Belediyelerin, Sayıştay denetimi için dikkat etmesi gereken 12 konu

BELEDİYELERDE SAYIŞTAY DENETİMLERİNDE TESPİT EDİLMİŞ ÖNEMLİ KONULAR

Mahmut ESEN

Sayıştay tarafından kamu idarelerinde her yıl dış denetimler yapılmakta, yürütülen dış denetim faaliyetleri sonucunda, kamu idarelerine ilişkin denetim/yargılamaya esas raporları yanı sıra, düzenlilik ve performans ölçümlemesini kapsayan özel denetim raporları düzenlenmektedir.

Bu raporların dışında ayrıca kamu idarelerinin genel durumlarını yansıtan (Dış Denetim Genel Değerlendirme Raporu, Faaliyet Genel Değerlendirme Raporu, Mali İstatistikleri Değerlendirme Raporu ) yıllık raporlar da düzenlenmekte; TBMM sunulmakta ve kamuoyuna açıklanmaktadır.

Kamu idarelerinin faaliyetlerine yönelik düzenlenmiş olan genel raporların mahalli idareler bölümlerinde, belediyelere yönelik olarak Sayıştay tarafından tespit edilebilmiş olan bazı hata/ noksanlık/eleştiri ve yolsuzluk örneklerine (bulgulara) da yer verilmektedir.

Denetim elemanı bilgi/deneyimi/tekniği kullanılarak tespit edilmiş olan ve belediyelerdeki genel durumu/gidişatı gösteren bu bulgular büyük önem arz etmektedir.

Bu nedenle anılan bulgulardan, belediye başkanlarımızın azami ölçüde yararlanması gerekmektedir.

Bu suretle belediyelerindeki mevcut durumu öğrenmeleri daha olanaklı hale gelecek, belediyelerimizdeki yolsuzluk olaylarının önlenmesi, bu konularda haklarında inceleme/soruşturma açılmasının önü alınmış olacaktır.

2015-2018 yıllarında Sayıştay Başkanlığınca belediyelerde yürütülen denetimlerde yer alan, en fazla tespit edilmiş ( hata/noksanlık/eleştiri/yolsuzluğa açık alanlara yönelik) önemli 12 konu aşağıya çıkarılmıştır.

* 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanununda yer alan bazı belediye gelirlerinin tahakkuk/ doğan alacaklara ilişkin tahakkuk/tahsilat işlemleri yapılmamaktadır. (Belediye sınırları içinde yapılan ilan ve reklamdan reklam ve ilan vergisi, eğlence/haberleşme/elektrik ve havagazı tüketim vergisi, tatil günleri çalışma ruhsat harcı, yeni yapılan yol, su ve kanalizasyon tesislerinden yararlananlardan alınması gereken katılma paylarından,)

* Emlak Vergisi tahakkuk ve tahsilatında mevzuat hükümlerine uyulmamaktadır.

(Kamulaştırılan taşınmazdan ek/cezalı vergi alınmamakta; bina vergisi yerine arsa, işyeri yerine konut üzerinden vergi alınmakta, indirimden yararlanan mükellefler kontrol edilmemektedir.)

* İşyeri açma ve çalışma ruhsatı olmadan faaliyette bulunan işyerleri hakkında kapatma işlemi yapılmamakta ve idari para cezası kesilmemektedir.

* Otopark Yönetmeliği hükümlerine uyulmamakta, otopark paraları vadeli olarak değerlendirilmemekte, ayrı bir hesap üzerinden izlenmemekte, paralar amaç dışı harcanmaktadır.

Büyükşehir Belediyesi Kanununda yer alan otopark işletilmesi ve gelirlerinin takip ve tahsiline ilişkin özel hükümler göz ardı edilmektedir.

* Gecekondu Kanunu gereğince oluşturulan Fon gelirleri amacı dışında kullanılmakta, takip ve tahsilinde sorunlar yaşanmaktadır.

(Fon gelirleri için özel/vadeli hesap açılmamakta, Hazineye ait taşınmazların satışından alınması gereken %10 payların takibi yapılmaktadır.)

* Ambalaj atıklarının toplanması için imtiyaz hakkı ihale edilmeksizin ve gelir elde edilmeksizin şirketlere devredilmektedir.

* Toplu taşıma imtiyaz hakkı ihalesiz devredilmekte veya ihalelerde süre belirtilmemektedir.

* Telekomünikasyon altyapı ve şebekelerinden alınması gereken geçiş hakkı bedelleri takip ve tahsil edilmemektedir.

* Belediye taşınmazlarının yönetilmesi, kiraya verilmesi ve tahsis işlemlerinde mevzuat hükümlerine uyulmamaktadır.

(Taşınmazlar ihalesiz kiraya verilmekte, kira süresi sonunda yeniden ihalesi yapılmamaktadır. İşgal edilmiş taşınmazlardan ercimisil tahsil edilmemektedir. Kiralama yerine ercimisil uygulanmakta ve taşınmazın işgaline süreklilik kazandırılmaktadır. Belediye şirketlerine devredilen taşınmazlar üçüncü kişilere ihalesiz kiraya verilmektedir. Kamu kurum ve kuruluşu niteliğinde olmayan vakıf/dernek vb. kuruluşlara tahsisler yapılmakta, taşınmazlar tahsis amaçları dışında kullanılmakta, yirmi beş yılı geçen tahsislerde yapılmaktadır. İmar planında park olarak tespit edilmiş yerler ticari amaçla kişi/kuruluşlara kiraya verilmektedir. Belediyelere bağışlanan taşınmazlar muhasebe kayıtlarına alınmamaktadır.)

* Sosyal denge sözleşmelerinde mevzuata aykırı hususlara yer verilmektedir. (Meclis kararı alınmamakta; limitler aşılmakta, bayram ikramiyesi, yiyecek/yakacak yardımı vb. yapılmaması gereken ödemelere yer verilmekte; sözleşme/dayanışma aidatı kesilmesi, ücretsiz ulaşım hakkı vb. konularda da yasalara aykırı hükümler konulmaktadır.)

* İndirilecek KDV hesabında hata yapılmaktadır. ( Ticari, sınai, zirai ve mesleki nitelikte olmayan işlemlere ilişkin KDV indirim konusu yapılmakta veya indirim konusu yapılması gereken işlemlerde KDV indirimi yapılmamaktadır.)

* Belediyelerin hazırladığı faaliyet raporları; sunum/içerik, mali bilgiler, performans bilgilerinin değerlendirilmesi yönlerinden yetersiz, hedeflenen amacın çok gerisinde kalmaktadır.

Diğer kamu idareleri gibi belediyeler de performans denetimine hazır değildir.

(Sayıştay Dış Denetim, 2018: 52-74)

( Sayıştay Genel Faaliyet, 2018: 21-25)

KAYNAKÇA

Sayıştay "2018 Yılı Faaliyet Genel Değerlendirme Raporu" https://www.sayistay.gov.tr/tr/?p=2&CategoryId=98

Sayıştay," 2018 Yılı Dış Denetim Genel Değerlendirme Raporu" https://www.sayistay.gov.tr/tr/?p=2&CategoryId=97