Merkez, 'TL Kılavuzu' hazırladı, sıfır kavgasına 'hayatın akışı' kriteri koydu

Bülent SARIOĞLU/ANKARA

Merkez Bankası YTL'den TL'ye dönüşte çıkabilecek hukuki anlaşmazlıklar ve soru işaretlerini ortadan kaldırmak amacıyla kılavuz hazırladı.

Sözleşmelerde, 1 Ocak 2005'ten önce kullanılan 6 sıfırlı TL ile yenilenen TL arasında anlaşmazlık olursa, "Değer ölçüsündeki aşırı farklılık ve rakamların hayatın olağan akışına uygun olup olmadığına" da bakılacak. TL'ye geçişle ilgili merak edilen bazı soruların yanıtları şöyle:

Her şube değiştirecek mı?

2009'da YTL ve TL birlikte tedavülde olacağından, tüm banka şubeleri TL banknot ve madeni para değişimi yapacak. Vatandaş, cebindeki YTL'yi istediği banka şubesinden değiştirebilecek. Ancak banka, kasasında TL yoksa bu talebi karşılamayabilir.

Eski YTL ne kadar geçerli?

Yastık altında unutulan YTL banknotlar, 2009'dan sonra da değiştirilebilecek. YTL banknot, 1 Ocak 2010 tarihinden itibaren 10 yıl boyunca, Merkez Bankası ve Ziraat Bankası şubelerinde değiştirilebilecek. Bu değişim süresi, madeni paralar için sadece bir yıl olacak.

Kodu değişti mi?

Türk Lirası'nın uluslararası mali işlemlerde kullanılan kodu değişmedi. Uluslararası para kodu yine "TRY 949 2" olarak kullanılacak.

Sıfır karışıklığı olursa

Olağan şartlarda, 1 Ocak 2005 tarihinden önce kullanılan 6 sıfırlı TL ile karışıklık olması beklenmiyor. Ancak herhangi bir kötüye kullanım veya anlaşmazlık olursa bazı kriterlere bakılacak. Öncelikle sözleşmenin düzenlenme tarihi veya kuruşlu ifadelere yer verilip verilmemesi ayırt edici gösterge olacak. Adalet Bakanlığı'nın ve Merkez Bankası'nın görüşleri çerçevesinde, sözleşmedeki TL kaydının 1 Ocak 2005'ten önceye mi 1 Ocak 2009'dan sonraya mı ait olduğu konusunda işlemin temelindeki hukuki ilişki araştırılacak. Başka bir delil bulunamazsa yargı organları, "Değer ölçüsündeki aşırı farklılık, hayatın olağan akışına uygun olup olmama" gibi şartlara bakacak.

YTL'li sözleşmeler ne olacak?

YTL olarak düzenlenen sözleşmeler aynı değer ölçüsünde TL olarak işlem görecek. Bu sözleşmelerin 1 Ocak 2009'dan itibaren TL'ye dönüştürülmesi zorunlu değil. Mevcut sözleşmeler geçerliliğini koruyacak. Bununla birlikte, 1 Ocak 2009'dan sonra düzenlenen sözleşmelerin TL olması şart.

Banka hesapları otomatik TL'ye dönecek

MERKEZ Bankası'nın hazırladığı kılavuzda, banka hesaplarının TL'ye dönüşü konusunda şu bilgiler yer alıyor: "1 Ocak 2009 itibariyle tüm hesaplar tutarda herhangi bir değişiklik olmaksızın doğrudan TL'ye dönüşecek. Mevduat hesap cüzdanları veya hesap numaraları değişmeyecek. 1 Ocak 2009'da yeni yapılacak işlemler TL üzerinden kaydedilecek. Dönüşüm için bankaya müracaat edilmesine gerek yok."

YTL'li çek karnesi elle düzeltilecek

MERKEZ Bankası, çeklerde TL'ye dönüşü şöyle açıkladı: "Keşide tarihi 1 Ocak 2009 tarihinden önce veya sonra olan ve aynı değer ölçüsünde YTL ya da TL olarak düzenlenen bir çek, 1 Ocak 2009'dan önce ibraz edilirse, TL henüz tedavülde olmadığından YTL olarak işlem görecek. 1 Ocak 2009'dan sonra ibraz edilirse TL olarak işlem görecek. Ayrıca YTL olarak basılan eski çek karneleri 1 Ocak 2009'dan sonra da YTL ibaresinin keşideci tarafından TL olarak düzeltilmesi suretiyle kullanılabilecek."

Yazar kasada sorun yok, etiket değişecek

MERKEZ Bankası'nın kılavuzuna göre, yazar kasa fişleri üzerinde para birimi yer almadığı için TL'ye dönüşte herhangi bir işlem yapılmasına gerek olmayacak. 1 Ocak 2009'dan itibaren, mal ve hizmet bedellerini gösteren etiket, tarife ve fiyat listelerinde fiyatların sadece TL veya Kr olarak gösterilmesi gerekiyor. Ancak fiyatların "YTL" ve "YKr" şeklinde gösterildiği eski baskı olan etiketler de 31 Aralık 2009'a kadar kullanılabilecek. 1 Ocak 2010'dan itibaren ise bu etiketlerin değiştirilmesi yasal zorunluluk.

2008 vergileri TL'ye göre beyan edilecek

MERKEZ Bankası, TL'ye dönüşle birlikte vergi beyannamelerinde ortaya çıkabilecek belirsizliklere şöyle açıklık getirdi: "2008 dönemine ait olmakla birlikte, 1 Ocak 2009'dan sonra verilecek KDV, muhtasar, geçici vergi, gelir vergisi ve kurumlar vergisi gibi beyannameler TL ve Kr olarak düzenlenecek. Vergilendirme dönemi normal olan mükellefler 1 Ocak 2009'dan itibaren muhasebe kayıtlarını TL ve Kr olarak yapacaklar. Özel hesap dönemi tayin edilen mükellefler ise 31 Aralık 2008 itibariyle geçici mizan (hesap özeti) çıkartarak para birimini TL ve Kr olarak düzeltecekler. 1 Ocak 2009'dan itibaren de muhasebe kayıtlarını TL ve Kr olarak yapacaklar."

ATM'lerde TL ve YTL birlikte yer alacak

MERKEZ Bankası kılavuzuna göre, 1 yıllık geçiş döneminde, otomatik para çekme makinelerinde hem YTL hem TL banknot bulunabilecek. 2009 boyunca YTL banknot da yatırılabilecek. ATM'lerin TL kodlarına uyumlu hale getirilmesi gerekiyor. Tüm ATM'lerin aynı anda dönüştürülmesi mümkün olmadığından öncelikle uyumu tamamlanan ATM'ler TL verecek.

Yırtılan banknotu bantla yapıştırmayın

MERKEZ Bankası, yırtılmış banknotların bantla yapıştırılmasını istemiyor. Bu uygulama, banknot işleme makinelerinin elektronik sistemini bozuyor. Eskimiş ve yırtık banknotların hemen değiştirilmesi öneriliyor. Değeri belirlenebilen tam banknotlar ile yüzeyindeki eksiklik yüzde 50'den az olan banknotlar, yazılı değeri üzerinden başa baş olarak yenileniyor. Tek parçadan ibaret olmak kaydıyla yüzeyindeki eksiklik yüzde 50 olan banknotlar değerinin yarısı üzerinden değiştiriliyor. Yüzeyinin yarısından fazlası eksik olan banknotlar ise kabul edilmiyor. Bu değişimi tüm banka şubeleri yapabiliyor.