Ek gösterge düzenlemeleriyle ortaya çıkan yeni bir mağduriyet: Belediye başkan yardımcıları maaşları
Belediye Başkan Yardımcılarının ek gösterge ile makam ve görev tazminatı yönünden yaşadığı sornların değerlendirilmesi için bir Çalıştay düzenlendi. Çalştay'da Belediye Başkan yardımcılarının yeni yasal düzenlemeler ile daha da derinleşen ek gösterge mağduriyetinin ortaya çıkması, ve bu sorunun çözümü için öneriler yer aldı.

Belediye Başkan yardımcılarının yapmış olduğu çalıştay sonrası ortak açıklama şu şekilde:
BELEDİYE BAŞKAN YARDIMCILARININ EK GÖSTERGE SORUNSALI
Belediye Başkan Yardımcılarının yaşadığı yeni yasalaşan düzenleme ile daha da
derinleşen ek gösterge sorununu aşağıda alıntı yaptığımız makaleler ile izah
etmek isteriz.
*II SAYILI CETVEL (KADROLARI GENEL İDARE HİZMETLERİ SINIFININ BİRİNCİ DERECESİNDE
BULUNANLARIN EK GÖSTERGELERİ)'in; 6- MAHALLİ İDARELER İLE BAĞLI VE İLGİLİ KURULUŞLARDA
Bölümünde Belediye Başkan Yardımcıları için 3600 ek gösterge rakamı öngörülmüştür.
Düzenlemedeki en çarpıcı aksaklıklardan bir tanesi de Belediye Başkan Yardımcısı
kadrolarının ek göstergelerinin 3600 rakamında bırakılmış olmasıdır. Belediyede
1. dereceli kadroda bulunan büyükşehir belediyesi ve büyükşehir belediyesi müfettişleri
ile belediyelerdeki iç denetçilerin 4200, mali hizmetler uzmanlarının 3600,
1. dereceli müdürler, şube müdürleri ve sivil savunma uzmanlarının 3600, teknik
hizmetler sınıfından 1. dereceden bir kadrodaki teknik personelin 4200, aynı
derecedeki bazı sağlık personelinin de 4200 ek gösterge aldığını düşündüğümüzde
bürokratik sorumluluğun yanında yerine göre siyasi sorumluluğu da yüklediğimiz
belediye başkan yardımcılarına büyük bir haksızlık yapıldığını ifade etmek de
abartılı olmayacaktır.
Ek göstergenin 3600 rakamıyla sınırlı tutulmasını, belediye başkan yardımcıları
için, 6. Dönem Toplu Sözleşmenin Yerel Yönetim Hizmet Koluna İlişkin Toplu Sözleşmenin
"Büyükşehir belediyelerine bağlı genel müdürlük daire başkanları ve belediye
başkan yardımcılarının ek göstergesi" başlıklı 7 nci maddesinde konu ile
ilgili olarak yer alan "Genel idare hizmetleri sınıfına dahil büyükşehir
belediyeleri daire başkanları için ilgili mevzuatına göre uygulanan ek gösterge
rakamından, büyükşehir belediyelerine bağlı genel müdürlüklerin daire başkanları
ve belediye başkan yardımcılarının da yararlanması için çalışma yapılacaktır."
hükmü ile birlikte değerlendirdiğimizde konunun neden bu noktada bırakıldığını
anlamak iyice güçleşmektedir. Kısacası bu mağduriyet, sendikalar dahil herkes
tarafından bilinip Toplu Sözleşmeye dahi ekleniyor olmasına rağmen bu kanun
içerisinde bu noktada bırakılmasını izah etmek mümkün değildir.
Burada kıyasen yazdığımız unvanlardakilerin belirttiğimiz ek gösterge rakamlarını
hak etmediklerini düşündüğümüz gibi bir algının oluşmasını istemediğimizin bilinmesini
istiyoruz. Amacımız, hiyerarşik olarak üstlendikleri yönetim sorumluluğu gereğince
büyükşehir belediyeleri dışındaki belediyelerde en üst bürokrat konumunda olan
başkan yardımcılarının, bu belediyelerdeki en üst rakamdan ek gösterge almasının
gerekliliğini ortaya koymaktır.
**2022 ve 2023 yıllarını kapsayan 6. Dönem Toplu Sözleşmede ek gösterge konusunda iki düzenleme yapılmış, bu iki düzenleme de bu konuda çalışma yapılacağı mutabakat altına alınmıştır.
6. Dönem Toplu Sözleşmenin "Kamu Görevlilerinin Geneline Yönelik Toplu
Sözleşme" başlıklı bölümünün "Ek gösterge çalışması" başlıklı
51'inci maddesinde; "Kamu kurum ve kuruluşlarının görüşleri alınarak 3600
ek gösterge düzenlemesi dahil olmak üzere ek göstergelere ilişkin çalışma, yetkili
konfederasyonun katkı ve katılımıyla 2022 yılı içerisinde tamamlanacaktır."
denilmektedir.
Toplu Sözleşmenin "Yerel Yönetim Hizmet Koluna İlişkin Toplu Sözleşme"
başlıklı bölümünün "Büyükşehir belediyelerine bağlı genel müdürlük daire
başkanları ve belediye başkan yardımcılarının ek göstergesi" başlıklı 7'nci
maddesinde ise; "Genel idare hizmetleri sınıfına dahil büyükşehir belediyeleri
daire başkanları için ilgili mevzuatına göre uygulanan ek gösterge rakamından,
büyükşehir belediyelerine bağlı genel müdürlüklerin daire başkanları ve belediye
başkan yardımcılarının da yararlanması için çalışma yapılacaktır." denilmektedir.
Öncelikle belirtmek gerekir ki, her ne kadar bu konuda çok örnek olsa da toplu
sözleşmelerde mutabakat altına alınan maddelerin "bir konuda çalışma yapılacağına
dair" olmaması gerekir. Konu toplu sözleşmenin kapsamında ise madde icra
edilebilir şekilde düzenlemeli, kapsama girmiyorsa da toplu sözleşme metinlerinde
hiç yer almamalıdır. İki düzenlemeye de baktığımızda ek gösterge konusunda çalışma
yapılacağına dair hükümlere yer verilmiştir. Halbuki, örneğin "Yerel Yönetim
Hizmet Koluna İlişkin Toplu Sözleşme" başlıklı bölümün 7 nci maddesinin,
"Genel idare hizmetleri sınıfına dahil büyükşehir belediyeleri daire başkanları
için ilgili mevzuatına göre uygulanan ek gösterge rakamından, büyükşehir belediyelerine
bağlı genel müdürlüklerin daire başkanları ve belediye başkan yardımcıları da
yararlandırılır." şeklinde düzenlemesinin önünde teknik olarak bir engel
yoktur.
*Mevzuat Takip Sistemi (Halil MEMİŞ, MİARGEM Başkanı), "Belediyelerdeki
Hangi Unvan, Hangi Ek Göstergeye Hak Kazandı" başlıklı makale,
**Mevzuat Takip Sistemi ( Serdar UĞURLU, Çalışma (Devlet Personel) Uzmanı),
"Kamu Personel Rejiminde Ek Gösterge Sistemi ve 7417 Sayılı Kanun Kapsamında
Yapılan Düzenlemeler" başlıklı makale,
BELEDİYE BAŞKAN YARDIMCILARININ MAKAM VE GÖREV TAZMİNATI SORUNSALI
Bilindiği üzere, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu'na tabi il ve ilçe belediye
başkan yardımcıları kendilerine bağlı müdürlükler yönünden büyükşehir belediyesi
daire başkanları, hatta genel sekreterler ile benzer sorumluluklara sahiptir.
Ancak il ve ilçe belediye başkan yardımcılarının sahip olduğu mali haklar yönünden
büyükşehir belediyesi daire başkanları karşılaştırıldığında, il/ilçe belediye
başkan yardımcılarının ek gösterge, makam ve görev tazminatı bakımından büyükşehir
daire başkanlarına göre dezavantajlı konumda olduğu tartışmasızdır. İşbu rapor,
il ve ilçe belediye başkan yardımcılarının mali haklarındaki hakkaniyetsizliğinin
ortaya konulması amacıyla hazırlanmış olup, bu duruma ilişkin açıklamalara detaylarıyla
aşağıda yer verilmiştir. Şöyle ki;
1- Yürürlükteki mevzuatlarda yer alan muhtelif düzenlemelerde belediye
başkan yardımcıları, büyükşehir belediyelerindeki genel sekreter yardımcıları
ve daire başkanları kadroları ile aynı statüde tanımlanmaktadır.
a) 5216 sayılı Büyükşehir Belediye Kanunu'nun 16/2 maddesinde belediye başkanının
katılamadığı encümen toplantılarına genel sekreterin başkanlık edeceği; 5393
sayılı Belediye Kanunu'nun 33/2 maddesinde ise belediye başkanının katılamadığı
toplantılara belediye başkanının görevlendireceği başkan yardımcısının encümene
başkanlık edeceği düzenlenmiştir.
b) Yine, 5216 sayılı Büyükşehir Belediye Kanunu'nun 21/2 maddesinde; "Büyükşehir
belediyesinde başkan yardımcısı bulunmaz. Hizmetlerin etkili ve verimli bir
şekilde yürütülebilmesi için, genel sekretere yardımcı olmak üzere, norm kadroya
uygun olarak genel sekreter yardımcısı atanabilir." hükmü yer almaktadır.
c) Belediye başkan yardımcıları belediye başkanını temsilen zaman zaman programlara
katılmakta ve protokolde yerini almaktadır.
Görüleceği üzere, yasa koyucu tarafından büyükşehir belediyelerinde görev yapan
genel sekreter yardımcısı, belediye başkan yardımcıları ile aynı statüde değerlendirilmiştir.
Fakat, belediye başkan yardımcıları hiyerarşik olarak genel sekreter yardımcılarının
altında bulunan daire başkanlarının sahip olduğu mali haklardan (ek gösterge,
makam ve görev tazminatı) bile yararlanamamaktadır.
Birçok büyükşehir belediyesinden daha fazla nüfusa sahip il ve ilçe belediye
başkan yardımcıları, büyükşehir belediyelerinde görev yapan daire başkanları
ve üstü kadrolarda bulunan ünvanlı kadrolardan daha az maaş almaktadır. Örneğin,
Ankara ili Keçiören Belediyesi'nden nüfus olarak daha az olan Mardin, Trabzon,
Malatya, Erzurum ve Ordu Büyükşehir Belediyelerinde görevli daire başkanları
ve üstü kadrolarda bulunan ünvanlı kadroların Keçiören Belediyesi gibi büyük
nüfuslu büyükşehir ilçe belediyeleri başkan yardımcılarından daha yüksek maaş
alması hakkaniyetsizliğe sebebiyet vermektedir.
Ayrıca, büyükşehir belediyesi daire başkanları ile il ve ilçe belediyesi başkan yardımcıları arasında ek gösterge, makam ve görev tazminatı yönünden farklılık olmasına rağmen, yürürlükte bulunan Bakanlar Kurulu'nun 2006/10344 karar sayılı Devlet Memurlarına Ödenecek Zam ve Tazminatlara İlişkin Kararında (6. Grup), nüfusu 250.000 ve daha fazla olan il ve ilçe belediyelerinde görev yapan belediye başkan yardımcıları ile büyükşehir belediyesi daire başkanları aynı grupta değerlendirilmiş ve özel hizmet tazminatı oranı %200 olarak belirlenmiştir. (5216 sayılı Yasanın 22. maddesinde büyükşehir belediyesi daire başkanları, bakanlıkların daire başkanları ile aynı özlük haklarına sahiptir.)
Görüleceği üzere, Bakanlar Kurulu söz konusu kararname ile nüfusu 250.000 ve
daha fazla olan il ve ilçe belediyelerinde görev yapan belediye başkan yardımcıları
ile daire başkanlarını aynı statüde kabul etmiştir.
Bu aşamada ifade etmek gerekirse, özel hizmet tazminatını %200 olarak alan grupta
bulunanların (nüfusu 250.000 ve daha fazla olan il ve ilçe belediyelerinde görev
yapan belediye başkan yardımcıları hariç) değişkenlik gösteren oranlarda makam
ve görev tazminatı aldıkları görülmektedir. Buna rağmen, aynı grupta yer alan
nüfusu 250.000 ve daha fazla olan il ve ilçe belediyelerinde görev yapan belediye
başkan yardımcılarının makam ve görev tazminatından faydalanmaması hakkaniyete
uygun düşmemektedir. Yukarıda da ifade edildiği gibi, özel hizmet tazminatı
yönünden belediye daire başkanları ile aynı statüde kabul edilen belediye başkan
yardımcılarının makam ve görev tazminatından mahrum bırakılmaları hakkaniyet
duygusuna aykırı bir durumdur
2- Belediye başkan yardımcıları, kendilerine bağlı müdürlüklerinin sayısının
fazla olması, bağlı müdürlüklerin nitelikleri ve görev içeriklerinin farklı
olması nedeniyle, büyükşehir belediyelerinde görevli daire başkanlarından daha
fazla etkin ve yoğundur.
Büyükşehir belediyelerinde daire başkanlıklarına bağlı müdürlüklerin görev içeriği
yönünden benzer nitelikte olduğu, ancak il ve ilçe belediyelerinde başkan yardımcılarına
bağlı müdürlüklerin sayılarının daha fazla olduğu ve görev içeriklerinin ise
farklılık arz ettiği görülmektedir. Örneğin; Balıkesir Büyükşehir Belediyesi
Muhtarlık İşleri Dairesi Başkanlığı'na bağlı Muhtarlık İşleri Şube Müdürlüğü
ve İdari İşler Şube Müdürlüğü olmak üzere benzer nitelikte iki adet müdürlük
bulunmakta iken, Bursa ili İnegöl Belediyesi'nde bir başkan yardımcısına bağlı,
Bilgi İşlem Müdürlüğü, Kültür ve Sosyal İşler Müdürlüğü, Sosyal Yardım İşleri
Müdürlüğü, Gençlik ve Spor Hizmetleri Müdürlüğü, Zabıta Müdürlüğü, Strateji
Geliştirme Müdürlüğü olmak üzere birbirinden farklı içerik niteliğine sahip
6 adet müdürlük bulunmaktadır.
3- Belediye başkan yardımcılarına bağlı müdürlüklerde görev yapan personellerin
bir kısmının ek göstergesi bağlı oldukları başkan yardımcılarının ek göstergesinden
daha yüksek olup; başkan yardımcıları makam ve görev tazminatı alamazken kendilerine
bağlı personellerin bazıları bu haktan faydalanabilmektedir.
Organizasyon şemalarında belediye başkan yardımcılarına bağlı Fen İşleri Müdürlüğü
ve İmar ve Şehircilik Müdürlüğü gibi teknik müdürlükler de yer almaktadır. Bu
müdürlüklerde ek göstergesi 4200 olan mühendis, mimar, şehir plancısı gibi çalışanlar
bulunmaktadır. Oysa bu birimlerden sorumlu olan belediye başkan yardımcılarının
ek gösterge oranı 3600 olup makam ve görev tazminatı alamamaktadırlar.. Hatta,
Bursa ili Osmangazi Belediyesi'nde olduğu gibi bazı belediyelerde başkan yardımcısına
bağlı 4200 ek gösterge ve 8.000 makam ve görev tazminatı alan belediye müfettişleri
de bulunmaktadır. Söz konusu durum hiyerarşik açıdan hakkaniyetsizliğe yol açmaktadır.
4- Yukarıda bahsedilen mağduriyetler birçok tez ve makaleye konu olmuştur.
Başkan Yardımcılarının belirtilen mağduriyetine çeşitli makalelerde değinildiği
gibi, bu durum tez çalışmalarına da konu olmuştur. Bazıları aşağıda belirtilmiş
olup sayıları çoğaltılabilir.
*https://www.tbb.gov.tr/online/kitaplar/belediyelerin_oncelikli_sorunlari_ve_cozum_onerileri/html5forpc.html
,sayfa 66,Bölüm 5,BELEDİYE TEŞKİLATI VE PERSONEL,1 Teşkilat,b) Başkan Yardımcılığı
*(https://www.memurlar.net/haber/30071/belediye-baskan-yardimcilari-da-magdur.html
, *Mevzuat Takip Sistemi (Halil MEMİŞ, MİARGEM Başkanı), "Belediye Başkan
Yardımcılarının Mali Hakları Üzerine Bir Değerlendirme" başlıklı makale,
*Mevzuat Takip Sistemi (Halil MEMİŞ, MİARGEM Başkanı), "Ek Gösterge Düzenlemesindeki
Gelişmeler ve Belediyelerdeki Durum" başlıklı makale,
*Dr. Öğretim Üyesi Nur ŞAT tarafından hazırlanan 03 Haziran 2018 tarihli "Türkiye'de
Belediye Başkan Yardımcılığı" başlıklı tez çalışması. (Ankara Üniversitesi
İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt:32 2018 Sayı: 3)
*Mevzuat Takip Sistemi ( Serdar UĞURLU, Çalışma (Devlet Personel) Uzmanı), "Belediye
Başkan Yardımcılarının Mali ve Sosyal Hakları" başlıklı makale,
*Mevzuat Takip Sistemi (Halil MEMİŞ, MİARGEM Başkanı), "Belediyelerdeki
Hangi Unvan, Hangi Ek Göstergeye Hak Kazandı" başlıklı makale,
5- Başkan Yardımcıları lehine gerekli düzenlemelerinin yapılması merkezi
idareye ek bir yük getirmeyecektir.
İl ve ilçe belediye Başkan Yardımcılarının mali haklarında yukarıda izah edilen
doğrultuda iyileştirme yapılmış olması durumunda oluşacak maliyetin belediyelerin
kendi bütçelerinden karşılanacak olması sebebiyle merkezi idareye de ek bir
yük getirmeyecektir. Kaldı ki, belirtilen personellerin emekli olmaları halinde
emekli maaşına eklenen makam tazminatları da SGK ya her ay en son çalışılan
belediye tarafından ödenmektedir.
6- Memur-Sen'e bağlı yetkili Sendika Bem-Bir-Sen, belediye başkan yardımcılarının
mali haklarındaki adaletsizliği toplu sözleşme görüşmelerine taşımıştır.
Yukarıda açıklanan talepler, 25 Ağustos 2021 tarih ve 31579 sayılı Resmi Gazete
yayınlanan Kamu Görevlilerin Geneline ve Hizmet Kollarına Yönelik Mali Sosyal
Haklara İlişkin 2022 ve 2023 Yıllarını Kapsayan 6. DÖNEM TOPLU SÖZLEŞME'nin
Yerel Yönetim Hizmet Koluna İlişkin Toplu Sözleşme hükümlerinde yer almıştır.
Yerel Yönetim Hizmet Koluna İlişkin Toplu Sözleşme'nin "Büyükşehir belediyelerine
bağlı genel müdürlük daire başkanları ve belediye başkan yardımcılarının ek
göstergesi" başlıklı 7 inci maddesinde "Genel idare hizmetleri sınıfına
dahil büyükşehir belediyeleri daire başkanları için ilgili mevzuatına göre uygulanan
ek gösterge rakamından, büyükşehir belediyelerine bağlı genel müdürlüklerin
daire başkanları ve belediye başkan yardımcılarının da yararlanması için çalışma
yapılacaktır." hükmüne,
Aynı sözleşmenin "Belediye başkan yardımcılarının tazminatları" başlıklı
18. maddesinde "Nüfusu 50.000 ve üzeri il ve ilçe belediye başkan yardımcılarının
bakanlık daire başkanları için ilgili mevzuatında öngörülen makam, görev ve
temsil tazminatları ile 657 sayılı Kanunun 152 nci maddesi uyarınca ödenen zam
ve tazminatlardan aynı usul ve esaslar çerçevesinde yararlanmasına yönelik çalışma
yapılacaktır." hükmüne yer verilerek, belediye başkan yardımcılarının mali
haklarında iyileştirme yapılması yönünde büyük bir adım atılmıştır.
Bu kapsamda, 5393 sayılı Belediye Kanunu'nun 49 uncu maddesinin son fıkrasından
sonra gelmek üzere "Nüfusu 50.000 ve üzeri il ve ilçe belediye başkan yardımcıları
kadrosuna atananlar bakanlık daire başkanları için ilgili mevzuatında öngörülen
ek gösterge ,makam, görev ve temsil tazminatları ile 657 sayılı Devlet Memurları
Kanununun 152 nci maddesi uyarınca ödenen zam ve tazminatlardan aynen yararlanırlar."
şeklinde düzenlenme yapılarak belediye başkan yardımcılarının mağduriyetleri
giderilmiş ve hiyerarşik anlamda hakkaniyet sağlanmış olacaktır