Ulusal Yargı Ağı Projesi (UYAP) nedir?

Ulusal Yargı Ağı Projesi (UYAP) nedir?

Fahri Kasırga: Bilgisayar teknolojisinde yaşanan gelişme ile birlikte bilgiye doğrudan doğruya, güvenli ve hızlı bir biçimde ulaşma ihtiyacı bilgi teknolojilerinin önemini ortaya koymuştur. Bu gelişmeye paralel olarak bürokrasi anlayışı değişmiş, elektronik devlet (e-devlet) politikası tüm dünya devletlerinin hedefi olmuştur. Dünyaya paralel olarak ülkemizde de internet kullanımında önemli ölçüde artış olduğu gözlenmektedir. İnterneti kullanma oranındaki artış kamuda da söz konusudur. Kamu kurum ve kuruluşları, henüz altyapı çalışması tamamlanmamış taşra birimlerine internet aracılığı ile ulaştıkları gibi, bu sayede geniş halk kitlelerine de hizmet verebilmektedirler.

Yargı sistemimiz bu kapsamda değerlendirildiğinde, adaletin süratli ve ekonomik olmasının gerekliliği prensibi öne çıkmaktadır. Nitekim Anayasa'mızın 141/son maddesinde "Davaların en az giderle ve mümkün olan süratle sonuçlandırılması, yargının görevidir" şeklinde hüküm mevcuttur. Ancak günümüzde merkez ve taşra teşkilatımızda çalışmaların yoğun emek harcanarak yapıldığı, çok sayıda belge ve kayıt kullanıldığı görülmektedir. Bu ise, zaman ve emek kaybına neden olmakta, işlemleri daha masraflı hale getirmekte ve hata riskini arttırmaktadır.

Adalet Bakanlığı'nın 2000 yılında başlatmış olduğu Ulusal Yargı Ağı Projesi (UYAP) ile; mahkemeler, Cumhuriyet başsavcılıkları, icra daireleri ve diğer adlı birimler ortak bilgisayar ağına bağlanmak suretiyle aralarında etkin ve hızlı bir haberleşme ortamı sağlanacak, bilgiye kolay ve hızlı erişilecek, MERNIS, POLNET, T AK-BIS projesi gibi diğer kurum ve kuruluşlarla entegrasyon yoluna gidilerek bilgiye istenildiği an ve hızlı bir şekilde erişim sayesinde yargılama süreci önemli ölçüde kısalacaktır.

UYAP, adli yargı, idari yargı, cezaevleri, adlı tıp kurumu ile bağlı ve ilgili kuruluşlarını kapsamakta olup ayrıca Yargıtay, Danıştay ve Uyuşmazlık Mahkemesi'nin dahil olacağı entegre sistemi kapsar.

Diğer taraftan UYAP, e-devlet kapsamında bilgi paylaşımı temelli olduğundan mevcut projelerle entegre bir sisteme dahil olacaktır.

H.A.: Ulusal Yargı Ağının amacı nedir?

F.K.: Adalet Bakanlığı merkez ve taşra teşkilatı, bağlı ve ilgili kuruluşlar ve Yüksek Yargı Organları arasında etkin bilgi, belge ve iş akışını sağlamak, Cumhuriyet başsavcılıkları, mahkemeler ve icra dairelerinde tutulan kayıt ve belgelerin ortak veritabanında saklanarak, yapılan işlemlerin bilgisayar aracılığı ile yürütülerek, yargılama faaliyetlerinin ve temyiz edilen davalara ilişkin bilgilerin üst dereceli mahkemelere gönderilmesi, bu birimler tarafından derlenmiş ya da derlenecek hukuki mevzuatı, içtihatları, bilimsel yayınları, ülkemizin taraf olduğu uluslararası kuruluşlar tarafından yapılan düzenlemeleri, Avrupa insan Hakları Mahkemesi kararlarını, yabancı mahkeme kararlarını ve gerekli görülecek diğer hususları değerlendirerek elektronik ortama aktarmak sureti ile kullanıcıların hizmetine sunmak, gibi işlemlerin karar destek sistemine sahip ve iletişim yeteneği bulunan yazılımlar ile gerçekleştirilmesini sağlamaktır.

H.A.: Ulusal Yargı Ağı neler getiriyor?

F.K.: Nüfus, sabıka, tapu kayıtlarının ve mahkeme kararlarının davanın açıldığı anda getirtilmesi, duruşma sırasında dahi mevzuata erişim, istinabe, talimat ve yazışmaların elektronik ortamda yapılması, ülke çapında hukuki tartışma ortamı oluşturulması sağlanacaktır. Hazırlık aşamasında güvenlik güçleri ile haberleşme ve işbirliği, delillerin hızlı ve sağlıklı bir biçimde toplanması, kadroların süratli ve sağlıklı takibi, Yargıtay ile Danıştay'ın içtihat ve kararlarına ulaşılması, Jandarma ve Emniyet Genel Müdürlüğünün yargıyı ilgilendiren bilgilerine, MERNiS'ten nüfus bilgilerine, TAKBiS'ten tapu kayıtlarına, elektronik ortamdan hızlı bir şekilde ulaşmak mümkün hale gelecektir.

Merkez Teşkilat ile taşra teşkilatı veya personel arasındaki her tür yazışma, personele yapılacak tebligatlar, özlük haklarına ilişkin bildirimler, duyurular, genelgeler, mütalaalar, "Ulusal Yargı Ağı" ile gerçekleştirilecektir. Ceza ve Tutukevlerinde bulunan tutuklu ve hükümlülerin takibi, cezanın amacına uygun şekilde yerleştirilmeleri ve nakilleri gibi işlemler bilgi teknolojileri ile sağlanacaktır.

Proje, yargının daha ekonomik ve hızlı çalışabilmesi için Cumhuriyet savcılığı, mahkeme (duruşma dahil) ve infaz işlemlerinin bilgisayar aracılığıyla yapılmasını, Karar Destek Sistemini içerecek şekilde tasarlanmıştır. Karar destek sisteminde; hakimin karar verebilmesi için gerekli her türlü dokümanın sağlanması, usul hatalarının en aza indirilerek hem mahkemelerin hem de Yüksek Yargının işinin azalması ve hızlanması, davaların erken bitirilerek vatandaşın bir an önce hakkına kavuşmasını hedeflemektedir.

Ulusal yargı ağı kapsamındaki birimler ve diğer ilgili kuruluşların birbirleri ile olan veri ve belge akışı haberleşmelerini tamamen elektronik olarak ve gereken güvenliğin sağlandığı ağ ortamında gerçekleştirilmesine imkan tanıyan bir yazılım tasarlanmıştır. Talimatlar, müzekkereler, yargı ile ilgili kuruluşlar ile yapılan yazışmalar, personelin kişisel talepleri, personel başlama ve ayrılış yazıları, üst dereceli mahkemelere dosya gönderilmesi ve dosyanın yerine iadesi, adli yargı, idari yargı adalet komisyonlarının merkez ile olan veri akışı, her tür haberleşmesi, taşrada dahi olsa personelin izin talebinde bulunmadan önce kalan izin süresini görebilmesi gibi veri, belge akışı ve haberleşmede etkileşim sağlanacaktır.

Adalet Bakanlığı birimlerinde, evrakın ilk hazırlandığı noktadan başlanarak parafe veya imza mercilerinden geçerek imzalanmasına ya da onaylanmasına kadar olan tüm aşamayı içeren elektronik belge akışı düzeni kurulacaktır. Elektronik belge hazırlanmasında veya değiştirilmesinde veri kaynaklarındaki bilgiler kullanılabilecektir. Adliyelerin belge akışı ile ilgili işlevlerinde de elektronik belge akışı düzeni sağlanacak elektronik imza kullanılabilecektir.

Bakanlıkça, istenen durumlarda herhangi iki ya da daha fazla nokta arasındaki veri ve belge akışı intranet aracılığı ile gerçekleştirilebilecektir. Merkez teşkilatta oluşturulacak veri bankası üzerinde gerektiğinde intranet kullanılarak sorgulama yapılabilecektir. Coğrafi farklılık gözetilmeksizin herhangi bir birimin veritabanındaki bilgilerine verilen yetki oranında ulaşılabilecek, elektronik belge akışı işyeri dışında da takip edilebilecek, personel kısıtlama yapılmaksızın (dış bağlantı yetkisi ölçüsünde) işyerindeki yetkilerini kullanabilecek, elektronik postalarına ulaşabilecektir.

Yetkili birimce Adli Sicil ve istatistik Genel Müdürlüğü tarafından tutulmakta olan sabıka kayıtlarına, yerel haberleşme imkanına göre LAN, WAN ile on-line veya off-line olarak kısa sürede ulaşılabilecek, dava ile ilgili sorgulama sonuçları yerel veritabanına aktarılabilecektir.
Sistem; video, ses ve veri gönderebilecek, gerektiğinde sesli gerektiğinde görüntülü konferans yapılabilecek şekilde tasarlanmıştır. Ayrıca vatandaşlar duruşma günlerini Internet'ten öğrenebileceklerdir.

Bu proje kapsamında, yargı organlarından veya ülkenin herhangi bir noktasından ulaşılabilir şekilde mevzuat, içtihat, genelge, bilimsel görüş, örnek yazı ve belgeler gibi bilgilerin yer aldığı merkezi bilgi bankası kurulacaktır. ilk kayıttan (gelen evrak) başlayarak, kağıtsız ortamı sağlayan dokümantasyon yönetim sistemi kurulacak, merkez teşkilat ve bağlı birimlerin kendi içindeki ve birbirleri olan yazışmaları bu sistem aracılığı ile gerçekleştirilecektir. Dış birimlerden gelen veya merkez teşkilat ve bağlı birimlerde üretilen yazı, müzekkere, faks, elektronik posta gibi her türlü evrakın ayıklanması, tasnif edilmesi ve arşivlenmesi, emsal niteliği taşıyanların veri ambarına konulması sağlanacaktır. Doküman yönetim sistemi, UYAP'ın ikinci aşamasını oluşturan taşra teşkilatı projesi ile entegre olacak şekilde tasarlanacağından, UYAP tamamlandığında merkez teşkilat, bağlı kuruluşlar ve taşra teşkilatının birbirleri ile olan yazışmalarının (yazı ve müzekkereler, tebligatlar, duyurular, genelgeler, talimatlar, mütalaalar, personel özlük haklarına ilişkin talep ve talep sonuçları gibi) sistem aracılığı ile gerçekleştirilmesi sağlanacaktır. Sistemde bilgi güvenliği önem taşıdığından gereken noktalarda dijital imza veya benzeri güvenlik sistemleri kullanılacaktır.

Ceza ve tutukevlerinde bulunanların sayısı, cezasının miktarı ve niteliği, tahliye tarihi gibi bilgiler merkezden izlenecek, cezanın amacına ve insan haklarına uygun bir yerleştirme planı gerçekleştirilecek, güvenlik ihtiyaçları merkezden yönetilecektir.

Adalet Bakanlığı merkez ve taşra teşkilatı personeli kayıtları merkezde tutularak personel hareketleri anlık olarak izlenecek, mükerrer veri girişleri önlenecek, personel kadro yönetimi sistem tarafından gerçekleştirilecek, kayıtların güncel halde bulundurulması sağlanacak, personelin ilk işe alınmasından emekliliğine kadar tüm bilgileri ile, özlük haklarına ilişkin kayıtlar merkezi olarak sistemde tutulacak, bu bilgiler yetkileri dahilinde bakanlığın tüm birimlerinde kullanılacaktır.

Elektronik devlet anlayışına uygun olarak vatandaşın talep ve dilekçelerini internet aracılığıyla iletmesi sağlanacak, Adalet Bakanlığı personelinin izin, atama, yetki, Yargıtay notu gibi özlük haklarına ilişkin bilgilerine internet aracılığı ile de ulaşması mümkün hale getirilecek, geleceğin teknolojisi olan internet, gereken güvenlik sağlanmak suretiyle şimdiden proje kapsamında etkin olarak kullanılacaktır.

Bakanlık dışında gerçekleşen toplantı ve görüşmelerde, seyahat gibi mobil ortamlarda, evde çalışmayı gerektiren durumlarda coğrafi farklılık gözetilmeksizin bilgiye ulaşmak veya işyerinde bulunuyormuş gibi çalışmak mümkün hale getirilecektir.

Sistem çözümleme aşamasında merkez teşkilat ve bağlı birimlerin gerçekleştirdiği işlemler belirlenecek, mevcut işlemlerin bilgisayar ortamına aktarılması ile yetinilmeyerek, yapılan işlem hakkındaki bilgiler ile veri ambarındaki bilgileri işleyerek kullanıcıya sunan, öneriler getiren uyarılar geliştirilecektir.

H.A.: UYAP çerçevesinde personelin eğitimi için ne tür çalışmalar yapıldı?

F.K.: UYAP kapsamında olmak üzere, Adalet Bakanlığının merkez ve taşra birimlerinde çalışan bütün personele "Temel Bilgisayar Eğitimi" verilmiştir. Merkez teşkilatımızda bu eğitim Bilgi İşlem Dairesi Başkanlığı ile Eğitim Dairesi Başkanlığı işbirliğiyle verilmiştir.
Taşra teşkilatımız UYAP II kapsamında ise yine bu iki birimimizin birlikte çalışarak hazırlanan programa göre Başsavcılıklarımız aracılığıyla mahallinde profesyonel eğitim kuruluşlarında eğitim seferberliği başlatılmış olup bu kapsamda, Türkiye çapında Temel bilgisayar bilgisine sahip olmadığı tespit edilen hakim ve Cumhuriyet savcıları dahil 13 bin personelimizin bilgisayarları etkin kullanmalarını sağlamak amacıyla kurum kaynaklarını kullanarak profesyonel eğitim kurumlarından eğitim alınması sağlanmıştır.

30 Pilot ve Test Biriminde hakim ve Cumhuriyet savcılarımız dahil 3 bin 500 kullanıcımızın UYAP Programlarını kullanma eğitimi verilmiştir. Ayrıca işletime geçiş aşamasında Kullanıcı Destek kapsamında bu eğitimlere de devam edilmektedir.

2005 yılı hedefimiz UYAP yazılım ve programının yaygınlaştırılması yapılacak birimlerimizdeki hakim ve Cumhuriyet savcılarımız dahil 35 bin personelimize UYAP Programları kullanma eğitimlerini vermektir.

H.A.: UYAP'ın vatandaşa dönük yüzü nedir? Vatandaşa nasıl yansıyacak?

F.K.: Yapılan tüm çalışmalar kendi iç işlerimizi disiplin altına almaya ve davaların neticelenmesini hızlandırmaya yönelik gibi görünse bile, şüphesiz bütün çalışmalarımız vatandaşlarımız içindir. Teknolojinin kullanılması, yargının hızlanmasını, bu da davaların bir an önce bitmesini sağlayacak, vatandaşlarımız da hakkına daha kısa sürede kavuşmuş olacaktır.

Yukarıdaki suallere cevap verirken UYAP'ın bütün kamu kuruluşlarıyla entegre çalışacak bir yapıya sahip olduğunu belirttim. Bu şekilde entegre çalışma, yargılama sırasında gerekli olan bilgilere ve dokümanlara hangi birimde veya kurumda olursa olsun çok kısa bir sürede, anlık olarak ulaşılacak ve davanın neticelenmesi için aylarca beklenmeyecek yeni duruşma günleri verilmeyecektir. Sistemde oluşturulan bilgi bankası vasıtasıyla mevzuata kısa sürede ulaşılacaktır. Bütün bunlar yargının çok çok hızlanması demektir.

Ayrıca vatandaşlar evlerindeki bilgisayarlarından internet aracılığıyla duruşma günlerini öğrenebilecek ve internete açılmasında sakınca görülmeyen dosya bilgilerini görebileceklerdir.

Biz ileride "Kiosklar (ATM benzeri bilgi girişi ve sorgulama yapılan makineler)" kurmak suretiyle vatandaşın yetkisi dahilinde davalarıyla ilgili bilgileri mesai kavramı olmadan öğrenmelerini sağlamayı da düşünüyoruz. Tabi bu elektronik imza uygulaması başladıktan sonra olacaktır.

haberanaliz.com