Engelli kamu görevlisi sandık kurulunda görevlendirilebilir mi?

Mahalli idareler organlarının seçimlerine ilişkin esas ve usuller 2972 sayılı Mahalli İdareler İle Mahalle Muhtarlıkları ve İhtiyar Heyetleri Seçimi Hakkında Kanun ile düzenlenmiştir. Kanunda hüküm bulunmayan hallerde ise 36. madde hükmü uyarınca 298 sayılı Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun ile 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu, 2839 sayılı Milletvekili Seçimi Kanununun ve bunların ek ve değişikliklerinin bu Kanuna aykırı olmayan hükümlerinin uygulanması gerekmektedir.

298 sayılı Kanunun 20. maddesinde ilçe çevresinde seçimin düzenle yürütülmesini sağlamak için gereken tedbirleri alma, seçim işlerini denetleme ve sandık kurullarını kurma görevi ilçe seçim kuruluna verilmiştir. Kanunun 22. maddesine göre ilçede görev yapan tüm kamu görevlilerinin listesi, mülki idare amiri tarafından yerleşim yeri adresleri esas alınmak suretiyle ilgili ilçe seçim kurulu başkanlıklarına gönderilmektedir. İlçe seçim kurulu başkanı, bu kamu görevlileri arasından ihtiyaç duyulan sandık kurulu başkanı sayısının iki katı kamu görevlisini ad çekme suretiyle tespit etmekte ve bu kişiler arasından mani hali bulunmayanları sandık kurulu başkanı olarak belirlemektedir. İlçe seçim kurulu başkanı ayrıca, siyasi parti temsilcileri dışında kurulun kalan bir asıl ve bir yedek üyesini belirlemek için önce, bildirilen kamu görevlisi listesinden ihtiyaç duyulan sandık kurulu üye sayısının iki katı kamu görevlisini ad çekme suretiyle tespit etmekte ve bu kişilerden mani hali bulunmayanları sandık kurulu asıl ve yedek üyesi olarak belirlemektedir.

Engelli kamu görevlilerinin isimlerinin mülki idare amirliklerine bildirilmeyeceğine ve ilçe seçim kurullarınca bu durumdakilerin sandık kurulu başkanı veya üyesi yapılamayacağına dair özel bir düzenleme bulunmamaktadır. Ancak Kanun hükmü uyarınca görevlendirilecek kamu görevlilerinin mani halinin bulunmaması gerekmektedir. Madde metninde mani hallerin neler olduğu belirtilmemekte olup bunun takdiri ilçe seçim kurulu başkanına bırakılmıştır. Engelin niteliği ve derecesi dikkate alınarak bu durum mani hal olarak kabul edilebilecektir.

Madde metninde ayrıca sandık kurulu başkanının göreve gelmemesi halinde, kamu görevlileri arasından belirlenen üye, bu üyenin de bulunmaması durumunda en yaşlı üyenin sandık kuruluna başkanlık edeceği hükme bağlanmıştır.

298 sayılı Kanunun 136. maddesinde kurullara seçildiği halde haklı sebep olmaksızın vazifesi başına gelmeyenlerin elli günden az olmamak üzere adli para cezası ile; seçim başladıktan sonra kuruldaki görevlerini haklı bir sebep olmaksızın terk edenlerin ise, üç aydan bir yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılacağı ifade edilmektedir. Haklı sebeplerin neler olduğu sayılmamakla birlikte ilçe seçim kurulu veya mahkemenin durumun özelliklerini dikkate alarak bir karar vermesi gerekecektir. Durumun özelliğine göre engelli olmak haklı bir sebep olarak kabul edilebilir.

23 Aralık 2023 tarihli ve 32408 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 138 Sayılı Yüksek Seçim Kurulu Başkanlığı Genelgesinin 9. maddesinde ise sandık kurulu başkanı veya üyelerinin göreve gelmemesi veya görevlerini yapmaması halinde sandık kurulu başkanlığı görevini kimin üstleneceği, üyelerde eksiklik olması halinde eksik üyeliklerin nasıl tamamlanacağı açıklanmış, cezai hükümlerin saklı olduğu belirtilmiştir.

Diğer taraftan mahalli idalereler seçimlerindeki sandık kurulu başkan ve üyeliği görevi stresli, yorucu ve geç saatlere kadar devam eden bir görevdir. Dört ayrı oy pusulası, bunların sayımı, dökümü, tutanakları ve teslimi uzun zaman alabilmektedir.

Sonuç olarak sandık kurulu başkan veya üyesi olarak görevlendirilen engelli kamu görevlilerinden bu görevi yapamayacak olanların "mani halleri" bulunduğunu belirterek ivedilikle ilçe seçim kurulu başkanlığına müracaat etmesi gerektiğini, görevli olduğu halde seçim günü göreve gitmeyen veya seçim başladıktan sonra görevi bitmeden ayrılan başkan ve üyelerin bu durumlarının haklı bir sebep olarak görülmemesi halinde ilgililerin cezai yaptırıma maruz kalabileceklerini değerlendirmekteyiz.