Doğalgazda büyük oyun
Enerji KİT'leri birbirine borçlu. Doğalgazdan elektrik üreten şirketler zam yapamayınca gaz parasını ödeyemedi. Fatura halka kesildi
Havaların soğuması ile birlikte vatandaşın doğalgaz ve elektrik kabusu hortladı. Devlet kuruluşları, sanayiciler ve bazı belediyelerin borçlarını ödememesi yüzünden durduk yerde başlayan enerji krizinin faturası, her zaman olduğu gibi vatandaşa çıkartıldı. Geçtiğimiz günlerde evlere verilen doğalgaza yüzde 5.8'lik zam yapıldı. Bunun yetersiz kalacağını belirten uzmanlar, soğuk bir kış geçirmemek için yüzde 20'lere varan yeni zamlar yapılacağını iddia etti.
BORÇ BATAĞINDA
Türkiye'nin en kârlı şirketlerinden biri olan ve doğalgazın tek ithalatçısı konumundaki BOTAŞ, son yıllarda önemli bir yönetim ve finansman krizi yaşıyor. Milyar dolarlık uluslararası anlaşmalara imza atan bu önemli devlet kurumu, tam 1.5 yıldır vekaleten yönetiliyor. Genel müdürlük koltuğuna oturan üç ayrı isim, belirli nedenlerle 5'er aylık sürelerde koltuğu terk etmek zorunda kaldı. Yönetim sorununa enerji sektöründeki genel finansman sıkıntısı da eklenince BOTAŞ parasal darboğaza girdi. Elektrik üretimi için devlete ve özel sektöre ait enerji şirketleri ile belediyelerin dağıtım şirketlerine verdiği doğalgazın parasını tahsil edemedi. Şirketin finansman dengeleri giderek bozuldu.
KREDİ MAĞDURU OLDU
2004 sonu itibariyle bilançosundaki kârı 5 bin YTL'ye düşünce personel maaşını ödemekte bile zorlanan BOTAŞ, bankalardan yüksek faizle kredi çekti. Uluslararası piyasada gazın fiyatı bir anda 140 dolardan 290 dolara çıkmasına rağmen bir süre zam da yapılmayınca finansman açığı kapatılamadı. BOTAŞ yetkilileri yatırım yapamaz hale geldiklerini belirterek, zam sürecinin yeni başladığını ve bundan sonra da belirli aralıklarla zammın kaçınılmaz olduğunu ifade ediyor. Ancak hükümet, BOTAŞ'ın talep ettiği zammın enflasyonla mücadele programını bozması nedeniyle zam taleplerine karşı çıkıyor. BOTAŞ'ın, önümüzdeki yılödemesi gereken kısa vadeli kredi borçları için 2 milyar YTL'nin üzerinde paraya ihtiyaç var. Gaza zam yapılmaması halinde 1.5 milyar YTL zarar etmesi beklenen şirketin yarım 5 milyar YTL düzeyinde de yatırım yapması gerekiyor. Dolayısıyla BOTAŞ, önümüzdeki yıl 4 milyar YTL'nin üzerinde paraya ihtiyaç duyuyor.
BORÇ SARMALI
BOTAŞ, 2 milyar doları Irak'tan olmak üzere devlet kuruluşlarından ve EGO'dan 9 milyar YTL'lik borçlarını tahsil edebilse hiçbir sorun kalmayacak ve bankalardan yüksek faizle aldığı ve 1.7 milyar YTL'ye ulaşan borçlarını kapatabilecek. Ancak borçlar bir türlü tahsil edilemiyor. Çünkü tüm enerji KİT'leri birbirlerine borçlu. Elektrik Üretim A.Ş'nin (EÜ- AŞ) BOTAŞ'a ana para olarak 2.2 milyar YTL'lik borcu bulunuyor. Ancak kurum, Türkiye Elektrik Ticaret A.Ş'den (TETAŞ) 5 milyar YTL'ye varan alacağını tahsil edemediği için borcunu ödeyemiyor. TETAŞ da vatandaşlara sattığı elektriğe istediği oranda zam yapamadığı için borcu ödemekten aciz. Zincirleme sorunlar yüzünden BOTAŞ şimdiye kadar sadece 300 milyon YTL tahsilat yapabildi.
ZAM SAĞANAĞI YAŞANABİLİR
BOTAŞ'ın eski yöneticileri, bu durumun daha fazla devam edemeyeceğini ve yeni zam dalgası beklediklerini söylediler. Eski Genel Müdür Gökhan Bildacı, Enerji Bakanlığı'nı göreve çağırırken BOTAŞ'ın daha fazla zam yapmasını istedi, ?Zam kaçınılmaz bir sonuç. BOTAŞ'ın yüzde 25 oranında bir zamma ihtiyacı var? dedi. BOTAŞ eski Genel Müdürü Mehmet Takiyuddin Bilgiç'in görüşleri de şöyle: "BOTAŞ gibi bir şirketin batması ya da iflas etmesi sözkonusu olamaz. EPDK, EGO'ya müdahale etmelidir. Dağıtım şirketlerinin yarattığı bir sorun varsa burada EPDK'nın devreye girmesi gerekir. Elektrikte tahsilat sorunu yaşanıyor. Kriz de bundan çıkıyor. Bu geçmişte de oldu, sermaye artırılarak çözüldü."
DOĞALGAZ TAHSİLATI NEDEN YAPILAMIYOR?
Kontrat devirlerini yapamayan ve mali açıdan zor günler geçiren BOTAŞ yönetimi, yaklaşık 9 milyar YTL'yi bulan alacağın tahsil edilmesi durumunda şirketin zarara uğramayacağı görüşünde. BOTAŞ'a göre bazı özel sektör şirketleri ile kamudaki alacakların tahsil edilemeyişinin sebepleri şunlar: nAlacaklı firmalar kamu kuruluşu olduğu için verilen gaz kesilemediği gibi haciz işlemi de yapılamıyor. nEnerji Bakanlığı da bu konuda çaresiz. Çok sayıda üst düzey toplantı yapılmasına karşılık borçlu ve alacaklı kuruluşlar arasında uzlaşma sağlanamıyor.
BOTAŞ'ın borçluları arasında önemli bir yere sahip olan ve Ankara'ya gaz dağıtımı yapan Büyükşehir Belediyesi'ne ait EGO, olumsuz bir tutum içinde. EGO şirketleşmeye açılmamakta direniyor, yükümlülüklerini yerine getirmiyor, hatta davet edildiği halde toplantılara bile katılmıyor