Alzheimer'da umut ışığı
Türkiye'de yaşlı nüfus ve buna bağlı Alzheimerlı hasta sayısı artıyor. Öğretim üyesi Hatice Güneş Özhan, ödüllendirildiği projesiyle hastalığın kökenine inilmesinde umut oldu.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre 2023 yılında, Türkiye'nin 65 yaş üstü yaşlı nüfus oranı yüzde 10'un üzerine çıkacak. Dünya Alzheimer Örgütü'nün, 2014 yılındaki raporunda, Alzheimerlı hasta sayısının 2050 yılında dünyada 135 milyona ulaşacağı öngörülüyor.
Türkiye'de, resmi olmasa da şu an yaklaşık 400 bin Alzheimer hastası var. Eylem planı oluşturulmazsa 2050 yılında en fazla Alzheimer hastası olan dört ülkeden biri olacak.
Dünya genelinde hastalığın önlenmesi ve etkili bir şekilde tedavisi için çalışmalar sürerken, Dokuz Eylül Üniversitesi İzmir Biyotıp ve Genom Merkezi'nden Yrd. Doç. Dr. Hatice Güneş Özhan, önemli bir bilimsel çalışmaya imza attı.
Alzheimer gibi hastalıkların mekanizmalarının anlaşılmasına ve hedeflenen tedavilerin geliştirilmesine katkı sağlamayı amaçlayan Özhan, uluslarası bir kozmetik firmasının, UNESCO'yla birlikte düzenlediği yarışmada, Türkiye'de ödül alan altı genç bilim kadınından biri oldu.
Bilimsel çalışmalarını 10 yıl Almanya'da sürdürdükten sonra Türkiye'ye dönen Özhan, projesini, Al Jazeera
'ye anlattı.'Şansımız artar'
Özhan, pek çok yaşamsal fonksiyonun işlemesini sağlayan hücreler arasındaki sinyal iletimi üzerinde çalıştığını söylüyor.
"Organizmalar hücrelerden oluşuyor. En küçük işlevsel yapı taşlarımız hücreler. Bu çalışmamda, beyinde gerçekleşen iki tip sinyal iletiminin birbirleriyle olan bağlantısını anlamaya çalışıyorum. Bağlantılı olduğu yönünde ip ucuna ulaştık. Bağımsız olarak sinyal iletimlerinin bozulması durumunda çeşitli sinir bozukluğu hastalıklarına yol açtığını biliyoruz. Bunlardan bir tanesi de bu sinir dokusunun bozulmasıyla alakalı Alzheimer hastalığı. Biz hücreler arasındaki bağlantının nasıl olduğunu anlayabilirsek, o zaman bu hastalıkların mekanizmalarını daha iyi anlayabiliriz ve bunlara yönelik tedavi seçenekleri oluşturmamız açısından şansımız artar"
"Nedenini bilmiyoruz"
Özhan, Alzheimer'a yönelik bilimsel çalışma yapmasında, özellikle yaşlı nüfusu artan Avrupa ülkeleri ve ondan kopuk olmayan Türkiye'deki riskin etkili olduğunu söyledi.
"Şu an Avrupa'da sağlık alanında en fazla yatırım ve harcamanın yapıldığı hastalık Alzheimer. 50 yıl önceye baktığımızda Türkiye nüfusu çok yaşlanıyor. İşin temeli ne, neden bu hastalık ortaya çıkıyor, onu bilmiyoruz. Sonuçlarını görüyoruz. Hastanın beynine bakıp tanı koyabiliyoruz ama neden ortaya çıkıyor, onu anlayamıyoruz. Projemiz, nedenini ortaya çıkarmada en azından bir umut olacak"
34 yaşındaki Özhan'a göre, sadece nüfus yaşlandığı için bu hastalık ortaya çıkmıyor. Net olmadığı için kaynağı tamamen genetik denilemez. Genetik temelleri olabilen, çevresel faktörler (stress koşulları, kirleticiler) tarafından çok etkilenen bir hastalık.
Modeli, zebra balığı
Özhan, ödül olarak aldığı 15 bin doları, projesinde kullanacağını belirtiyor. Projesinde zebra balığını model olarak kullanmış:
"Ben bir genin ne yaptığını öğrenmek istiyorum. Ama insana gidip bunu değiştireyim, bozayım, araştırayım diyemiyorum. İnsan bir model değil. Bize çabuk sonuç verecek modellerden biri de balıklar. Projemde, zebra balığıyla çalışıyorum. En önemli özelliği doku ve organ yenilenmesinde mucize gibi bir organizması olması. Tüm organlarını yenileyebiliyor. Kuyruğunu kesiyorum, 15 gün sonra yenileyebiliyor. İnsanda ise doku ve organ yenilenmesi çok kısıtlı. Sinyal iletiminin zebra balığında beyin rejenasyonunda nasıl bir rolü olduğunu anlamaya çalışıyorum. Organ yenilenmesi bizde olmayıp da onda olan ne var. Oradan gelecek herhangi bir bilginin bu hastalıklara yönelik tedavi geliştirmede çok faydası olacak"
Özhan, çıkış noktasını yakaladıklarını söyledi ama özellikle kanser ve Alzheimer gibi hastalıkların bir, iki çalışmayla çözülemeyeceğini, yıllar süren araştırmalar ve deneyler gerektirdiğini ifade etti.
"Şu an gerçekten Alzheimerda hedeflenen bir tedavi yok. Sadece hastalık yavaşlatılmaya çalışılıyor ve hastanın yaşam kalitesini birazcık arttırmaya yönelik seçenekler aranıyor. Çalışmamızın sonunda, hastalığı önleyebilir ya da hastalık ortaya çıktıktan sonra ona gerçekten bir tedavi seçeneği sunabiliriz."
Kaynak: Al Jazeera