ilk 24 saatte olması, erken tedavinin ne kadar önemli olduğunu gösterir. Tedavide önemli olan, doğru antibiyotiğin seçilmesi, yeterli doz ve sürede kullanılmasıdır. Öksürüğü hafifletici, ateş düşürücü ilaçlardan da yararlanılır. En az 1 hafta yatak istirahatı gerekir. Tedavinin gecikmesi ölüm ihtimalini artırır.

KİMLER RİSK ALTINDA?

- Gelişmekte olan ülkelerde 5 yaş ve özellikle 2 yaş altı çocuklar risk altındadır.

- Yaşlılar risk altındadır.

- Sigara dumanı ve kapalı mekanlarda hava kirliliğine maruz kalmak riski artırır.

- Bağışıklığı baskılayan hastalıkları olan çocuk ve yetişkinler daha büyük risk altındadır.

- Bağışıklık sisteminin zayıflamasına sebep olması yüzünden yetersiz beslenme de çocuklarda riski artırır.

- Pnömokokun bir diğer özelliği de bulaşmanın önlenmesindeki zorluktur. Hastalık için kaynak, esas olarak hastalık bulgusu göstermeyen, tamamen sağlıklı görünen taşıyıcılardır.

NE SEBEP OLUR?

- Zatürreye neden olabilen pek çok mikrop (bakteri, virüs, mantar, parazit) vardır. Bunlar içinde en çok rastlanan 'streptococcus pneumoniae', kısa adıyla pnömokok mikrobudur.

- 5 yaş altı çocuklarda zatürreye bağlı ölümlerin yüzde 50'sinin nedeni pnömokoktur. Pnömokok tüm yaş gruplarında bakteriyel zatürrelerin en sık nedenidir.

- Grip virüsü de salgınlar arasında çok kişinin zatürre olmasına neden olur.

- Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre, dünyada her yıl 155 milyon çocukluk çağı zatürresi görülüyor.

- Zatürre çocuklar arasında tüm hastalıklardan daha fazla can alıyor. Ölümlerin yüzde 40'ı ilk 24 saat içinde oluyor.

- Zatürre, dünyada 5 yaş altı çocuk ölümlerinin 5'te birine neden oluyor.

- Dünyada her yıl 2 milyon çocuk ya da her 20 saniyede 1 çocuk zatürre nedeniyle ölüyor.

- Sağlık Bakanlığı'nın 2003 verilerine göre, zatürre, 5 yaşından küçük çocuklarda çocuk ölümlerinin bir numaralı nedeni.

- Ülkemizde her yıl 2 yaşından küçük çocuklarda pnömokoklara bağlı olarak yaklaşık 250 bin zatürre vakası görüldüğü tahmin ediliyor.

KORUNMA YÖNTEMLERİ

Anne sütü, hijyen, bebek ve çocukların tozlu, sigara dumanlı ortamlardan uzak tutulması ve zatürre aşısı en önemli korunma yöntemleri.

AŞI YAPTIRSAK DA ÇOCUK HASTALANIR MI?

Konjege pnömokok aşısı, pnömokok zatürrelerinin yüzde 60'ını, bütün çocukluk çağı zatürrelerinin yüzde 40'ını, pnömokok menenjitlerinin yüzde 80'ini ve ortak kulak iltihaplarının da yüzde 60'ını önlüyor. Aşıya rağmen hastalanan çocuklar işte bu yüzde oranlarının dışında kalmış oluyor. Ya da hastalığa pnömokok dışında bir bakteri ya da virüs neden olmuş olabiliyor. Fakat, özellikle 5 yaşına kadar aşının yaptırılması da şart!

ZATÜRRE AŞISI

- Konjuge pnömokok, halk arasındaki adıyla zatürre aşısı, 2006 yılında Sağlık Bakanlığı aşı takvimine dahil edildi. Çünkü pnömokokun neden olduğu hastalıklar dünyada en fazla ölüme sebep olan, 'aşı ile önlenebilir' hastalıklar.

Pnömokoka karşı koruma sağlayan pnömokok aşısı, halk arasındaki adıyla zatürre aşısı, çocuklarda ve yetişkinlerde etkili bir koruyuculuk sağlar.

- 2 yaş altındaki çocuklarda kullanılması gereken aşı konjuge pnömokok aşısıdır. Zatürrenin yüzde 85_i ilk 2 yaşta görülür.

- Her yıl ülkemizde doğan tüm bebeklere Sağlık Ocağı ve Ana Çocuk Sağlığı Merkezleri'nde ücretsiz olarak yapılmaktadır.

Kuzucuğum zatürre oldu!

Geçtiğimiz hafta cuma günü 8,5 yaşındaki kızım okuldan, 'Çok halsizim' diye geldi. Ateşi yoktu, hafta sonu ise, ateşi 37,5 civarında seyretti. Pazartesi günü okula göndermedim, doğru dürüst bir hastalık bulgusu olmamasına rağmen doktora götürdüm. Doktorumuz farenjit teşhisi koydu. '1 gün daha dinlensin, göğsünde-kulağında bir şey yok, okula gidebilir' dedi hatta. Çarşamba sabahına ise çocuk-alerji uzmanına randevu almıştım, 3 yıldır Duru'nun alerji durumu gözden geçirilmemişti, içimde de garip bir his vardı. 'Bu hastalık da niye doğru dürüst belirti vermedi' derken salı gecesi ateşi 39,5'a çıktı, öksürük başladı ama ne öksürük, tam bir gıcık! Ertesi gün doktor Duru'nun göğsünü dinlerken yüzü değişti ve akciğer filmi istedi. Akciğer filmine bakınca da, 'Zatürre olmuş maalesef' deyiverdi. Önce kulaklarıma inanamadım. Daha 1 gün önce akciğerlerini dinleme bulgusunda bir şey çıkmamıştı! 'Ama ama...' derken, hemen tedaviye başlandı tabii, Allah'tan erken teşhis edilmişti...

Sonra, kimle konuşsam çocuğunun zatürre olduğunu öğrendim. Hatta şu sıra hastanedeki çocukların yüzde 90'ı zatürre nedeniyle yatıyorlarmış... Ama çoğu ailenin tedavi aşamasında kafasının çok karıştığına üzülerek şahit oldum. Çünkü zatürrenin tedavisinin sağlıklı yapılabilmesi için, zatürreye neden olanın bakteri mi, virüs mü olduğunun tespiti de gerekiyor ve aynı akciğer filmine bakan bir doktor 'Bu virüse bağlı zatürre' derken, diğeri 'Bu bakteriye bağlı zatürre' diyebiliyor. Biz ise tedaviye başlandıktan 5 gün sonra, doktor kontrolüne gittiğimizde akciğer filmi temiz çıktı; kuzucuğum, erken teşhis sayesinde 5 günde iyileşivermişti...

Siz siz olun, bebeklerinizi mutlaka aşılatın. Malum okullu çocuklar burun akıntısı, öksürük ve boğaz ağrısından kurtulamıyor. 'Bir ilaç veririm bir şeyi kalmaz' demeyin sevgili anneler, kendi kendinize doktorculuk oynamayın ve mutlaka her seferinde doktora başvurun. Bir gün, hatta yarım gün içinde hastalıkların seyri değişebiliyor ve zatürre kapıyı çalabiliyor.