Dolarsız ticarette doğru adres

Türk Lirası ile ticareti 197 ülkeye ve yaklaşık 400 milyar liralık bir potansiyele ulaştıran Türkiye, doların dünyadaki egemenliğine karşı somut adımlar atan ülkelerin başında geliyor.

Türkiye; 2022'de 129 milyar TL ihracat ve 269 milyar TL de ithalat olmak üzere toplam 398 milyar TL'lik dış ticareti, kendi milli parasıyla yaptı. Geçen yıl Türk Lirası ile yapılan ihracatta yüzde 93 artış yaşanırken, ithalattaki artış ise yüzde 118 oldu.

İHRACATTAKİ PAYI YÜZDE 2,73
Bir başka deyişle geçen yıl yaptığımız 254 milyar dolarlık ihracatın yüzde 6,9 milyar dolarını TL ile yaptık. Geçen yılki 612 milyar dolarlık ithalatımızdan 14,4 milyar dolarlık kısmının ödemesini de TL ile gerçekleştirdik. 2022'deki dış ticaretimizin 21,4 milyar dolarlık bölümünü TL ile yaptık. Diş ticaret ödemelerindeki TL'nin payına bakıldığında ihracatta yüzde 2,73, ithalatta ise yüzde 2,36 olduğu görülüyor.

FİNANSAL ÖZGÜRLÜK CEPHESİNDEYİZ
Türkiye, son 20 yılda ulusal çıkarlarını önceleyen finansal politikaları sayesinde, doların egemenliğini kırmaya yönelik küresel ölçekte gelişen cephedeki yerini aldı. ABD ile ticaret savaşında olan Çin, Ukrayna Savaşı sonrasında yaptırımlara maruz kalan Rusya ve yükselen teknoloji devi Hindistan, bu karşıt cephenin başını çeken ülkeler oldu. Türkiye ise özellikle enerji alanında ve söz konusu ülkelerle ikili ticaretinde ikili ve çok taraflı anlaşmalar yaparak ulusal para kullanımını yaygınlaştırdı.

KÜRESEL DOLAR REZERVİ SON 25 YILIN EN DÜŞÜĞÜNDE
ABD'nin 1970'li yıllardaki tüm engelleme çalışmalarına rağmen, Avrupa Birliği (AB) tarafından benimsenen ve 2000'li yıllarda tamamen yürürlüğe giren ortak para birimi avro, dolarsızlaşma sürecinin en somut adımı olarak kabul ediliyor. Dünyada özellikle 2000'li yıllardan itibaren yükselen doların egemenliğine karşı çıkış sayesinde doların dünyadaki merkez bankalarının döviz rezervlerindeki payının 2021'de yüzde 59'a gerilediği belirtildi. IMF Raporu'na göre 1999'da yüzde 70 seviyesinde olan bu oran son 25 yılın en düşük seviyesine gelmiş durumda.

PARA ARTIK BİR YAPTIRIM KOZU
Küresel çapta hızla gelişen dolar karşıtı cephenin asıl amacı ise, ABD tarafından bir yaptırım ve dayatma aracı olarak kullanılan doların egemenliğini kırmak olarak gösteriliyor. ABD'nin özellikle 1990'lı yıllardaki küreselleşme döneminde yaygınlaştırdığı ve dünya ticaretini endekslediği dolar, sıkça siyasi amaçla kullanılıyor. Küresel ticaretin gelişmesini desteklediğini iddia eden ABD, doların yaygınlaşmasını liberalleşme söylemiyle empoze ederken, sorun yaşadığı ülkeye yaptırım unsuru olarak dolar kozunu oynuyor.

RUSYA VE ÇİN BAŞI ÇEKİYOR
İran ve Rusya ile olan ticarette diğer ülkelere, dolar kullanmama yasağını ilk ABD koydu. Hal böyle olunca, keyfi finansal uygulama ve parasal gasp hamlelerinden korkan birçok ülke dolarsızlaşma politikalarını destekliyor. Rusya Merkez Bankası verilerine göre, ülkenin ithalat ve ihracatında doların payı 2022'in üçüncü çeyreğinde yılın ilk çeyreğine göre yüzde 51,7'den 33,9'a geriledi. Çin para birimi yuanın payı yüzde 0,4'ten yüzde 14,1'e çıktı. Genel olarak, ruble ve 'dost' ülke para birimleri birlikte, 2022'nin sonunda Rusya'nın ihracat anlaşmalarının yüzde 52'sini oluşturarak, rekor düzeyde ilk kez dolar ve avro'nun payını geride bıraktı.

ÇİN DIŞ TİCARETİNDE YUAN DOLARI GEÇTİ
Son dönemde birçok ülke ticarette dolarsızlaşma politikası yürütmeye başladı. Bu politikalar kapsamında Çin'in sınır ötesi işlemlerinde yuan geçen ay ABD dolarını geçerek en çok kullanılan para birimi haline geldi. Ayrıca Rusya Merkez Bankası, geçtiğimiz günlerde ülkenin ihracat ödemelerinde rublenin payının doları yakaladığını ve avroyu da önemli oranda geçtiğini duyurmuştu.

PETROLDE ULUSAL PARALARA DÖNÜŞ HIZLANDI
BRICS ülkelerine katılmayı değerlendiren Suudi Arabistan Mart 2022'de, BRICS'in önemli üyesi Çin'e yönelik petrol satışlarında ödemeleri yuanla kabul etmeye hazır olduğunu duyurmuştu. Çin, halihazırda kapsamlı yaptırımların uygulandığı İran'dan aldığı petrol için yuan cinsinden ödeme yapıyor. Rusya ile Hindistan arasında başta petrol olmak üzere karşılıklı ticareti ağırlıklı olarak ruble ve rupi üzerinden gerçekleştirebilmek için müzakereler aktif şekilde devam ediyor. Ancak ülkelerin önemli bir bölümü, Türkiye gibi somut adımlar atmakta geç veya yetersiz kalıyor. Türkiye ise, bölgesinde Rusya ve İran gibi güçlerin doların egemenliğini kırma adımlarına ikili anlaşmalarla destek

veriyor. Benzer şekilde Çin, Hindistan, Arjantin, Brezilya gibi ülkelerle yapılan müzakereler sonrasında ulusal paramızla ticaret yaptığımız ülke sayısı 197'ye çıktı.

BRICS ÜLKELERİ ORTAK PARAYA GEÇMEYİ PLANLIYOR
Öte yandan önceki yıllarda, İran doğal gaz satışında ulusal paralar ile ticarete yöneleceğini açıklamış, benzer bir hamle Batı'nın yaptırımları sonrasında Rusya'dan gelmişti. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, petrol ve doğal gaz satışlarında Ruble kullanımını işaret etti. Ülkemiz ise, özellikle enerji alanındaki ticari ilişkilerde ulusal paralarla alışverişi öne çıkaran bir politika benimsiyor. Avrupa Birliği (AB) gibi blokların yanında Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin ve Güney Afrika'dan oluşan BRICS ülkeleri grubu, ağustos ayında düzenlenecek birlik zirvesinde, ortak para birimi konusunu ele alacaklarını açıkladı. Topluluk daha önce, ABD'nin politik çıkarlarına karşı ulusal parayla ticareti geliştirme konusunda anlaşmıştı.

BRETTON WOODS SİSTEMİNİN UZAYAN HİKAYESİ
Altına dönüştürülebilen tek para biriminin dolar olduğu ve diğer para birimlerinin değerlerinin de dolara göre belirlendiği Bretton Woods sisteminin 1973'te resmi olarak çöküşünün ardından, ülkeler ve uluslararası örgütler, doların egemenliğini kırabilmek için milli paralara endeksli politikalar geliştirdi. Avrupa ülkelerinin para konusunda tek hegemonya olan ve dünyayı yöneten ABD karşısında ABD Doları'na karşılık Avro'yu ortak değer olarak almaları bu konudaki ilk önemli adımlardan biri oldu. 2000li yıllardan itibaren küresel güç haline gelen Çin ve Hindistan'ın ulusal para ile ticaret konusunda başı çekerken sonradan Rusya, Brezilya, Güney Afrika gibi aktörler de ulusal para ile ticarete öncelik vermeye başladı.

YUAN DEVRİ Mİ BAŞLIYOR?
IMF raporunda ayrıca, yuanın yanı sıra Japon Yeni, Avustralya Doları ve Kanada Doları'nın rezervlerdeki payının arttığı kaydedildi. ABD'nin küresel rezervlerdeki payı düşerken, küresel ticaretteki payını ise önemli oranda koruyor. Günlük yapılan 6 trilyon dolar civarındaki küresel döviz işlemlerinin yüzde 85'i halen dolarla gerçekleştiriliyor.