Otomobildeki vergi indirimi enflasyona yaradı

Türkiye'nin kasım enflasyonu yüzde 1.44, Yİ-ÜFE ise 2.53 oldu. Enflasyonun düşüşünü vergi ve kur indirimleri desteklerken, otomobilde yapılan ÖTV ve KDV düzenlemeleri büyük etki yarattı. Otomobil (vergi etkisi) ve akaryakıtta (petrol ve kur etkisi) yapılan indirimler aylık bazda oranın 0.97'sini oluşturdu. Gıda tarafında da domatesin yüzde 16 ucuzlamasıyla toplam etki kasımda 1.10 puana çıktı.

Türkiye'nin merakla beklenen kasım ayı enflasyonu açıklandı. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre, kasım itibarıyla 12 aylık ortalamalar dikkate alındığında, tüketici fiyatları yüzde 15.63, yurt içi üretici fiyatları yüzde 25.52 arttı. Aylık bazda Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) yüzde 1.44, Yurt İçi Üretici Fiyat Endeksi (Yİ-ÜFE) yüzde 2.53 geriledi. TÜFE, kasımda geçen yılın aralık ayına göre yüzde 20.79, geçen yılın aynı ayına göre yüzde 21.62 yükseldi. Yİ-ÜFE ise Aralık 2017'ye göre yüzde 36.68, geçen yılın kasım ayına göre de yüzde 38.54 artış kaydetti. İhracatın ve Türkiye ekonomisinin lokomotif sektörü olan otomotiv, enflasyonun düşmesinden en büyük katkı sağlayan kalemlerden oldu. İç pazardaki daralmaya rağmen, otomobil satışları özel tüketim vergisi (ÖTV) ve katma değer vergisi (KDV) avantajlarıyla fiyatlar yüzde 12'nin üzerinde düştü. TÜİK verilerine göre dizel otomobillerin fiyatı kasım döneminde yüzde 14, benzinli araçların fiyatı ise yüzde 11.7 düşüş kaydetti. Aylık bazdaki 1.44 puanlık gerilemeye dizel ve benzinli otomobillerin fiyat değişimi enflasyona yüzde 0.94 olarak yansıdı. Yani sadece otomobil fiyatlarından sonra geriye kalan rakam 0.50 oldu. Öte yandan akaryakıt fiyatlarında da yapılan indirimler enflasyona etki edenler arasında. Eşel mobil sisteminin aşılmasıyla birlikte akaryakıtta indirimler gerçekleşti. Böylece fiyatlar, neredeyse 6 liraların altına indi. Bu fiyat değişimleriyse enflasyona 0.11 olarak yansıdı. 1.44'lük puanda toplam etki, sadece otomobil tarafında yüzde 0.97 oldu. Gıda tarafında da iyileşmeler söz konusu. Domatesin fiyatı kasımda yüzde 16 düştü. Domatesin enflasyona etkisi yüzde 0.14. Otomobil, akaryakıt ve domates fiyatlarıyla enflasyona kasımda yüzde 1.10 düşüş kaydetti. Aradaki 0.34'lük fark diğer gruplardan ortaya çıktı. Ekonomistler kasım ayında enflasyonun yüzde 0.64 gerileyeceğini öngörmüştü. Beklentilerde, bir önceki ay yüzde 25.24 olan yıllık enflasyonun yüzde 22.61'e gerileyeceği hesaplanmıştı. Ekonomistlerin 2018 sonu enflasyon beklentisinin ortalaması ise yüzde 22.57 olarak belirlendi. Bir önceki anket döneminde yıl sonu enflasyon beklentisi yüzde 23.52 düzeyinde gerçekleşmişti.

VERGİLERİN ARDINDAN DİNAMİKLER BELLİ OLACAK

Koç Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Selva Demiralp ise en kötüsünün geride kaldığını söylemek için erken olduğunu söyledi. Demiralp "Bu seneyi yüzde 21'lerde bitirebiliriz. En kötüsü geride kaldı mı sorusunu yanıtlamak için erken çünkü kurdaki geri çekilme düşüşte önemliydi ama bu geri çekilme sürecek mi bilmiyoruz. Yeni bir kur şoku yemeyiz demek için erken. Petroldeki düşüş sürecek mi belirsiz, enflasyonla topyekün mücadele kampanyası biter ve uzatılmazsa üretici gecikmiş olarak bunu fiyatlara yansıtır mı? Çünkü üretici hissettiği enflasyonu henüz tüketiciye tam yansıtamıyor. Bunun yanı sıra vergi indirimleri de sene sonundan sonra kalkarsa fiyatlara yansıyacak. Dolayısıyla bugün olumlu haber aldık ama en kötü geride kaldı demek için erken" ifadesini kullandı.

EN KÖTÜSÜ GERİDE KALDI DEMEK İÇİN ERKEN

Halk Yatırım Araştırma Direktörü Banu Kıvci Tokalı, kasım ayında enflasyon verilerinden bekledikleri ılımlı sinyalleri aldıklarını belirtti. Tokalı "Vergi indirimlerinin geçici etkisi karşısında, kur ve petrol fiyatlarının destekleyici görünümünü düşündüğümüzde, kasım sonunda yüzde 21.62'ye inen yıllık enflasyonun bu yılı yüzde 21.5 civarında tamamlayabileceğini düşünüyoruz. 2019 sonuna ait yüzde 17.5'lik tahminimizi ise koruyoruz. Çekirdek enflasyondaki düşüşün de belirgin olması enflasyon görünümü açısından destekleyici. Özellikle baz etkisi nedeniyle, yıllık enflasyonun gelecek yılın ilk çeyreğinde düşüş trendini devam ettirmesi zor görünüyor. Ancak, vergi düzenlemelerine bağlı indirimlerin ortadan kalktığında temel dinamiklerin seyri belirleyici olacak" dedi.

FAİZ İNDİRİMLERİ NİSAN'DA BAŞLAYABİLİR

QNB Finaninvest Başekonomisti Burak Kanlı "2019'da enflasyon ilk yarı yüzde 20'ler civarında dalgalandıktan sonra ikinci yarıda baz etkilerinin devreye girmesiyle düşüş eğilimine girecek. Merkez Bankası açısından, faiz indirimlerinin gündeme geleceği dönemler yaklaşıyor. Ancak bunun için erken olduğunu düşünüyorum. Mart ya da nisan ayında TCMB faiz indirim sürecine girecektir" diye konuştu. Ekonomist Haluk Bürümcekçi ise enerji grubunda yüzde 0,71 azalış ile geçen yıla göre belirgin düşüş izlendiğini ifade ederek "Vergi indiriminin geçerli olduğu ve kurlara hassas olan gruplarda (mobilya, ev aletleri, araç satın alımı, telefon, görsel-işitsel sistemler vb) fiyat düşüşleri gözlendi. Giyim fiyatları da geçen yılın aynı ayından düşük artış gösterdiği izlendi" diye konuştu. Bürümcekçi, gıda enflasyonunun işlenmemiş ve işlenmiş gıda fiyatları kaynaklı gerilediğini belirtti.

ZAMLAR GERİ ALINMALI

CHP Genel Başkan Yardımcısı Aykut Erdoğdu "Eğer enflasyon düşüyorsa hükümet, ağustos ve eylül aylarında doğal gaz ve elektriğe yaptığı fahiş zamları geri almalı, trafik cezaları ile vergilerdeki yeniden değerleme oranlarını da bu rakamları baz alarak güncellemelidir" ifadesini kullandı. Türkiye Esnaf ve Sanatkarlar Konfederasyonu (TESK) Genel Başkanı Bendevi Palandöken "Döviz kurlarındaki düşüşe bağlı olarak akaryakıt fiyatlarındaki indirimin enflasyonun düşmesine büyük etkisi oldu. Enflasyondaki düşüşün bu gelişmelere bağlı olarak Aralık ayında da devam edeceğini öngörüyoruz. Ancak bu iki aylık düşüşün 2019 yılından itibaren kalıcı hale gelebilmesi için elektrik, doğalgaz ve suda da büyük oranda indirimler yapılması gerekir. Bu şekilde hem enflasyon oranları düşerken hem de dar gelirli vatandaşın satın alma gücü artacağından yapılan indirimlerin ekonomik büyümeye de etkisi olacaktır" diye konuştu.

EN YÜKSEK ARTIŞ GİYİM VE AYAKKABIDA

Ana harcama grupları itibarıyla kasımda, aylık bazda en yüksek artış yüzde 2.37 ile giyim ve ayakkabı grubunda görülürken, sağlıkta yüzde 0.57, konutta yüzde 0.47, lokanta ve otellerde yüzde 0.41, alkollü içecekler ve tütünde yüzde 0.17 artış kaydedildi. Kasımda ana harcama grupları itibarıyla endekste en fazla düşüş gösteren grup yüzde 6.46 ile ulaştırma oldu. Ana harcama gruplarından ev eşyasında yüzde 2.85, eğlence ve kültürde yüzde 2.08, çeşitli mal ve hizmetlerde yüzde 0.96, gıda ve alkolsüz içeceklerde yüzde 0.74 düşüş gerçekleşti. TÜFE'de yıllık bazda en yüksek artış yüzde 32.73 ile ev eşyası grubunda görüldü. Bunu yüzde 27.87 ile çeşitli mal ve hizmetler, yüzde 25.66 ile gıda ve alkolsüz içecekler, yüzde 24.76 ile konut, yüzde 21.18 ile eğlence ve kültür izledi.

ELEKTRİK VE GAZDA YÜKSELİŞ

Yİ-ÜFE, kasımda bir önceki aya göre yüzde 2.53 düşüş, geçen yılın aralık ayına göre yüzde 36.68, geçen yılın aynı ayına göre yüzde 38.54 ve 12 aylık ortalamalara göre yüzde 25.52 artış gösterdi. Sanayinin dört sektörünün bir önceki aya göre değişimleri, madencilik ve taşocakçılığı sektöründe yüzde 1.8, imalat sanayi sektöründe yüzde 3.09 düşüş, elektrik, gaz üretim ve dağıtımı sektöründe yüzde 2.35 ve su sektöründe yüzde 1.25 artış olarak kayıtlara geçti. Kasımda bir önceki aya göre endekslerin en fazla artış gösterdiği alt sektörler, yüzde 4.14 ile tütün ürünleri, yüzde 1.87 ile içecekler olarak gerçekleşti. Buna karşılık kok ve rafineri petrol ürünleri yüzde 15.49, ana metaller yüzde 8.11, metal cevherleri yüzde 6.32 ile bir önceki aya göre endekslerin en fazla düştüğü alt sektörler oldu. Ana sanayi grupları sınıflamasına göre kasımda aylık en fazla düşüş yüzde 3.56 ile ara malında gerçekleşti.

ŞAMPİYON BASKINA UĞRAYAN SOĞAN

Bununla birlikte söz konusu dönemde fiyatı en fazla artan ve azalan ürünler de belli oldu. TÜFE'de aylık olarak en yüksek artış gösteren ürün yüzde 50.58 artışla kuru soğan oldu. Karaborsaya düşen soğan ve patates ile birlikte depolara baskınlar yapılmıştı. Kuru soğanı yüzde 18.59'luk fiyat artışla kadın kabanı izledi. Onu patates yüzde 15.29, kuru fasulye yüzde 13.69, kabak yüzde 13.53, salatalık yüzde 12.78, bot (çocuk için) yüzde 11.53, patlıcan yüzde 9.12, hırka (kadın için) yüzde 8.88 takip etti.

GERİLEME ENDEKS TARİHİNDE İLK OLDU

TÜFE kasımda aylık yüzde 1.44 azalarak piyasa beklentisinden daha iyi bir performans gösterdi. Ekimde yüzde 25.24 ile Temmuz 2003'ten bu yana ki tarihi seviyesine çıkan yıllık enflasyon, 3.62 puanlık düşüşle yüzde 21.62'ye indi. Böylece kasım ayındaki 3.62 puanlık gerileme, 2003 yılı bazlı endeksin bu zamanki en sert aylık düşüşü olarak kayıtlara geçti. Ekonomistler, Türk lirasındaki değer kazancı, yavaşlayan iç talep, vergi indirimleri ve işlenmemiş gıdadaki kısmı düzeltmenin etkisiyle enflasyonun piyasa beklentisinin ötesinde gerilediğini belirtti. Yıl sonunda enflasyonun yüzde 20 seviyesine gerileyebileceğini tahmin eden analistler, gelecek yıl baz etkisiyle yükselişe geçse de 2019'un ikinci yarısında yüzde 20'nin altına ineceğini bildirdi.

ALİ YILDIRIM