Fabrika çok rekabet yok

Cahit Saraçoğlu

Rekabet Kurulu, çimento sektörü raporunu tamamladı. Rapora göre; 68 fabrikanın olduğu pazara 5 teşebbüs hakim. Az sayıdaki firma birlikte fiyat belirlediği için sektörde rekabet engelleniyor. Bu durum çimento fiyatlarının enflasyonun çok üzerinde oluşmasına neden oluyor.Sektörün pazar yapısı ve oyuncuların piyasa davranışlarının kapsamlı şekilde masaya yatırıldığı raporda, belirli bölgesel hinterlandlar oluşturulduğu için sektöre girişin zor olduğu kaydedildi. Bu durumun sektördeki rekabeti ortadan kaldırdığına dikkat çekildi.

İnşaat sektörünün en önemli kalemlerinin başında gelen ve müteahhitlerin fiyatından sıkça şikayet ettiği çimento sektörüyle ilgili Rekabet Kurulu incelemesi tamamlandı. Kurul'un "Çimento Sektör Araştırması"nda, rekabetçi açıdan kat edilmesi gereken uzun bir yolunun olduğu değerlendirmesi yapılırken, sektörün piyasada fiyat ve üretim kararlarını alırken rakiplerinin birbirlerinin tepkilerini hesaba kattığı belirtildi. Bu kapsamda karşılıklı bağımlılık içinde olan az sayıda teşebbüsten oluşması nedeniyle de oligopolistik bir piyasa olduğuna vurgu yapıldı.

FİYAT ARTIŞLARI ENFLASYONUN ÜSTÜNDE

Çimento sektöründe faaliyet gösteren 20 teşebbüsün 81 ile satışı bulunuyor. Bu satışlar 58 şehirdeki terminallerden/paketleme tesislerinden gerçekleştiriliyor. Çimento ürünleri satışları kış aylarında düşerken, yaz aylarında ise belirgin şekilde artış gösteriyor. Bu bilgilerin yer aldığı raporda asıl dikkat çeken unsur aşırı fiyat artışları oldu. Rapora göre; çimento fiyatlarının 2013 yılının başında yaşanan fiyat düşüşü hariç, enflasyonun hep üzerinde artış gösterdi.

ANLAŞMALI DAVRANMIŞLAR

Rekobet Kurulu'nun 2005-2010 yılları arasında incelenen dosyalarda soruşturmaya dönüşme oranı yüzde '0'olurken, 2010'dan sonra yüzde 30 artış görüldü. Çimento sektöründe incelemeye alınan rekabetçi kaygıların başında teşebbüsler arası anti-rekabetçi yatay anlaşmalar geldi. Bu bağlamda incelenen dosyalar toplamda yüzde 82'lik pay ile önemli bir yer tuttu. Kalan yüzde 18'lik pay hakim durumun kötüye kullanılması kapsamında incelenen dosyalardan oluştu. Toplamda incelenen 49 dosyanın 9'unda ihlal tespiti yapıldı.

PAZARIN YARISINA 5 TEŞEBBÜS HAKİM

Sektörde çimento pazarının yaklaşık yüzde 50'sine ilk 5 teşebbüs hakim olurken, tek başına yüksek pazar gücüne sahip bir teşebbüsün de olmadığı gerçeği de raporda yer alıyor. Bu durum üretim açısından da benzer bir özelliğe sahip olduğuna dikkat çekilen raporda, ilk 5 teşebbüsün pazardaki üretimin yüzde 50-60'ını yaptığına kaydedildi. Sektör şehir bağlamında incelendiğinde ise her şehirde tek bir teşebbüsün baskın olduğu ortaya çıktı. Bu kapsamda da Türkiye genelinde sektörün 72 şehirden sadece 13'ünde fiyat ve maliyet arasında uzun dönemli bir ilişki bulunduğu tespiti yapıldı.

FİYATLARI YÜKSEK TUTMA ORTAKLIĞI

Raporda, sektöre hakim az sayıdaki firmanın fiyatlama davranışının önemli ölçüde aynı seviyede olduğunun da altı çiziliyor. 404 gözlem noktasının 277'sinde fiyatlar arasındaki farkın yüzde 15 ve altında olduğu belirlendi. "Sektörde son yıllarda gözlenen fiyat seviyelerinin, tüm çimento türleri açısından yüksek seviyede uygulandığı" tespitine yer verilen raporda, sektörün genelinde oligopolistik rekabetten beklenen fiyat seviyelerinden yukarıda belirleme yapıldığı vurgulandı.

20 KAT ÜRETİM FAZLALIĞI VAR

Sektörde rekabet koşullarının şehir bazında da oldukça farklılık gösterdiği vurgulandı. Raporda, "Ülke genelindeki satışların yaklaşık yüzde 25'i sadece 3 şehre, satışların yüzde 50'si ise 13 şehre yapılıyor. Üretim yapılan 40 şehirde üretim fazlalığı var. Üretim fazlalığı 20 kata kadar çıkabiliyor" tespiti yapıldı.

FİYATLAR HEP YÜKSEK KALDI

Rekabet Kurulu'na göre; sektörün paylaşımının olması gereken rekabetçi düzeyin oldukça gerisinde. Rekabetçi dinamiklerin etkin bir şekilde işlemediği belirlen raporda, fiyatların aşağı düşmemesinde 'karları birlikte maksimize' etme davranışının etkili olduğu kaydedildi.

4 YILDA 128 MİLYON LİRA CEZA

Rekabet Kurulu'nun, bugüne kadar çimento sektörüne toplam 156.2 milyon idari para cezası verdiği tespit edildi. Bu cezanın 127.8 milyon lirasının yüksek fiyatla ilgili şikayetlerin arttığı 2012 yılı sonrasında verildiği öğrenildi.