İşçiler yarım zamanlı çalışabiliyor, memurlar bekliyor

Pandemi süreciyle birlikte yaşanan dijital dönüşüm ve yeni normal olarak adlandırabileceğimiz hususlar iş yaşamında büyük değişimler yarattı. COVİD-19 virüsüne karşı alınan tedbirler çerçevesinde Cumhurbaşkanlığı Genelgesi marifetiyle kamu kurumlarında esnek çalışma (dönüşümlü, uzaktan) yöntemlerine geçildi.

Gelinen noktada geçtiğimiz yıl ilk kez hayata geçen uzaktan ve dönüşümlü çalışma sistemleri pandemi kapsamında alınan tedbirlerde kademeli iyileşme sürecine geçildiğinden kaldırılmak suretiyle, kamuda normal mesaiye geçildi.

Diğer taraftan, 10 Şubat 2016 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanan 6663 sayılı Kanunla 657 sayılı Devlet Memurları Kanununa eklenen 43 üncü madde çerçevesinde, devlet memurlarına "Doğum sonrası yarım zamanlı çalışma" imkanı getirilmiş, bu düzenlemenin kullanımına ilişkin usul ve esaslar ile bu haktan yararlanamayacak memurları; hizmet sınıfı, kadro unvanı, kurum veya teşkilat bazında birlikte veya ayrı ayrı belirlemeye Cumhurbaşkanı yetkili kılınmıştır.

Öte yandan, 6663 sayılı Kanunun 21 inci maddesiyle 4857 sayılı İş Kanununun 13 üncü maddesine, "Bu kanunun 74 üncü maddesinde öngörülen izinlerin bitiminden sonra mecburi ilköğretim çağının başladığı tarihi takip eden ay başına kadar bu maddeye göre ebeveynlerden biri kısmi süreli çalışma talebinde bulunabilir. Bu talep işveren tarafından karşılanır ve geçerli fesih nedeni sayılmaz. Bu fıkra kapsamında kısmi süreli çalışmaya başlayan işçi, aynı çocuk için bir daha bu haktan faydalanmamak üzere tam zamanlı çalışmaya dönebilir. Kısmi süreli çalışmaya geçen işçinin tam zamanlı çalışmaya başlaması durumunda yerine işe alınan işçinin iş sözleşmesi kendiliğinden sona erer. Bu haktan faydalanmak veya tam zamanlı çalışmaya geri dönmek isteyen işçi işverene bunu en az bir ay önce yazılı olarak bildirir. Ebeveynlerden birinin çalışmaması halinde, çalışan eş kısmi süreli çalışma talebinde bulunamaz. Üç yaşını doldurmamış bir çocuğu eşiyle birlikte veya münferiden evlat edinenler de çocuğun fiilen teslim edildiği tarihten itibaren bu haktan faydalanır.

Beşinci fıkra kapsamında hangi sektör veya işlerde kısmi çalışma yapılabileceği ile uygulamaya ilişkin usul ve esaslar Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca çıkarılacak yönetmelikle belirlenir." düzenlemesi getirilmiştir.

Bu çerçevede, 8 Kasım 2016 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanan "Analık İzni veya Ücretsiz İzin Sonrası Yapılacak Kısmi Süreli Çalışmalar Hakkında Yönetmelik"le kısa bir süre sonra işçiler için yarı zamanlı çalışma hakkı uygulamaya geçmiştir.

Ne hikmetse, kadın işçiler için süratli bir şekilde doğum sonrası yarım zamanlı çalışmayı hayata geçiren Bakanlık beşinci yılına girdiğimiz bu süreçte memurlar için aynı düzenlemeyi halen uygulamaya koyamamıştır. Pandemiyle birlikte esnek çalışma sistemlerine geçişten sonra kadın çalışanların bu yasal düzenlemeden yararlanmaya ihtiyacı yok gibi gözükse de, belirli bir kesim bu düzenlemeden istifade etmek için dört gözle beklemektedir.

İşin ilginç yanı, aynı Bakanlık işçiler için Uzaktan Çalışma Yönetmeliğini hayata geçirmiştir. Buna göre, kamu kurum ve kuruluşlarınca ilgili mevzuatına göre hizmet alımı suretiyle gördürülen işler ile milli güvenlik açısından stratejik önemi haiz birim, proje, tesis veya hizmetler haricinde işçinin ve işverenin anlaşması halinde uzaktan çalışma sözleşmesine dönüştürebilecektir.

Gelinen noktada, aynı kamu kurumunda aynı işin yapan kişilerin statülerinden kaynaklı farklı mevzuatlara tabi olması sebebiyle, esnek çalışma modellerinden yararlanma noktasında adaletsizlik bir durum oluşmuştur. Memur anne yarı zamanlı çalışmadan yararlanamazken işçi bu düzenlemeden istifade edebilmekte, memurlar uzaktan çalışma sistemine geçemezken, işçiler yeni düzenlemeyle bundan da faydalanabilecektir.

Sonuç olarak, esnek çalışma modellerinin hayata geçirilmesinin bir parçası olan yarı zamanlı çalışma ve uzaktan çalışma yöntemlerinin bir an evvel memurlar için uygulamaya konulması özellikle kadın istihdamının arttırılmasına pozitif etkiler yaratacaktır. Bununla birlikte, 25 Şubat 2011 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanan 6111 sayılı Kanun ile 657 sayılı Kanunun 100 üncü maddesine eklenen "Memurların yürüttükleri hizmetin özelliklerine göre, bu madde uyarınca tespit edilen çalışma saat ve süreleri ile görev yerlerine bağlı olmaksızın çalışabilmeleri mümkündür. Bu hususa ilişkin usül ve esaslar, Cumhurbaşkanınca belirlenir." hükmü getirilmesine rağmen halen uygulamaya geçilmesi konusunda bir adım atılamamıştır. 2013'te, esnek çalışmanın pilot uygulaması olacak başlıklı haberimizde pilot olarak bu uygulamanın başlayacağı Resmi Gazete'de kayıtlara geçmesine rağmen kamu hizmetinde en önemli katkıya sahip memurlar açısından uzaktan çalışma yönteminin uygulanmasına yönelik düzenleme yapılmaması büyük bir eksiklik olarak gündemi meşgul etmeye devam etmektedir.