5434 Ve 5510 Kapsamında Kız Yetim Aylığı Şartlarındaki Önemli Farklılık
Devlet memuru olarak çalışanlar vefat ettiğinde aile fertlerine belirli oranlarda aylık bağlanmaktadır. Ancak kız çocukları bağlanan yetim aylığı konusunda, 2008'den önce çalışan Devlet memurları ile 2008'den sonra ilk defa devlet memuru olanlar açısından eski ve yeni yetim aylığı ayrımı bulunmaktadır. Bu ayrımın düzeltilmesi için yasal düzenleme yapılması yerinde olacaktır.
Detaylar/Değerlendirmeler:
Kız çocuklara bağlanacak yetim aylığı şartlarına bağlı olarak farklılık, 5434 ve 5434 sayılı Kanunlarda yer alan hükümlerden kaynaklanmaktadır.
5434 sayılı Kanun hükümlerine göre yetim aylığına kazanım şartları kız çocuklar lehine, 5510 sayılı Kanun hükümlerine göre yetim aylığına hak kazanım şartları ise aleyhe durum ortaya çıkarmaktadır.
Kazanım şartlarının kolay ve zor olmasını ortaya çıkaran 5434 ve 5510 sayılı Kanun hükümlerine göre şartlar şu şekilde olmaktadır.
5434 sayılı Kanunda yer alan şartlar;
- Evli olmayacak.
- Evli olması nedeniyle aylığı kesilmiş olsa dahi, sonradan boşanma veya dul kalma halinde yine aylık alabilme imkanı bulunmaktadır.
- Ayrıca Devlet memuru statüsünde görevli olmayacak ve memur statüsünden aylık almıyor olacak.
Bu üç şart dışında, hiçbir surette 5434 sayılı Kanuna göre aylık almasına engel bir durum bulunmamaktadır. Örnek; Sigortalı veya Bağ-Kurlu olarak çalışan, yabancı ülke mevzuatına tabi çalışan, bu şekilde çalışmalarından dolayı aylık alan kız yetim, devlet memuru anne veya babasından da yetim aylığı alabilmektedir.
5510 sayılı Kanunda yer alan şartlar;
- Evli olmayacak (farklılık bulunmamakta).
- Evli olması nedeniyle aylığı kesilmiş olsa dahi, sonradan boşanma veya dul kalma halinde yine aylık alabilme imkanı bulunmaktadır. (farklılık bulunmamakta)
- Devlet memuru statüsünde görevli olmayacak. (farklılık bulunmamakta)
- Esnaf ve işçi olmayacak ve bu çalışmalarından dolayı gelir veya aylık bağlanmamış olacak. (yeni getirilmiş şart olmaktadır)
- Yabancı Ülke mevzuatına tabi çalışmayacak ve bu çalışmalarından dolayı gelir veya aylık bağlanmamış olacak. (yeni getirilmiş şart olmaktadır)
Örnek; Sigortalı veya Bağ-Kurlu, yabancı ülke mevzuatına tabi veya Devlet Memuru olarak çalışan, bu çalışmalarından dolayı aylık alan kız yetim, 5510 kapsamında olan vefat etmiş devlet memuru anne veya babasından yetim aylığı alamaz iken, 5434 kapsamında olan için sadece Devlet Memuru olma aylık bağlanmasına engel teşkil etmekte, diğer durumlar engel teşkil etmemektedir.
Genel Değerlendirmemiz:
5510 sayılı Kanun hükümlerinde; kız çocuklarının gerçekten muhtaç durumda olup olmadıklarının, yani, hayatını devam ettirecek bir gelir veya aylığa sahip olup olmanın kriter olarak alındığını görmekteyiz.
2008 yılı Ekim ayı başından önce devlet memuru olarak çalışması bulunanlardan vefat edenlerden dolayı 5434 sayılı Kanun hükümleri uygulananlarda ise; kız çocukları gerçekten muhtaç olup olmadığının ayrımı yapılmamakta, yalnızca bekar veya dul olma şartı ile devlet memuru olarak görev yapmama şartı aranmaktadır.
Bu iki durum, 2008 yılı Ekim ayı başı öncesi devlet memurlarının vefatlarında aylık talebinde bulunan kız çocuklara eski şartlara tabi yetim kız çocuk, 2008 yılı Ekim ayı başından sonra ilk defa devlet memuru olarak göreve başlayanların vefatlarında veya 5434'e tabi olmakla birlikte hizmet süreleri 5 ila 10 yıl arasında iken vefat eden devlet memurlarının vefatlarında aylık talebinde bulunan kız çocuklara ise yeni şartlara tabi yetim kız çocuk denilmesini ortaya çıkarmaktadır.
Düşüncemiz; kız çocuklara aylık bağlanabilmesi şartlarının ortak olarak kişiler açısından olumlu şekilde yeniden düzenlenmesi, yani 5434 kapsamında olan memurun vefatı ile 5510 kapsamında olan memurun vefatında hak sahipliği kapsamında olan kız yetimler için aylık bağlanma için aranılan şartların günümüz koşulları (çalışamayacak durumda olanlar, yaşları ileri yaşlara gelmiş olanlar, part-time suretiyle çalışanlar, geçici olarak çalışanlar vb. gibi durumda olanlarda göz önüne alınmak suretiyle) dikkate alınarak aynı şartlara tabi olmaları yönüyle düzenlenmesinin fayda sağlayacağını değerlendirmekteyiz.
Örnek: 30 Eylül 2008 tarihinde göreve başlamış bir memur 5434 kapsamında olacak, dolayısıyla vefatında kız çocuğu için 5434 hükümleri uygulanacak, ancak 1 Ekim 2008 tarihinde göreve başlamış bir memur 5510 kapsamında olacak, dolayısıyla vefatında kız çocuğu için 5510 hükümlerindeki kısıtlayıcı/zorlaştırıcı hükümler uygulanacaktır.