Tohum üretim desteği yerli tohumculuğu yok etmek için mi var?

Tohum üretim desteği merdiven altı üretime mi yarıyor?

Devlet, tarımın birçok alanında olduğu gibi tohumculukta da üretim desteği vermektedir. Hem tohum üretene ve hem de bu tohumu ekip ürün elde eden çiftçiye destek verilmektedir. Ancak tohum üreticisine üretim desteği kilogram üzerinden verilirken, bu tohumu alıp eken çiftçiye dekar üzerinden ürün desteği verilmektedir. Bu durumda da tohum üreticisi, tohumu eken çiftçiden daha fazla destek geliri elde etmektedir. Halbuki tohum üretimi için ekende, ürün elde etmek için ekende tarlada aynı işleri yapmaktadır.

Tohum üreticisinin aldığı gelir desteği yüksek olunca herkes tohum üreticisi olmaya heveslenmektedir. Bunun en büyük göstergesi ise ülkemizdeki tohumcu firma sayısının 900'e yaklaşmış olmasıdır.

Son dönemlerde sırf tohum üretim desteği almak için "hıyarım var diyene tuzu alıp koşanlar" gibi desteği duyan, bir tabela asıp, birliğe üyelik kaydı yaptırıp bende tohumcuyum diyor ve tohum üretimine soyunuyor. Bu durumda tohumcu firma sayısı artıyor ancak kilogram üzerinden verilen destek nedeniyle gramajı yüksek göstererek fazla destek alma amacı güden ve kaliteye dikkat etmeyen merdiven altı tohumcular türemeye başlıyor ve bunların kontrolü de gereği gibi yapılamıyor. Eğer müdahale edilmezse bu durumun sonunda kalitesiz ve karışık tohumun artması önlenemeyecektir. Bu da yerli tohumculuğumuzun sonu olacak demektir.

Tohumcu firma olmak kolay ancak kaliteli tohum üreterek tohumcu kalmak zor!

Kaliteli tohumun resmiyetteki karşılığı sertifikalı tohumdur. Bu nedenle de sertifikalı tohuma daha yüksek miktarda destek verilmektedir. Ancak tohumcu firmalara verilen sertifika yetkisinden sonra, sertifikalı tohumda kalite sorgulanmaya başlanmıştır. Çünkü her yetki alan kendi tohumunu kendi sertifikalandırırken gereken özeni göstermemektedir.

Tohumluk üretim desteğinin veriliş amacı üretimi artırmanın yanında sertifikalı tohum yönüyle de kaliteyi ve yerli tohumculuğu geliştirmek, memleketi ele-güne muhtaç etmemektir. Ancak tohumculuk alanındaki arızalı yapılanmanın ve çelişkilerle dolu tohumculuk mevzuatının doğal sonucu olarak sırf birkaç kuruş daha fazla destek alacağım diye tohumculuğumuzun ve tarımımızın, kaliteden çok kalitesizliğe, karışık tohumluğa, menşei belli olmayan tohumluklara feda edilme noktasına gelinmesi gündemde olmasına rağmen bu konuda, ne mevzuatı düzenlemeye yönelik ciddi bir girişim vardır ne de bu sorunlara yönelik ciddi bir tedbir alma vardır. Ha-bire bilgi notu hazırlamakla, sonuca gitmeyen verimsiz toplantılar düzenlemekle bu iş çözülmez. Bu konuyu doğru yorumlayacak ve doğru kararı verecek akıllara ve verdiği kararın arkasında duracak sağlam iradeye ihtiyaç vardır. Tarımı ve tohumculuğu lafta ve rantta değil icraatta milli mesele yapan, tohumculuğun parasal, siyasal ve sosyal gücünü değil, ülkeye, tarımımıza, çiftçimize faydasını hedef edinen oluşumlara ve sivil toplum kuruluşlarına ihtiyaç vardır.

İşini düzgün yapan az sayıdaki tohumcuları tenzih ederek tohumculukta neler olduğunu özetleyen tespit ve gözlemlerimizi sıralayacak olursak; tabiri caizse sağır sultanın bile duyduğu, bildiği, şeklen yasal ama anlayış olarak merdiven altı anlayışla güdülenen tohumcuların ve onları kollayanların ülkemize yaşattıkları bazı sorunları şöyle sıralayabiliriz;

- Devletin enstitülerinde ıslah edilmiş tescilli çeşitleri devletten habersiz üretip satma ve telif hakkı ödememe.

- Tağşişi çağrıştıran karışık tohumu sertifikalandırıp, sertifikalı kaliteli tohum diye satma.

- Tohumluk Kontrolörlerinin, kontrol ve tespitlerinde tohumların genelini temsil eden numuneler yerine, seçme numuneleri öne çıkarma.

- Mevzuat gereği alınan yetkiye dayanarak, tohumcu firmanın kendi ürettiği tohumlarına üst düzeyde kalite belgesi basarak satması.

- Yetkisi dahilinde sertifikalandırdığı kendi tohumunun miktarı yetersiz kaldığı takdirde piyasadan tohum toplayarak sertifikalı, kaliteli tohum statüsündeymiş gibi piyasaya sürmesi.

- Aynı türün farklı çeşitlerini veya ucuz çeşitlerini üretip en tutulan çeşit diye çiftçiye satma.

- Asıl firmanın yanında çakma firma kurarak kural dışı üretim ve satışları bu firma üzerinden yapma.

- Bütün bu ve benzeri sorunların artarak devam etmesi ve bu duruma bilinçli veya bilinçsiz seyirci kalınması, yaptırımların uygulanamaması.

Tohum üretim desteği ve tohumculuk alanında yapılması gerekenler

Sayısı azımsanamayacak miktarda olan bir kısım tohumcu firmalar bu yollara niye başvuruyor ve niye bu yolları zorluyor diye soracak olursak; ilk akla gelen elbette ki tohum üretimindeki destek miktarının kilogram üzerinden verilmesinin cazibesidir.

Öyleyse kesin çözüm için, ya tohum üretici desteği tamamen kaldırılmalı ya da tohumculuk sektörüne, destek ödemelerine kapsamlı ve makul bir düzen ve kontrol getirilmelidir.

- Öncelikle tarımda üretici firma olabilmenin şartları, ilgili birliklere üye olup tabela asmanın ötesinde daha tutarlı ve profesyonel hale getirilmelidir.

- Birlikler üyelerine sadece kelle sayısı ve ödedikleri aidat üzerinden bakmamalı, onların eksik, hata ve uygunsuz üretimlerini de takip etmelidir. Birlikler, kontrol ve takip konusunda devlet kontrolörlerine destek olmalı köstek olmamalıdır.

- Tohumlara sertifika verme yetkisi firmalardan alınmalı, tamamı devlette kalmalıdır. Sertifika yetkisinin firmalara verilmesi ülkemiz tohumculuğunun geleceğini yok etmektedir. Bugün yaşanan bu sorunlar bunun delilidir.

- İl Müdürlüklerinde Kontrolör görevlendirmelerinde adil olunmalı, nerede bir gariban varsa onu kontrolör olarak görevlendirip arkası olanı bu göreve vermeme alışkanlığından vazgeçilmelidir. Tüm yaz boyu tarlada görev yapan kontrolörlere işin riski ve ağırlığına göre ek ödeme yapılmalıdır.

- Tarla kontrolleri kurallara uygun yapılmalı, karışık çeşit tohum veya yanlış çeşit söz konusu olduğunda bu tohumu satan tohumcu firma bundan sorumlu tutularak yaptırım uygulanmalıdır.

- Verimsiz ve kalitesiz çeşitler tescil aşamasında elemine edilmeli bunun içinde tescil ve sertifikasyon mevzuatı güncellenmelidir.

- Tohum çeşitlerinin kalite özelliklerini koruyup korumadıklarının takibi düzenli ve sürekli bir şekilde yapılmalıdır. Bilimsel olarak tespit edilen ve daha önce belirli sürelerde uygulanmakta olan kalite testlerinin yapılmasından vazgeçilmemelidir. Tohumcu birliklerin bu bilimsel uygulamayı desteklemeleri gerekirken engellemeleri manidardır.

Ülke tohumculuğu ancak bu sayılanlar dikkate alınır ve ciddi bir şekilde takibi yapılırsa gelişebilir.

M. Murat GÜN