Radyasyon korkusu
Güngör Uras
Günümüzde sağlığın da bir ekonomisi var. Gelişen teknoloji sağlık sektöründe yeni tanı ve tedavi araçlarının kullanımını gündeme getiriyor. Ama bu yeni araçların da bazı riskleri ve de faturası var. Hekim olarak değil, hekimlerin kapısını çalan bir sade vatandaş olarak, bu konularda öğrendiklerimi bayram tatilinde sayın okuyucularına aktaracağım, Şimdilerde ölümlerin yüzde 35-40'ı kalp ve damar hastalıklarından kaynaklanıyormuş. Kalp ve damar hastalıklarının tedavisinde erken teşhis önemli imiş. Şimdilerde erken ve doğru teşhis için anjiyo ve bilgisayarlı tomografi (BT) kullanılıyormuş.
Anjiyoda da, BT'de de vücuda belli ölçüde radyasyon verilmesi söz konusu imiş. Çok kişi ?radyasyon?un da sağlığa zararlı olacağı inancı ile bu ileri teknolojili teşhis yöntemlerine şüphe ile bakmaya başlamış.
Sağlık kontrolü için belli dönemlerde hastaneye giderim. Yılda en az bir defa röntgen çektiririm. Bilgisayarlı tomografi ile vücudumun belli bölgelerini incelerler. Gerektiğinde birden fazla tomografi çekildiği olur.
Dostum Dr.Necdet Terün, ?Anjiyografi? (vücut damarlarının görüntülenmesi) ve ?Bilgisayarlı Tomografi (X ışını ile vücudun kesintisel görüntülerinin oluşturulması) zorunluluğu var ise, radyasyondan korkacak ve erken teşhis şansını kaybedecek yerde, kullanılan aletin vücudunuza ne kadar radyasyon vereceğini sorarsınız. Rahat edersiniz? dedi.
Neyin ne olduğunu bilmek
Bu uyarı üzerine, röntgen ve X ışını ile çalışan, tomografi adı verilen aletlerin yaydığı radyasyonun insan sağlığı üzerindeki olumsuz etkilerini sorup soruşturmaya başladım. Önce radyasyonun ne olduğunu anlatayım: Maddenin temel yapısını atomlar meydana getirir. Dışarıdan yapılan müdahaleler ile çekirdekteki nötronlar çevreye ışın saçarak parçalanır. Parçalanan maddelere ?radyoaktif madde?, çevreye yayılan alfa, beta ve gama gibi ışınlara ise ?radyasyon? adı verilir. Radyasyonun çoğu hücrenin genetik yapısını, DNA'yı parçalar. DNA'nın zarar görmesi hücreleri öldürür. (Tedavi amaçlı radyasyon kullanımında radyasyon ile kanserli hücreler yok edilir.)
Hiroşima'ya atılan atom bombası çevreye radyasyon yaydı. Yakındaki insanlar öldü. Uzaktakiler sakat kaldı. Çernobil'de bir nükleer santralda patlama oldu. Çevrede yaşayan insanlar ve onların sonradan doğan çocukları, radyasyon nedeniyle öldü, sakat kaldı.
Sağlıkta teknoloji
Hastanelerimizde bulunan klasik 64 kesitli BT cihazları ile tanı ve klasik anjiyo sırasında alınan radyasyon genelde 13 miligraydır. (Miligray insan vücudunun maruz kaldığı radyasyon ölçüsü.) Bu ise Hiroşima'da atom bombasının atıldığı yerin 2.5 km uzağında bulunan insanların aldığı radyasyona eşit. Röntgen çektirenler genelde 1.0-2.5 miligray, mamografi çektiren kadınlar 0.1-0.2 miligray radyasyon alıyor.
Bana anlatıldığına göre, insan vücudu normal yaşamında radyasyon yayan değişik kaynaklardan(örneğin TV) yılda ortalama 2.5 miligray radyasyon alır.
Bunları neden yazıyorum: (1) Gereği yok ise, zırt pırt röntgen ve bilgisayarlı tomografi yoluyla radyasyon almayınız. (2) Gereği var ise, doktorunuza hangi aletin vücudunuza ne ölçüde (kaç miligray) radyasyon aktaracağını sorunuz.
Radyasyonun zararlarını ve de miligray denilen radyasyon ölçüsünü öğrendikten sonra en düşük radyasyon veren bilgisayarlı tomografi aletini aradım.
Klasik kalp anjiyosunda ve 64 kesitli BT ile tanıda vücut, 10-15 miligray radyasyon alırken, şimdi yeni bir teknoloji gelişmiş. 256 kesitli BT, aynı tanıyı 1 ile 2.5 miligray radyasyon vererek yapıyormuş. Bu alet ile Kroner BTA incelemesi yaptırdım. Bu inceleme vücuda herhangi bir girişim (müdahale) yapılmadan kalbin en ince ayrıntısı 2 kalp atımı sürede görüntüleniyor. Radyoloji uzmanı Dr.Tahsin Güneysu elde edilen görüntüleri ekrana yansıtarak bilgi verdi. Hem alet pahalı hem tanı faturası yüksek. Aletin fiyatı 1.5 milyon euro dolayında imiş. Benim tetkiklerimin faturası 1.850 TL idi. Özel sağlık sigortaları, doktor istek belgesi sonrasında bu faturayı ödüyor. Ama devletin sigortasından yararlananların bu ileri teknolojiden yararlanmaları mümkün değil.(Reklam yapar duruma düşmemek için görüntüleme aletleri ile merkezlerinin isimlerini veremeyeceğim. Bu yazının amacı sayın okuyucularıma sağlık konusunda öğrendiklerimi aktarmaktır.)